Íslendingaþættir Tímans - 31.03.1971, Blaðsíða 26

mótun. Marteinn frændi kenndi
mér að lesa og að draga til stafs,
og hann reyndi að þjálfa mig í
reikningi: liann hafði yndi af því
að fara með tölur. Síðar studdu
þau systkin mig til náms.
Ekki var lífsbaráttan síður hörð
á Akureyri fjórða áratugsins,
atvinnuleysi og sífelld atvinnuleit.
Marteinn stundaði daglaunavinnu.
reri til fiskjar, sagði til börnum á
vetrum en var í kaupavinnu á
sumrum í nokkur ár og keypti síð-
ar tún og heyjaði, svo að nokkuð
sé nefnt. Að hverju starfi gekk
Marteinn af dugnaði og samvizku-
semi. Þegar um fór að hægjast
með atvinnu, urðu störfin fastari.
Mirteinn vann lengi í skinnaverk-
smiðiunni Iðunni, síðar við inn-
heimtustörf og á skrifstofu bæjar-
fógeta. Framfærslufulltrúi var
hann á Akureyri 1956-60, og síð-
ustu árin sem starfskraftar hans
entust, rak hann verzlun ásamt
konu sinni.
Marteinn festi ráð sitt árið 1950
og kvæntist Einhildi Sveínsdóttur
frá Eyvindará í Eiðaþinghá. Ekki
varð þeim barna auðið, en á heim-
iii þeirra ríkti glaðlvndi, hlýja og
einbugur, jafnt í blíðu sem stríðu.
Enda þótt Marteinn flytti þrítug
ur inn á Akureyri, var þó hugur
hans iöngum austan Vaðlaheiðar.
Á heimilið komu Fnjóskdælingar
í kaupstaðarferðum. gistu oft, eink
um þeir eldri. og þá var skrafað
og skeggrætt um menn og málefni.
ekki sízt frá fyrri tíma og gengn-
um kvnslóðum. Líf þeirra var eins
nálægt og líf líðandi stundar. Og
aðrir Fnjóskdælingar, sem fluttir
voru inn eftir, voru tíðustn eest-
irnir á heimili Marteins. bæði með-
an hann bjó með svstkinum sín-
um og á heimili þeirra Einhildar.
Ánægjulegustu samverustundir
rnínar með Marteini voru göngu-
ferðir á sumrum austur yfir heiði
og um Fnjóskadal, þar sem ör-
nefni og kennileiti fengu líf í frá-
sögn Marteins og gamlir sveitung-
ar buðu gestum til stofu, þegar
komið var á bæi.
Eins og að líkum lét um þann,
sem óx úr grasi í Þingeyjarsýslu
á fyrstu áratugum þessarar aldar,
mótaðist Mayteinn á Veturliðastöð-
um af hugsjón ungmennafélags-
hreyfingarinnar um fegurra og
betra mannlíf og af félagsanda
hennar og vaxandi samvinnuhreyf-
ingar. Og eftir að til Akureyrar
kom, tók hann ærinn þátt í starfi
þeirra pólitísku samtaka sem af
rótum þessara félagshreyfinga
voru runnin, Framsóknarflokksins,
og auk þess um skeið í starfi
verkalýðshreyfingarinnar.
Á árunum fyrir stríð og í stríðs
byrjun voru verkamannafélög tvö
á Akureyri, Verkalýðsfélag Akur-
eyrar, sem jafnaðarmenn réðu, og
Verkamannafélag Akureyrar, þar
sem kommúnistar (síðar sósíalist-
ar) höfðu töglin og hagldirnar.
Marteinn Sigurðsson var í
fyrrnefnda félaginu, en þegar að
því kom fyrir atbeina Alþýðusam-
bands íslands, að leitazt var við að
sameina, akureyrska verkamenn í
einu félagi, var Marteinn í hópi
þeirra sem að því vildu stuðla, og
hann var kjörinn fyrsti formaður
Verkamannafélags Akureyrarkaup
staðar 1943. Við stofnun hins nýja
félags var þess gætt, að í því hefði
enginn einn stjórnmálaflokkur
meirihluta í stjórn, en ekki liðu
mörg ár áður en í ljós kom, að
sósíalistar ætluðu sér meiri hlut
en aðrir og þeir fengu Martein
felldan við stjórnarkjör.
