Morgunblaðið - 19.06.2004, Blaðsíða 16

ERLENT
16 LAUGARDAGUR 19. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞRÍR óbreyttir borgarar týndu
lífi og þrír bandarískir hermenn
særðust í gær í sprengjutilræði í
Bagdad. 180 manns, hið
minnsta, hafa fallið í árásum
íraskra uppreisnarmanna það
sem af er júnímánuði.
Sprengingin varð í Sadr-borg,
einu helsta vígi sjíta í Bagdad,
þegar bandarísk herbílalest átti
þar leið um í gær. Sprengjan
hafði verið falin í vegarkanti.
Á fimmtudag fórust 35 manns
í sjálfsmorðsárás fyrir utan her-
skráningarstofu í miðborg Bag-
dad og sex til viðbótar, allt
íraskir hermenn, týndu lífi í
sprengjuárás norður af höfuð-
borginni. Í Bagdad ók maður
bifreið að hópi fólks fyrir utan
herskráningarstofuna og
sprengdi sig og bílinn í loft upp
með áðurgreindum afleiðingum.
Clinton iðrast
BILL Clinton, fyrrverandi for-
seti Bandaríkjanna, segist hafa
gert hræðileg siðferðileg mistök
þegar hann
stóð í sam-
bandi við
Monicu
Lewinsky,
þáverandi
lærling í
Hvíta hús-
inu. Clinton
segir í sam-
tali við þátt-
inn 60 mínút-
ur á CBS-sjónvarpsstöðinni í
Bandaríkjunum að hann hefði
aldrei íhugað að segja af sér
embætti vegna málsins en sagð-
ist iðrast þess sem hann gerði.
Viðtal við Clinton vegna út-
komu æviminningabókar sinnar
verður birt í heild sinni í þætt-
inum á morgun, sunnudag.
Dutroux fund-
inn sekur
DÓMSTÓLL í Arlon í Belgíu
dæmdi á fimmtudag Marc
Dutroux sekan um morð, nauðg-
anir og rán á
nokkrum
stúlkum.
Hann var
sakfelldur
fyrir morð á
An Marchal,
17 ára, og
Eefje Lam-
brecks, 19
ára. Krufn-
ing sýndi
fram á að þær höfðu verið barð-
ar og þeim nauðgað. Þá var
hann fundinn sekur um að hafa
rænt Julie Lejeune og Melissa
Russo, sem voru báðar átta ára.
Þeim hafði verið nauðgað en hafi
orðið hungurmorða. Ekki liggur
hins vegar fyrir hvenær þær
létu lífið og ekki hægt að dæma
hann fyrir morð á þeim. Lík
stúlknanna fjögurra fundust í
garði við heimili Dutroux árið
1996.
Dutroux var enn fremur
dæmdur fyrir að hafa rænt,
nauðgað og haldið Sabine Dard-
enne og Laetitia Delhez í haldi í
húsi sem hann hafði til umráða.
Dardenne var 12 ára og Delhez
14 ára þegar þeim var rænt árið
1996. Þeim var bjargað úr húsi
Dutroux, sem á yfir höfði sér
lífstíðarfangelsi í kjölfar dóms-
ins.
STUTT
180 falln-
ir í Írak
í júní
Bill Clinton.
Marc Dutroux.
BANDARÍSKA stórblaðið The
New York Times hvatti í fyrradag
George W. Bush, forseta Banda-
ríkjanna, til að biðja bandarísku
þjóðina afsökunar á því að hafa
réttlætt innrásina í Írak með því,
að tengsl hefðu verið milli Sadd-
ams Husseins Íraksforseta og al-
Qaeda, hryðjuverkasamtaka
Osama bin Ladens. Í skýrslu rann-
sóknarnefndar um hryðjuverkin í
Bandaríkjunum 11. september
2001, sem birt var í vikunni, segir
hins vegar, að ekki hafi verið um
að ræða neitt samstarf milli Sadd-
ams og al-Qaeda.
„Af öllum þeim ástæðum, sem
Bush notaði til að réttlæta innrás-
ina, var sú óheiðarlegust, að hún
væri liður í baráttunni gegn
hryðjuverkum,“ sagði í leiðara í
The New York Times. Sagði blað-
ið, að það, sem við blasti væri
tvennt: Annaðhvort hefði Bush
logið vísvitandi eða hann ætti auð-
velt með, af pólitískum ástæðum,
að lifa í einhverri sjálfsblekkingu.
