Íslendingaþættir Tímans - 31.03.1971, Blaðsíða 16

SIGRÍÐUR EINARSDÓTTIR
FRÁ VARMAHLÍÐ
Ritningin segir: „Ég trúði, þess
vegna talaði ég“. En ég þekki og
þess vegna get ég ekki þagað.
Það er nú orðið þó nokkuð langt
síðan mín ástkæra frændkona Sig-
ríður Einarsdóttir í Hvammi lézt.
Það var þann 12. júlí s.l. (1970),
svo það mætti segja, að ég væri
nokkuð seint á ferðinni með eftir-
mæli hennar. En það er ekki af
því að hún hafi verið of langt frá
huga mínum, síðan hún hvarf af
okkar jarðneska sjónarsviði, held-
ur réðu ástæður mínar og and-
leysi öllu þar um, að ég gjörði
ekki tilraun til að minnast hennar
fyrr.
Sigríður Einarsdóttir í Varma-
hlíð. (eða Sigga litla) eins og hún
var stundum kölluð í hópi nánustu
ástvina sinna heima í Varmahlíð,
þar sem Sigríður Þórðardóttir
frændkona hennar og að miklu
leyti uppeldissystir hennar var auð
vitað sú stærri. Þar sem hún hafði
verið tekin til afa þeirra og ömmu
og var orðin 17 vetra, þegar hin
fæddist. En báðar báru þær nafn
ömmu sinnar, Sigríðar Einarsdótt-
ur Högnasonar stúdenta frá Skóg-
um. Voru enda systkinabörn. Ætt
Sigríðar Einarsdóttur kom að
Varmahlíð með Sigurði Jónssyni
stúdent langafa hennar, sem sett-
ist þar að 1814.
Sigurður var sonur Jóns Vigfús-
sonar lögréttumanns á Fossi og í
Skál á Síðu, og konu hans Sigur-
laugar Sigurðardóttur prests í Holti
undir Eyjafjöllum Jónssonar.
Sigurður ólst upp með séra Páli
móðurbróður sínum í Holti. En eft
ir lát séra Páls dvaldi hann með
ekkju hans Vilborgu i Hernhól, var
sá bær, sem næst miðja vegu milli
Holts og Varmahlíðar. Sigurður út-
skrifaðist, sem stúdent frá Reykja-
víkurskóla hinum eldri 1798, með
góðum vitnisburði eftir 5 ára nám.
Hafði hann réttindi til prestskap-
ar, sem frændur hans. En hann
sótti víst aldrei um brauð, var
enda hinn ágætasti búhöldur, eins
og verið hafði séra Sigurður í
Holti afi hans.
Þykist ég vita að búmannsandi
hans muni oft hafa rennt hýru
auga til hinnar unaðsfögru og
þokkasælu Varmahlíðar og óskað
sér þess að mega komast þangað
og festa þar rætur í skjóli fjalls-
ins háa, sem skýldi svo vel fyrir
norðan góstinum og Holtsós blik-
andi rétt neðan við túnið, sem þá
var enn þá og lengi síðan djúp-
ur og breiður, fullur með björg og
blessan, þótt nú sé mjög um það
skipt.
Sigurður stúdent, eins og hann
hefur jafnan verið kallaður,
kvæntist Valgerði Tómasdóttur frá
Eyvindarholti, Magnússonar. Þau
Sigurður og Valgerður eignuðust
sex börn, sem komust til fullorð-
insára. Meðal þeirra voru: Páll al-
þingismaður í Árvörn, séra Jón á
Breiðabólstað í Vesturhópi og Tóm
as, sem gjörðist bóndi í Varmahlíð
eftir föður sinn. Valgerður Tómas-
dóttir andaðist 1826, 41 árs að
aldri. En ári síðar kvæntist Sigurð-
ur ekkju séra Sæmundar Einars-
sonar frá Útskálum, sú hét Ing-
veldur ættuð frá Steinum. Þau
eignuðust ekki börn og missti
hann hana 57 ára 1842. Sjálfur
lifði hann enn 20 ár, því að hann
andaðist ekki fyrr en 1862, 86 ára
að aldri.
Eftir hann tók við búi í Varma-
hlíð, Tómas Sigurðsson, sem
kvæntur var Sigríði Einarsdóttur
Högnasonar stúdents frá Skógum.
Þau eignuðust að minnsta kosti
sjö börn, sem komust til fullorð-
insára þar af voru þrír synir, Ein-
ar og tveir Sigurðar. Það eru þeir
Einar og Sigurður hinn yngri, sem
hér koma mest við sögu, en Sig-
urður eldri fór að Árkvörn og tók
ríki eftir Pál alþingismann föður-
bróður sinn.
Sigríði Einarsdóttur frá Skóg-
«m entist ekki aldur til að koma
Sigríði Þórðardóttur nöfnu sinni
og dótturdóttur lengra en til 6 ára
aldurs, þá lézt hún 62 ára að aldri.
En afi hennar og móðursystkin
héldu áfram rausnarbúskap, og
væsti víst ekki um neinn, hvorki
skyldan né vandalausan 1 höndum
þess sæmdarfólks.
Það var Margrét Tómasdóttir,
sem lengst stóð fyrir búi með föð-
ur sínum og bræðrum. En um
1880 giftist hún Lofti Gíslasyni í
Vatnsnesi í Grímsnesi. Hafði hann
áður verið kvæntur Ragnhildi
Tómasdóttur systur hennar, en
missti hana.
Nú hefur verið farið að harðna á
dalnum með húsfreyju í Varma-
hlíð. En einmitt nú var hjálpin
nærri, enda voru bræðurnir komn-
ir á þann aldur að geta farið að
festa ráð sitt. Einar 32 ára, en Sig-
urður 24 ára.
Víkur nú sögunni til Grímsness,
þar sem þau Loftur og Margrét
gjörðu brúðkaup sitt með mikilli
rausn í nóvember 1880. Fóru þá
auðvitað allir sem vettlingi gátu
valdið frá Varmahlíð út að Vatns-
nesi. Þá var prófastur að Mosfelli,
séra Jón Jónsson, síðar prestur að
Hofi í Vopnafirði. Hann var kvænt
ur Þuríði Kjartansdóttur frá Skóg-
um Jónssonar. En móðir hennar
var Sigríður Einarsdóttir Högna-
sonar stúdents, hún var eldri syst-
ir og nafna Sigríðar í Varmahlíð.
Stóð þá svo á, að á vist með
maddömu Þuríði var stúlka úr
Reykjavík á góðum giftingaraldri,
Þóra Torfadóttir prentara Þor-
grímssonar og konu hans Sigríðar
Ásmundsdóttur. Hefur Þuríður efa
laust verið bæði hagsýn og fram-
sýn kona, því að hún gekk í það,
að Einar frændi hennar færi ekki
af fundi hennar fyrr en hann hefði
beðið þessarrar, sér alveg ókunn-
ugu stúlku. Þegar hún hafði unn-
ið frænda sinn á sitt mál, taldi
hún sér vísan sigurinn við skjól-
stæðing sinn. Enda vissi Þóra ekki
16
ÍSLENDINGAÞÆTTSR