Íslendingaþættir Tímans - 31.03.1971, Blaðsíða 11

sveit sem kunnugt er. Þar sprett-
ur gras meira en á öðrum stöðum
og dilkar verða vænir. Ef til jarð-
ar náðist á vetrum, nægði ein þúfa
kindinni til fylli, en slíkt var fá-
títt því snióþyngslin eru fádæma
mlkil. Regnsamt er 1 Fljótum og
hey vildu hrekiast, og því var það
að bændur þar tóku að verka vot-
hey um eða skömmu eftir alda-
mót. Þarna^ var þeim einum fært
að búa sem birgir voru að harð-
fengi og útsión. Þannig lýsti Gunn
laugur FÞótunum.
Vorið 1913 réðst hann til bónda
í Fljótunum sem vinnumaður og
leit ekki æskubyggð sína framar
nema sem Pestur og sannaðist þar,
að eneinn má sköpum renna. Þá
var móðir hans látin að ég hygg.
í Fljótunum réttu örlög að Gunn-
laugi bikar sterkari en hann hafði
áður kneyfað og urðu beiskar
dreggjarnar. Fliótamenn tóku vel
hinum unga manni sem reyndist
hvers manns hugljúfi og lék á
fiðlu á gleðimótum. Ótaldar voru
þær næturnar þau tíu árin sem
hann dvaldi í Fliótum sem hann
lék einn og hvíldarlitið fyrir dansi,
en þá var sá háttur á hafður, að
dansa á dag fram. Ekki var minnzt
á greiðslu fyrir þetta.
Á Illugastöðum bjó um þessar
mundir .Tón Sigurðsson. Dóttur átti
hann uppkomna er María hét. Þau
Gunnlaugur felldu saman hugi og
gengu i hiónaband síðla vors árið
1915. Ekki beið þeirra óðal með
gögnum og gæðum. því siður hæg-
ur sess á værðarbeði. Þau átta ár
sem þau héldu bú, bjuggu þau á
þrem jörðum: Hólakoti, Helgustöð-
um og á hluta af Stórholti. Gunn-
laugur sagði mér margar sögur af
erfiðleikum þeirra hjóna i sam-
bandi við óþurrkana þegar hvorki
tókst að gagni að þurrka hey eða
mó sem notaður var til eidsneytis.
Af sniónum sem faldi fyrir hon-
um heykuml langt á vor fram og
af heyþrotum sem hentu eitt vor-
ið. Þessar sögur rek ég ekki frek-
ar, þær eru raunar margsagðar af
Öðrum og gerðust viðar á okkar
kalda landi. Á útmánuðum hvert
ár, fór Gunnlaugur bóndi á sióinn,
ýmist á bákarla- eða fiskiskip.
Hann var ávailt „kokkur“ i hiá-
verkum frá drætti og hafði eitt-
hvað hærri hlut en hásetarnir. Ver
tíðir stóðu þar til túnsláttur hófst.
SlgiH-ður gamli Gunnlaugsson ann
aðist búið i forföllum bónda.
Margar sögur fékk ég að heyra frá
sjónum: Af stórhríðarbyljum þeg-
ar tæpast sást út fyrir borðstokk-
inn. Af brotsjóum, ísingu og hafís.
Skipin voru vélarlaus og sum
hreinir manndrápsbollar, enda
voru skiptapar tíðir á þessum ár-
um sem kunnugt er. Aldrei lenti
Gunnlaugur þó á strandi, þótt
stundum lægi nærri og aldrei
tók út mann af skipi hans. Svona
liðu árin til 1923. Þá kom reiðar-
slagið. Það var komið undir vor.
Ekkert hafði frétzt af skipi því er
Gunnlaugur var á og töldu menn
líklegt að það hefði farizt. Barna-
veikin illræmda var að læðast um
sveitina. Hún kom við hjá Maríu
og hreif með sér í dauðann dætur
hennar báðar. Áður um veturinn
hafði hún misst dreng, fárra vikna
að aldri og var um kennt kulda
í baðstofunni. Einnig hafði það
hent þennan sama vetur, að mig
minnir, að faðir Maríu sem hún
unni mikið, dó af slysförum. Nú
stóð unga konan eftir ailslaus og
gengu þessar raunir svo nærri
henni, að hún truflaðist á geðs-
munum.
