Morgunblaðið - 13.09.2004, Side 29

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. SEPTEMBER 2004 29
Áskriftarkort á 6 sýnigar
Aðeins kr. 10.700
Stóra svið Nýja svið og Litla svið
Opnunartími miðasölu: Mánudaga og þriðjudaga: 10:00-18:00
Mið-, fim- og föstudaga: 10:00-20:00
Laugar- og sunnudaga: 12:00-20:00
Miðasölusími 568 8000 - miðasala á netinu: www.borgarleikhus.is
GEITIN - EÐA HVER ER SYLVÍA? e. E. Albee
Frumsýning su 26/9 kl 20 - UPPSELT
Fi 30/9 kl 20
Fö 1/10 kl 20
PARIS AT NIGHT e. Jacques Prévert
í samstarfi við Á SENUNNI
fi 16/9 kl 20,
fö 17/9 kl 20
Takmarkaður sýningafjöldi
LÍNA LANGSOKKUR e. Astrid Lindgren
Su 19/9 kl 14, Su 26/9 kl 14
CHICAGO e. Kender, Ebb og Fosse
Grímuverðlaunin:
Vinsælasta sýning ársins!
Lau 18/9 kl 20, Lau 25/9 kl 20,
Lau 2/10 kl 20, Lau 9/10 kl 20
Aðeins örfáar sýningar í haust
KVÆÐAMANNAFÉLAGIÐ IÐUNN
SIGURRÓS ofl. Afmælis- og útgáfuhátíð
Mi 15/9 kl 20 - Aðeins einir tónleikar
Frumsýning fös. 8. okt. kl. 20
Sun. 10. okt. kl. 20 • fös. 15. okt. kl. 20 • sun. 17. okt. kl. 20
ATH. Allar sýningar hefjast kl. 20
Miðasala á Netinu: www.opera.is
Símasala kl. 10-18 virka daga: 511 4200
Rakarinn morðóði
Óperutryllir eftir Stephen Sondheim
ÓSÓTTAR PANTANIR SELDAR DAGLEGA
F im. 16 .09 20 .00 NOKKUR SÆTI
Lau . 18 .09 20 .00 NOKKUR SÆTI
Fös . 24 .09 20 .00 AKUREYRI
„Hár ið er rosa lega krö f tug og
orkumik i l sýn ing sem sner t i mig“
-K ja r tan Ragnarsson , le iks t jó r i -
MIÐASALAN er opin á fame.is,
á þjónustuborði Smáralindar
og í síma 528 8008
JÓNSI
SVEPPI SÍÐUSTU SÝNINGAR:
ATH. 2 AUKASÝNINGAR
Vegna gríðarlegrar eftirspurnar
Vegna mikils álags á símkerfinu viljum við benda á
að hægt er panta miða með tölvupósti í
miðasala@smaralind.is eða inn á www.fame.is.
Fös. 17. sept. kl. 19.30
Sun.19. sept. kl. 19.30
4 600 200
leikfelag.is
Miðasölusími
SVIK e. Harold Pinter
frumsýn. fös. 1/10 kl. 20 UPPSELT
2. sýn. sun. 3/10 kl. 20 ÖRFÁ SÆTI
3. sýn. fim. 7/10 kl. 20 ÖRFÁ SÆTI
4. sýn. fös. 8/10 kl. 20 ÖRFÁ SÆTI
HÁRIÐ - sýnt í Íþróttahöllinni
fös 24/9 kl. 20 - sala í fullum gangi
Áskriftarkort!
4 sýningar á
aðeins 6.500 kr.
ÞJÓÐHÁTTAFRÆÐI, eða þjóð-
fræði eins og mér skilst að nú sé
farið að kalla hana, er heillandi
fræðigrein. Á Norðurlandamálum,
öðrum en íslensku og færeysku,
nefnist greinin etnologi, en á fær-
eysku heitir hún því fallega og
gagnsæja nafni siðsaga. Það heiti
þykir mér best allra þeirra er ég
þekki á Þessari fræðigrein, sem
fjallar öðru fremur um daglegt líf
og háttu fólks á fyrri tíð. Á náms-
árum mínum fyrir margt löngu var
þjóðháttafræðin stundum kölluð
hjálpargrein sagnfræðinnar, en sú
oflætislega skilgreining fær trauðla
staðist, a.m.k. ekki lengur. Sagn-
fræðingar geta að sönnu oft notið
góðs af rannsóknum og rannsókn-
araðferðum þjóðháttafræðinga, en
oft snýst það dæmi við og þá er það
sagnfræðin, sem verður hjálpar-
grein. Mun þá mála sannast, að oft
er erfitt að greina á milli þessara
tveggja fræðigreina og iðkendur
þeirra hljóta tíðum að eiga sam-
vinnu og hafa mikinn og góðan
stuðning hverjir af öðrum. Til ein-
földunar má kannski segja, að sagn-
fræðingar hugi frekar að stærri við-
fangsefnum og lengri tímabilum, en
þjóðháttafræðingar gefi einstökum
þáttum mannlífsins meiri gaum. Er
þó ekkert algilt í þessu efni.