í Framsóknarfélagi Akureyrar
starfaði Marteinn um langt árabil
og var um skeið gjaldkeri og síð-
ar formaður þess félags. í bæjar-
stjórn Akureyrar var Marteinn
varafulltrúi fyrir Framsóknarflokk
inn 1942—46 og aðalfulltrúi 1946
—50. Hann átti m.a. sæti í hafnar-
nefnd, en þá var farið að vinna að
hafnargerð þeirri á Oddeyri utan-
verðri, sem síðar átti eftir að verða
akureyrskum atvinnuvegum mikil
lyftistöng.
Um og eftir forsetakjörið 1952
losnaði um flökksbönd í íslenzkum
stjórnmálum. Þrátt fyrir breytileg-
ar samsteypustjórnir liafði stjórn-
ai'Stefnan reynzt æði lík, en flokks-
foringjar höfðu gerzt æ íhlutun-
arsamari um gerðir flokksmanna.
Marteinn var einn þeirra mörgu
Framsóknarmanna á Akureyri,
sem gengu í berhögg við vilja og
tilmæli ráðherra flokksins í for-
setakosningunum, og noklcru síðar
yfirgaf hann Framsóknarflokkinn.
Við bæjarstjórnarkosningarnar
1954 var hann efstur á lista
Þjóðvarnarmanna á Akureyri, og í
þeim kosningum hlaut sá flokkur
lilutfallslega einna mest fylgi á
skömmu æviskeiði, en jafnframt
voru úrslit þeirra mikill persónu-
legur sigur fyrir Martein og sýndu
hvert traust samborgarar hans báru
til hans. Eftir þessar kosningar átti
hann frumkvæði að vinstri sam-
vinnu í bæjarstjórn Akureyrar.
Eftir daga Þjóðvarnarflokksins
gaf Marteinn Sigurðsson sig ekki
að stjórnmálum, en bæði fyrr og
síðar tók hann drjúgan þátt í
starfi annarra félagssamtaka. Hann
var um langt skeið mikill áhuga-
maður um Kaupfélag Eyfirðinga.
en raunar var honum sýndur
minni trúnaður þar eftir að liann
sagði skilið við Framsóknarflokk-
inn en áður hafði verið. í stjórn
Skógræktarfélags Akureyrar var
Marteinn á annan áratug, og hann
var einn af hvatamönnum að stofn-
un Þingeyingafélagsins á Akureyri
og fyrsti formaður þess.
Síðast en ekki sízt beitti Mar-
teinn sér fyrir stofnun Mat.thíasar-
félagsins og var formaður þess frá
upphafi. Marteinn hafði alla stund
mikið yndi af sögulegum fróð’<' '
og íslenzkum skáldskap. og í safn-
inu á Sigurhæðum tókst honum
að ná saman til varðveizlu fyrir
komandi kynslóðir, sögulegum
minjum um það skáld, sem hon-
um var hjartfólgnast, séra Matthías
Jochumsson. Grundvöllun Matt-
híasarsafnsins og varðveizla þess
kostaði ærið framtak og ófá spor,
sem Marteinn taldi ekki eftir sér,
og eftir að starfskraftar hans tóku
að dvína, studdi Einhildur kona
hans liann dyggilega í safnstarfinu
ekki síður en í öðru.
Marteinn Sigurðsson var af
þeirri manngerð sem lýðræðið á
líf sitt undir, maður sem tók virk-
an þátt í starfi hvers þess félags.
sem hann var í, bæði frjálsra fé-
lagssamtaka og þeirra, sem hver
maður á hlutdeild að — sveitar-
félagi sínu og þjóðfélagi. Hann var
maður sem jafnan var reiðubúinn
til þess að taka að sér ábyrgðar-
störf, en hann barðist ekki til
valda eða metorða.
Líklega var Marteinn frændi
hvorki harður verkalýðsforingi né
slyngur stjórnmálamaður, 'en liann
vildi vel og vann þau störf. sem
honum voru falin af alúð og trú-
mennsku.
„Sinna verka
nýtur seggja hver;
sæll er sá er gott gerir“.
Stefán Karlsson.
26
ÍSLENDINGAÞÆTTIR