Ekki freistást ég til að ætla á
um hugraun Gunnlaugs vinar
míns, er hann kom óvænt heim að
borg sinni í rústum, en það er
mér í fersku minni er faðir minn
fékk nokkru síðar í hendur bréf
frá Gunnlaugi. í þessu bréfi bað
hann foreldra mína að skjóta
skjólshúsi yfir þau hjón og rakti
sögu sína alla. Nokkru síðar um
vorið kom hann svo með sína geð-
veiku konu og fékk rúm í bað-
stofunni á Grýtubakka sem raunar
var setin fyrir, þó allstór væri tal-
in. Þess er ekki að vænta að ég
þrettán ára strákurinn skildi til
fulls þennan sorgarleik, en þó er
mér í minni hin algera örbyrgð
þessara aðkomuhióna og þó áttu
þau enn eftir að missa, missa hvort
annað. Að því kem ég síðar. Varla
mun búslóðin hafa verið fjölskrúð-
ug. Þó man ég þriá hluti í eigu
Gunnlaugs, sem mér þóttu forvitni
iegir, en það voru fiðlan, renni-
bekkurinn og framhlaðin hagla-
byssa. Seinna fékk ég að umgang-
ast muni þessa eins og ég ætti þá
sjálfur. Ekki sé é? ástæðu til að
fara að lýsa siúkdómi Maríu, en
hann virtist á allháu stigi. Svo var
það einn morgun. að henni líður
mikið betur og smám saman eyð-
ast einkenni sjúkdómsins, unz
María er albata. Þetta varð með
þeim hætti, að enginn á heimilinu
mun hafa efazt um að hér var um
almættisvérk að ræða. Að beiðni
ritstjóra „Morguns" ritaði faðir
minn skýrslu um þessa atburði, og
birtist hún í ritinu sama ár. Gunn-
laugur var Maríu nærgætinn og
eftirlátur í veikindum hennar,
enda var hann henni mjög unn-
andi. Þó fór svo að þegar veikind-
in voru að baki, vildi hún ekkert
annað en að þau slitu samvistum.
Næsta haust flutti María til Ólafs-
fjarðar, mun hafa átt þar skyld-
menni. Hún gerðist ráðskona hjá
manni sem misst hafði konu sína
og mun hafa gengið börnum hans
í móðurstað. Þau eignuðust saman
dóttur sem nú er húsfreyja á Ak-
ureyri. María er látin fyrir ail-
mörgum árum. Hún var myndar-
kona í sjón og mjög vel gefin, og
hæglát og ljúf í dagfari. Allir báðu
henni velfarnaðar þegar hún hvarf
af heimilinu. Oft var þungt yfir
Gunnlaugi vini mínum þetta skiln
aðarsumar, og ekki man ég til að
fiðlan væri snert, en er haustönn-
um var lokið, fékk faðir minn.
hann til að grípa hljóðfærið á
kvöldin og þá var oft mikið sung-
ið. Tíminn er iðinn og þolinmóður
læknir og brást Gunnlaugi elcki.
Örin bar hann þó til æviloka og
viðkvæm voru þau á stundum. Frá
því er áður sagt að Gunnlaugur
var þrjú ár vinnumaður að Grýtu-
bakka, þá um tvítugsaldur. Nú
dvaldi hann þar önnur þrjú ár, þó
með einhverjum frávikum á vetr-
um. Þetta kallaði hann í gamni
fyrra og seinna lífið. Við urðum
nánir vinir og þótt furðulegt sé
virtist honum léttara um að segia
mér hug sinn allan, en hinum full-
orðnu. Annars var það svo. að hvar
sem Gunniaugur fór, leituðu börn
og unglingar vináttu hans. Svo er
jafnan um góða menn.
Árið 1926 urðu enn þáttaskil.
Þá flutti Gunnlaugur fram i Þor-
móðsstaði í Saurbæiarhreppi og átti
þar heima um skeið, en síðar að
Hrísum i sömu sveit. Þar reisti
hann smíðahús sér við hæfi og
undi þar löngum. Hann laeði
gjörva hönd á svo margt að ófært
er upp að telia. Vinsælastir smið-
isgripa hans voru hestarnir. Voru
þeir gerðir af tré. á hió’um og fót-
stignir. Þeir revndust hinir vökr-
ustu gæðinear oa hent.uSn re;A-
mönnum tveggia og allt upp i siö
ára gömlum. Grini bessa vmist eaf
hann eða seldi við vægu verði og
fóru þeir á dreif um héraðið. Einn
ÍSLENDWGAÞÆTTIR
il