Eitt af því sem þjóðháttafræð-
ingar víða um lönd hafa rannsakað
mikið á undanförnum árum og ára-
tugum eru hvers kyns siðir, sem
tengjast merkisdögum á manns-
ævinni, svo sem fæðingu, skírn,
brúðkaupi, afmælum, andláti,
greftrun o.fl. Í sumum tilvikum ná
slíkar rannsóknir til stórra, fjöl-
þjóðlegra menningarheima, en oft-
ast þó til einstakra landa eða land-
svæða. Niðurstöður eru svo gjarnan
bornar saman og er sá saman-
burður oft giska fróðlegur, enda
sinn siður í landi hverju.
Bókin, sem hér er til umfjöllunar,
er einmitt afrakstur einnar slíkrar
rannsóknar. Hún fjallar um brúð-
kaup og brúðkaupssiði í Færeyjum
frá elstu tíð og fram á okkar daga.
Höfundurinn fjallar um viðfangsefni
sitt í víðri merkingu. Hann lætur
sér ekki nægja að segja frá hinu
eiginlega brúðkaupi og siðum
tengdum því, heldur hefur hann
kannað rækilega siði og venjur sem
tengdust öllum aðdraganda og und-
irbúningi brúðkaups í Færeyjum,
allt frá því menn fóru á biðilsbuxur
og til loka brúðkaupsveislu, en þær
gátu staðið lengi á fyrri tíð, jafnvel
nokkra daga. Hér sem sé fjallað um
samdrátt fólks, kvonbænir, mat-
argerð og annan undirbúning brúð-
kaups, sjálft brúðkaupið, hjóna-
vígsluna og svo vitaskuld veisluhöld.
Uppbygging bókarinnar er í senn
„þematísk“ og í tímaröð. Sagan er
jafnan rakin frá elstu tíð og fram á
okkar daga og fær lesandinn þannig
glögga mynd af þeim breytingum,
sem hinir ýmsu brúðkaupssiðir hafa
tekið í tímans rás. Heimildir gera
það vitaskuld að verkum, að frá-
sögnin verður því rækilegri og fyllri
sem nær dregur í tíma, en lesandinn
fær engu að síður góða mynd af
færeyskum brúðkaupssiðum aftur á
18. og 19. öld. Þeir siðir sem þá tíðk-
uðust voru vafalaust aldagamlir
margir hverjir, en munu nú flestir
aflagðir. Í stað þeirra hafa Fær-
eyinga, rétt eins og Íslendingar,
tekið upp danska og dansk-þýska
siði og á allra síðustu tímum ýmsar
venjur, sem sumir halda alþjóð-
legar, en hafa öðru fremur borist
frændþjóðunum í Norður-
Atlantshafi með engilsaxnesku
sjónvarpi, einkum amerísku. Má
þar nefna þann ósið að henda
hráum hrísgrjónum í brúðhjón er
þau ganga úr kirkju. Hefði það ein-
hverntíma þótt saga til næsta bæjar
að Færeyingar og Íslendingar gætu
leyft sér þann munað að kasta mat í
fólk, jafnvel um hávetur.
Þessi bók byggir á rækilegri
rannsókn heimilda og er heimilda-
skráin heilar átta síður, þéttprent-
aðar í tvídálk. Þar eru prentuð rit
hvers konar fyrirferðarmest en höf-
undur hefur einnig stuðst mikið við
munnlegar heimildir og stíla, sem
framhaldsskólanemendur skrifuðu.
Er sú aðferð einkar snjöll og skóla-
fólkið safnaði mikilli vitneskju, auk
þess sem það þjálfaðist í fræði-
legum vinnubrögðum og framsetn-
ingu.
Öll er bókin afbragðsvel skrifuð,
svo unun er að lesa. Hún er og
einkar skemmtilega myndskreytt
og á allan hátt falleg og frágangur
vandaður. Höfundur ber færeyska
brúðkaupssiði tíðum saman við önn-
ur lönd, einkum þó Norðurlönd og
Hjaltlandseyjar, en þjóðmenningu
Hjaltlendinga svipaði langt fram
eftir öldum um margt til fær-
eyskrar. Miklu minna er um sam-
anburð við Ísland og mun það öðru
fremur af stafa af því að rannsóknir
hér á landi eru mun skemmra á veg
komnar á þessu sviði en annars
staðar á Norðurlöndum.
Bókarhöfundur, Jóan Pauli Joen-
sen, er í hópi þekktustu sagn- og
þjóðfræðinga á Norðurlöndum og
hefur doktorsgráðu í báðum fræði-
greinum. Hann hefur verið prófess-
or í þjóðháttafræði og menningar-
sögu við Fróðskaparsetur Færeyja
frá 1989 og var rektor skólans um
skeið. Hann er vel kunnur mörgum
íslenskum fræðimönnum og hefur
tekið virkan þátt í fjölmörgum
þlþjóðlegum og norrænum verk-
efnum á fræðasviði sínu.