Það væri út af fyrir sig stóralvar-
legt mál.
Þrátt fyrir þá niðurstöðu rann-
sóknarnefndarinnar, að „engar
trúverðugar vísbendingar“ væru
um tengsl milli Saddams og al-
Qaeda og ekkert sem benti til
samstarfs með þeim, þá ítrekaði
Bush enn í fyrradag, að um tengsl
hefði verið að ræða.
„Ástæðan fyrir því, að ég held
því fram, að tengsl hafi verið milli
Saddams og al-Qaeda, er sú, að
það voru tengsl á milli þeirra,“
sagði Bush við fréttamenn og
bætti við, að Saddam hefði verið
„svarinn fjandmaður Bandaríkj-
anna“ og haft tengsl við hryðju-
verkamenn, ekki aðeins al-Qaeda,
heldur líka aðra.
Ríkisstjórnin í vörn
Bush og ríkisstjórnin eru komin
í nokkra vörn vegna þessa máls en
Bush leggur nú áherslu á, að hann
hafi aldrei fullyrt, að Saddam og
al-Qaeda hafi staðið saman að
hryðjuverkunum, heldur aðeins, að
tengsl hafi verið þeim.
Dick Cheney varaforseti, sem
alltaf hefur hamrað á tengslum
milli Saddams og al-Qaeda þrátt
fyrir vísbendingar um annað, hélt
því líka áfram eftir að niðurstaða
rannsóknarnefndarinnar var
kynnt.
Hann viðurkenndi þó í sjón-
varpsviðtali í fyrradag, að ekki
væri sannað, að Saddam hefði átt
aðild að hryðjuverkaárásunum
2001.
Bush forseti hvattur til
að biðjast afsökunar
The New York Times segir að ásakanir stjórnvalda um tengsl Saddams Huss-
eins við al-Qaeda-hryðjuverkasamtökin hafi verið óheiðarlegar
Washington. AFP.
Í BRÁÐABIRGÐASKÝRSLU op-
inberrar nefndar sem skipuð er
repúblikunum og demókrötum og
rannsakar árásirnar á Bandaríkin
11. september 2001 kemur fram
hörð gagnrýni á yfirmenn tveggja
stofnana, annars vegar Loftvarnir
Norður-Ameríku, NORAD, og hins
vegar flugmálastofnunina banda-
rísku, FAA. Er m.a. talið að vegna
skorts á upplýsingaflæði milli þeirra
hefði aldrei verið mögulegt fyrir
flugherinn að skjóta flugvélar
hryðjuverkamannanna niður í tæka
tíð, að sögn The New York Times.
Segir í skýrslunni að í meira en
klukkustund eftir að fréttir bárust af
því að þotu hefði verið flogið á annan
turn World Trade Center í New
York hefði enginn af æðstu mönnum
landsins haft góðar upplýsingar um
það sem var að gerast.
Fyrstu fréttir af ráni farþegavél-
anna bárust flugumferðarstjórum
FAA í Boston um 35 mínútum fyrir
níu um morguninn. Þeir heyrðu eft-
irfarandi orð sem bárust um fjar-
skiptatæki American Airlines-þotu
er síðar var flogið á World Trade
Center í New York: „Við erum með
nokkrar vélar. Verið bara róleg, þá
kemur ekkert fyrir ykkur. Við snú-
um aftur til flugvallarins.“ Mjög erf-
itt var að heyra nákvæmlega hvað
sagt var. Síðar heyrðust orðaskipti
sem tóku af allan vafa um að um
flugrán væri að ræða.
Engar áætlanir til
Skýrsluhöfundar segja að ekki
hafi verið til neinar áætlanir, hvorki
hjá FAA né NORAD, um viðbrögð
við árás þar sem farþegaþotum væri
beitt eins og raunin varð og því hafi
menn orðið að þreifa sig áfram á
þeim fáu mínútum sem þeir höfðu til
að bregðast við árásunum. NORAD
á rætur að rekja til ára kalda stríðs-
ins og þá var reiknað með að árás
yrði gerð með sprengjuvélum og eld-
flaugum Sovétmanna en ekki með
búnaði sem væri þegar fyrir hendi í
Bandaríkjunum sjálfum eða Kanada
sem á aðild að eftirlitskerfi NORAD.
NORAD hafði til ráðstöfunar fá-
einar F-15 orrustuþotur á svonefndu
norðaustur-varnarsvæði, NEADS,
sem spannar vettvang árásanna.
