Íslendingaþættir Tímans - 31.03.1971, Blaðsíða 10

Gunnlaugur Jóhann Sigurðsson
Fæddur 31. júlí 1884.
Dáinn 8. júlí 1970.
Ég haíði hugsað mér að biðja
íslendingaþættina í'yrir nokkur
orð til Gunnlaugs vinar míns í til-
efni 85 ára afmælis hans. Þetta
lenti þó i undandrætti. Okkur er
sagt að aldrei sé of seint að bæta
ráð sitt og því freista ég að skrifa
nokkrar línur, sem hljóta nú að
vera minningarorð. en ekki afmæl
isgrein. Gunnlaugur Sigurðsson
fæddist að Ingvörum í Svarfaðar-
dal 31. júlí 1884. Foreldrar hans
voru: Kristín Jóhannsdóttir og Sig
urður Gunnlaugsson. Bæði voru
þau af svarfdælskum ættum. Brest
ur mig kunnáttu að rekja þær að
ráði og læt því hjá líða. en oft
heyrði ég á tali Gunnlaugs, að
frændgarður hans var stór í Svarf
aðardal, Hrísey, Ólafsfirði og náði
á Siglunes norður. Kristín náði
ekki háum aldri og sá ég hana
aldrei. Gunnlaugur unni henni
mjög og geymdi minningu hennar
sem helgan dóm. Oft minntist
hann ljúflyndis hennar og góð-
mennsku og sérstæðrar nærfærni
hennar við menn og dýr sem áttu
við bágt að búa.
Sigurður var af öðrum viði unn-
inn. Ég man hann allglöggt. Augn-
svipur hans var svo hvass og harð
ur, að ég hef engan slíkan séð sið-
an. Honum mun aldrei liafa brugð
ið við vofeiílega hluti, enda alinn
upp við útilegu-skútuhark eins og
Stjáni blái. Hann var kröfuharður
um vinnubrögð við sjálfan sig og
aðra, en enginn dró í efa trú-
mennsku hans og drengskap. Ekki
gat ég séð að Gunnlaugur líktist
föður sínum að nokkru ráði. Hins
vegar var því líkast að móðirin
ætti í honum hverja taug, svo lík
voru þau um lundarfar og fram-
göngu. Var Gunnlaugi þetta vel
ljóst.
Þau Kristín og Sigurður voru
alltaf fátæk og náðu víst aldrei
haldi á jarðnæði svo heitið gæti.
Svo var þá setinn Svarfaðardalur.
Sigurður var löngum á hákarla- og
fiskiskipum meðan vertíð entist en
réri haustróðra frá Böggvisstaða-
sandi (nú Dalvík), eins og háttur
var Svarfdæla. Ellefu ára að aldri
réðist Gunnlaugur að Hóli í Svarf
aðardal til Þorleifs móðurbró'ður
síns og var þar tvö ár. Þar var nóg
að starfa en lítið varð úr skóla-
göngu, — þó eitthvað. En þarna á
Hóli opnaðist drengnum nýr heim
ur, heimur sem stóð honum opinn
æ síðan og var honum hrein upp-
spretta yndis á hverju sem gekk.
Þorleifur bóndi lék á fiðlu og með
einhverjum hælti komst Gunnlaug
ur yfir slíkt hljófæri, lélegt þó og
tók að „sarga“ eins og hann orðaði
það. Litla eða enga tilsögn hlaut
hann í fiðluleik en varð þó að
margra dómi snillingur á því sviði.
Tóneyra hans var svo næmt og
traust að sérstætt þótti og ef Gunn
laugur vinur minn hefði verið ung
ur nú, hefði fiðlan hans prýtt ein
hverja hljómsveitina. Síðan eignað
ist iiann ágæta fiðlu er hann aldr-
aður og skjálfhentur gaf frænku
sinni «ögri, ef ég man rétt var
mær sú dótturdóttir Sesselíu syst-
ir Gunnlaugs, en þau systkinin
voru aðeins tvö. Sesselía bjó lengi
í Hrísey, en flutti þá suður.
Þrettán ára að aldri réðst Gunn-
laugur á fiskiskip í fyrsta en ekki
síðasta sinn, kraftasmár og kvíð-
inn. Móðir hans annaðist fararbún-
að hans og fékk ekki hamið né
dulið tár sín. Skipstjóri var Helgi
Benediktsson. hinn merkasti mað-
ur. Hann kenndi ungum mönnum
stýrimannafræði. Á skipinu
kenndi ýmissa grasa um mannval.
Svolamenni sló drenginn með flöt-
um lófa á annað eyrað, vildi birta
mönnum orku sína. Þetta gat
Gunnlaugur aldrei fyrirgefið, enda
gekk hann síðan með skerta heyrn.
Á skipinu var Guðni Bjarnason frá
Meðalheimi á Svalbarðsströnd.
Hann tók drenginn undir síná
vernd og var ekki framar við hon-
um blakað og brátt tók sjómann-
inum unga að falla vel og aldrei
fann hann til sjóveiki. Á þessu
skipi var hann tvær vertíðir. Gunn-
laugur mun hafa verið um tvítugt
er hann réðst til íoreldra minna
að Grýtubakka og þá munu for-
eldrar hans hafa fylgt honum en
líklega hefur dvöl þeirra orðið
skemmri en Gunnlaugs, sem var
þrjú ár að Grýtubakka. Þá var
liann eitt ár á Grímsnesi á Látra-
strönd en síðan hvarf hann aftur
til Svarfaðardals. Á þessum árum
og raunar ávallt síðan fékkst Gunn
laugur við smíðar. Hann kom sér
upp rennibekk sem var að mestu
hans eigin smíð og aflaði sér
ýmissa áhalda. Vegna fjölhæfni 1
störfum og takmarkalausrar trú-
mennsku var hann af bændum vel
þeginn í vistir, og ágætlega var því
tekið er hann greip fiðluna á kvöld
vökum og lék dillandi danslög og
þau lög önnur er fólkið lærði þá
og söng. Gunnlaugur undi vel hag
sínum á þessum árum meðal
frænda og vina í Svarí'aöardal og
hugði ekki til breytinga. Leiö svo
fram til ársins 1913 en þá var
hann tuttugu og níu ára að aldri.
Fljót í Skagafirði er sumarfögur
10
fSLENDINGAÞÆTTm