Að minni hyggju er þessi bók
mikilsvert framlag til norrænnar
menningarsögu og góður fengur
væri að því að hún yrði þýdd á ís-
lensku.
Brúðkaup í Færeyjum
BÆKUR
Þjóðfræði
Jóan Pauli Joensen. Museum
Tusculanums Forlag. Københavns
Universitet 2003.
298 bls., myndir.
I ÆRLIGE BRUDEFOLK.
BRYLLUP PÅ FÆRØERNE
Jón Þ. Þór
Nýkomið er úrval ljóða JónsÓskars í franskri þýðinguRégis Boyer (útg. Collect-
ion Kubaba 2004). Úrvalið nefnist
Toi qui écoutes eða Þú sem hlustar
og er því samnefnt bók Jóns Ósk-
ars frá 1973.
Régis Boyer hefur þýtt mikið úr
íslensku, fornan skáldskap og nýj-
an.
Í formála úrvalsins líkir hann
þeim saman Jóni Óskari og Paul
Eluard.
Það er vel til
fundið. Báðir
ortu um ástir
og samfélag og
léttleiki ein-
kenndi ljóð þeirra.
Ljóðið Þú sem hlustar er dæmi-
gert fyrir það sem Jón Óskar orti í
síðari bókum sínum:
Segðu ekki mikið,
þú sem heyrir í storminum.
Ef þjóðirnar tortímast, hver tortímir þeim
nema gjammandi vargurinn?
Þú heyrir í storminum.
Hlustaðu á þögnina.
Án þess að segja mikið
óx grasið yfir auðnir
stríðsins.
Þú sem hlustar,
hlustaðu á þögnina,
þú sem heyrir í storminum.
Án efa munu menn vera sam-
mála um að Nóttin á herðum okkar
(1958) sé merkasta ljóðabók Jóns
Óskars. Þar nær
hann sér eftir-
minnilega á flug.
En það ber líka
að hafa í huga að
í öðrum bókum
leggur hann sitt
af mörkum til ís-
lenskrar sam-
tímaljóðlistar og
síðustu bæk-
urnar birtu nýj-
an tón sem ég held að hafi ekki
verið metinn að verðleikum.
  
Úrval Régis Boyer sýnir okkurfjölbreytni ljóða Jóns og
sannar að hann var alls ekki ein-
tóna skáld þótt yrkisefnin væru
löngum hin sömu.
Ljóð Jóns Óskars voru með al-
þjóðlegu svipmóti þótt hann orti
ættjarðarljóð þegar honum þótti
við eiga. En hann fellur afar vel
inn í franska hefð í ljóðum sínum
og nýtur sín þess vegna vel í
frönskum búningi.
Ég er þeirrar skoðunar að menn
þurfi að lesa Jón Óskar betur og
stundum hafi hann goldið þess að
bækur hans voru ekki mikið lesn-
ar.
Jón Óskar þýddi mikið úr
frönsku. Nægir að nefna hinar
ágætu bækur hans Ljóðaþýðingar
úr frönsku (1963), Ljóðastund á
Signubökkum (1988) og Undir
Parísarhimni, þýðingar og saga
franskra ljóða (1991). Hjá Jóni
Óskari má kynnast Paul Eluard,
ekki síst hinu einkennilega og
magnaða ljóði um frelsið.
Jón Óskar segir um Eluard að
„fyrir Eluard var sem ljóð og ást
yrði að samheiti, ljóð væri sama og
ást“.
Bók Régis Boyer mun áreiðan-
lega vekja athygli á íslenskum
samtímaskáldskap í Frakklandi.
  
Minna má á að fyrir nokkrukom út bók á frönsku með
ljóðum 25 íslenskra samtímaskálda
(útg. forlög í Kanada og Frakk-
landi: Écrits des Forges og Le
Temps des Cerises). Þýðingarnar
eru eftir Þór Stefánsson og Lucie
Albertini.
Þessi bók sem Þór Stefánsson
ritstýrir sýnir fjölbreytni í íslensk-
um skáldskap.
Margt bendir til að íslensk ljóð-
list veki áhuga þýðenda og lesenda
og ástæða er til að fylgst sé með
störfum þýðenda hér heima og
brýnt að leggja þeim lið eftir
mætti. Að því leyti hefur Bók-
menntakynningarsjóður reynst
vel.
Þú sem hlustar
og heyrir
’Úrval Régis Boyersýnir okkur fjölbreytni
ljóða Jóns og sannar að
hann var alls ekki ein-
tóna skáld þótt yrkis-
efnin væru löngum hin
sömu.‘
AF LISTUM
Jóhann Hjálmarsson
johj@mbl.is
Jón Óskar
rithöfundur.