Fékk NEADS fyrstu upplýsing-
arnar um flugránið níu mínútum áð-
ur en fyrri farþegavélin skall á
World Trade Center og setti þegar
tvær F-15 þotur í viðbragðsstöðu.
Fyrst í stað var ástandið svo óljóst
að yfirmenn á svæðinu vissu ekki
hvert flugmennirnir ættu að halda.
Er ástæðan m.a. að framan af var
ekki ljóst hve mörgum vélum hefði
verið rænt.
„Ég veit ekki hvert ég á að senda
þessa menn. Ég þarf að fá gefinn
upp ákvörðunarstað,“ segir yfirmað-
ur á einni upptökunni.
Skipun um að hefjast handa kom
kl. 8.46 og voru herþoturnar komnar
á loft sjö mínútum síðar. Fyrri far-
þegaþotan lenti á World Trade
Center nokkrum sekúndum eftir að
ákveðið var að senda herþoturnar á
loft.
Formleg heimild til að skjóta nið-
ur farþegavélar ef þær virtust ógna
landinu barst frá Dick Cheney vara-
forseta, sem var í Washington, í um-
boði George W. Bush forseta kl.
10.15 og að sjálfsögðu of seint. Hitt
er einkennilegra að upptökur sýna
að flugmenn sem fóru á loft töldu sig
aðeins hafa fengið skipun um að
finna hættulegu vélarnar, ekki til að
skjóta þær niður. Þeir virðast ekki
hafa fengið ótvíræða skipun þess
efnis frá yfirmönnum sínum. Haft er
eftir einum yfirmanni NORAD að
hann hafi ekki áttað sig á því hvað
skipunin um að skjóta merkti og eft-
ir tveim öðrum að þeir hafi ekki vit-
að með vissu „hvort og þá hvernig
flugmennirnir ættu að framfylgja
þeim“. Skipun um að flugmennirnir
ættu að beita vopnunum barst þeim
loks kl. 10.31.
Allir fóru út
Farþegar um borð í einni vélinni,
sem var frá United Airlines, réðust á
ræningjana og fór svo að hún hrap-
aði skammt frá Pittsburgh, allir fór-
ust. Fulltrúi flughersins spurði
mann í aðalstöðvum FFA hvort rétt
væri að senda herþotur á loft.
„Drottinn minn, það veit ég ekki,“
svaraði hann.
„En einhver verður sennilega að
taka ákvörðun um það á næstu tíu
mínútum,“ var þá sagt.
„Ja, sjáðu til, það fóru allir út úr
herberginu núna,“ var svarið.
Svo mikil var ringulreiðin að þeg-
ar Cheney ræddi í síma við Donald
Rumsfeld varnarmálaráðherra tæp-
um 20 mínútum fyrir ellefu sagðist
hann hafa skilið það svo að flugher-
inn hefði þegar skotið niður nokkrar
af vélum flugræningjanna. Yfirmað-
ur NORAD, Ralph E. Eberhart
hershöfðingi, sagði í yfirheyrslum að
nú væri búið að breyta reglunum og
ef svipaðar aðstæður kæmu upp
myndu flugmenn hans geta skotið
vélar í höndum hermdarverka-
manna niður í tæka tíð. Margir
draga þetta í efa og einnig þá full-
yrðingu Eberharts að ef FAA hefði
sent NORAD nægilegar upplýs-
ingar fyrr hefði verið hægt að af-
stýra árásunum. „Ég geri ráð fyrir
að FAA-menn hafi sagt okkur frá
þessu eins fljótt og þeir gátu,“ sagði
hershöfðinginn.
Formaður nefndarinnar, repú-
blikaninn Thomas H. Kean, fyrrver-
andi ríkisstjóri í New Jersey, segir
að tregða hafi verið í yfirstjórn flug-
hersins til að fara að skipunum sem
bárust frá æðstu stöðum, eins og til-
greint er í lögum. „Þetta er vægast
sagt mjög uggvænlegt,“ sagði Kean.
Ætlaði flugherinn að
hafna því að skjóta?
Rannsókn á árásunum mannskæðu
árið 2001 sýnir að upplýsingar bárust
seint og illa milli opinberra stofnana
AP
Dick Cheney, varaforseti Bandaríkjanna, þurfti í liðinni viku að flýta sér að
ræðupallinum þegar haldin var árleg garðveisla fyrir þingmenn í Hvíta
húsinu. Hann er hjartveikur og með gangráð en lætur það ekki aftra sér.