Íslendingaþættir Tímans - 30.12.1971, Blaðsíða 32

SJÖTUGUR:
Aðalsteinn Jóhann Eiríksson
Aðalsteinn Jóhann Eiríksson
fœddist 30. okt. 1901 í Krossavík
í Þistilfirði. Foreldrar hans voru
þau hjónin Páll Eiríkur Pálsson
bóndi þar og Kristín Jónsdóttir.
Jón var Guðlaugsson frá Stein-
kirkju í Fnjóskadal. Faðir Páls
Eiríks var bóndi og bókbindari 1
Kverkártungu Pálssonar.
Hér er um að ræða merkar
bændaættir þingeyskar.
Foreldrar Aðalsteins flytja frá
Krossavík 1905 til Þórshafnar.
Barnahópurinn var stór, og
Aðalsteinn fór úr foreldrahús-
um árið 1913 að Laxárdal í
Þistilfirði. Þar var tvíbýli.
Aðalsteinn fór til hjónanna
Kristjáns Þórarinssonar og Ingi-
ríðar Árnadóttur, er reistu ný-
býli árið 1914 úr hluta Laxárdals
og næstu jarðar, Gunnarsstaða.
Varð af stórbýlið Holt.
Þar var unaðsheimur bernsku
AðaJSteins og æsku. Fósturforeldr
amir tápmikið gáfu- og gæðafólk.
Heimilisbragur ágætur, söngur,
bóklestur, menningarheimili. Þor-
steinn bróðir Kristjáns hafði verið
nemandi síra Sigtryggs Guðlaugs-
sonar og því hugsjónamaður.
Þess skal og getið, að þótt Þórs-
höfn væri ekki stór staður, var
þar allmikil menning á uppvaxtar-
árum Aðalsteins. Hann minnist til
dæmis áhrifa frá Birni Guðmunds-
syni kaupmanni og einkum Snæ-
birni verzlunarstjóra hjá Örum
og Wulff Arnljótssyni.
Þarna höfðu prestskörungar lát-
ið gott af sér leiða, fyrr síra
Gunnar Gunnarsson og síðar síra
Arnijótur Ólafsson, sem var vernd
ari lýðfræðarans blessaða, Guð-
mundar Hjaltasonar, á þriðja ára-
tug.
Starfrækti Guðmundur eins kon
ar lýðháskóla á Þórshöfn í þrjú ár,
þangað til hann fór til Noregs
1903. Þá tók við Ásgrímur Magn-
ússon kunnur alþýðufræðari.
Aðalsteinn fer í Eiðaskóla árið
1919 og lýkur þar burtfararprófi
eftir 2ja vetra nám. Þar
nýtur hann föðurlegrar for-
sjár Ásmundar Guðmundssonar,
síðar biskups, og ógleyman-
legrar kennslu hans. Áh'rifarík
voru og kynnin við Bene-
dikt Blöndal lýðháskólamanninn
eldlega. Kynnin við skólastjóra-
frúna Steinunni Magnúsdóttur
urðu og þýðingarmikil sem og öðr-
um Eiðamönnum.
Haustið 1921 réðst Aðalsteinn
kennari í Svalbarðsskólahéraði.
Vorið 1922 er hann á kennaranám-
skeiði í Rvk og kynnist þar Magn-
úsi Helgasyni og Steingrími Ara-
syni. Lýkur hann svo kennaraprófi
1924.
Hér er enginn meðalmaður á
ferð. Seinni veturinn í Kennara-
skólanum er Aðalsteinn í fullu
starfi við Miðbæjarbarnaskólann
og hefur mikla heimiliskennslu
þar að auki.
Hann tekur og virkan þátt í fé-
lagsmálum. Hann er einn stofn-
enda Sambands íslenzkra barna-
kennara. Er hann í stjórn þeirra
samtaka 1931—‘36. Hann gengur í
Ungmennafélag Reykjavíkur og
tekur eins og fyrr og síðar skel-
egga afstöðu, en þá voru deilur
miklar í félaginu og ekfld allar
ræður fluttar úr sætum, heldur
ofan af þeim.
Aðalsteinn fer til Noregs til
þess að kynna sér nánar aðal-
kennslugrein sína, söng, en tekur
líka þátt í almennu kennaranám-
skeiði við kennaraháskólann í Nið-
arósi. Athyglisvert er, að ung-
mennafélagsleiðtogar greiða götu
Aðalsteins: þeir Helgi Valtýsson, A.
Skástein, síðar bankastjóri, Erik
Hirth kennari og Olay Gullvág
skáld. Reykjavíkurbær veitti Aðal-
steini fjárstyrk nokkurn til farar-
innar og Knud Ziemsen hleypur
undir bagga til bráðabirgða per-
stónulega, sem Aðalsteinn gleymir
aldrei, frekar en öðrum velgjörð-
um.
Aðalsteinn er síðan kennari við
Miðbæjarskólann áfram og síðar
við Austurbæjarskólann, árin 1924
—‘34. Var hann ágætur kennari.
Undir lok kennaratímabilsins í
-Rvk fer Aðalsteinn námsför til
Norðurlanda og undirbýr mikla
skólasýningu hér heima. Hann gef-
ur út 3 hefti skólasöngva ásamt
Páli ísólfssyni og fleiri. Hann
tekur virkan þátt í kjarabaráttu
kennara.
1934 fer Aðalsteinn vestur í
Reykjanes við Djúp. Stofnar þar
barnaskóla og 1937 héraðsskóla.
Þótt skipt væri um starfsvett-
vang, var hér ekki um stefnu
breytingu að ræða. Fræðslumál
sveitanna voru ávallt mikið áhuga-
mál Aðalsteini. Hann sat í skóla-
ráði barnaskólanna, sem var all
merk stofnun, sem síðar var lögð
niður, en starfaði skv. lögum frá
1928 og 1930.
Vann Aðalsteinn þar ötullega að
bættu fræðsluskipulagi sveitanna.
Birti hann tillögur sínar í Skin-
faxa 1933 og í Menntamálum. Skoð
anir hans koma skýrast fram í fjöl
ritaðri greinargerð frá 1937.
Margt í þessum tillögum er nú
tímabært. Athyglisverð er t.d. sú
áherzla, er Aðalsteinn leggur á fé-
lagsmálalegt hlutverk skólanna.
Merkur æskulýðsleiðtogi sagði við
!*►,.. Framhald á bls. 30.
32
ÍSLENDINGAÞÆTTIR