Morgunblaðið - 02.12.2004, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 2004 29
UMRÆÐAN
PANTAÐU ÁSKRIFT á veffanginu
icelandreview.com
eða í síma 512 75 75
I R
I c e l a n d R e v i e w
icelandreview.com
G J A F A Á S K R I F T
ICELAND REVIEW hefur í meira en 40 ár verið eina
tímaritið á ensku um Ísland og Íslendinga. Blaðið er
þekkt fyrir frábærar ljósmyndir af stórbrotnu landslagi
en blaðið fjallar líka um strauma í viðskiptum, menn-
ingu, vísindum og stjórnmálum.
VINSÆL JÓLAGJÖF
Gjafaáskrift að Iceland Review er vinsæl
jólagjöf til vina og viðskiptavina erlendis.
Vinirnir fylgjast stöðugt með því sem gerist
á Íslandi, og blaðið minnir á gefandann
fjórum sinnum á ári.
Áskrift kostar aðeins 3.400 kr
fyrir árið (2.982 án vsk).
Innifalinn er sendingarkostnaður til útlanda.
GJAFABRÉF
Hverri áskrift fylgir gjafabréf sem sent er
til viðtakenda þar sem fram kemur hver gefur.
Auk þess sendum við nýjum áskrifendum litla bók
að gjöf, Memories of Reykjavík,
með ljósmyndum eftir Pál Stefánsson.
BÓKAGJÖF
Þeir sem kaupa tvær áskriftir eða fleiri fá
sjálfir veglega bókagjöf og geta valið um
ljósmyndabækurnar Land eða 1881 km
(myndir af hringveginum) eftir Pál Stefánsson (verð út
úr búð um 4000 kr) eða Hálendishandbókina eftir
Pál Ásgeir Ásgeirsson (verð út úr búð um 5000 kr.).
GLEÐJIÐVINI ERLENDIS
MEÐ GJAFAÁSKRIFT
Borgartúni 23
BRUNAR gera aldrei boð á und-
an sér og síst af öllu stórbrunar.
Fyrir nokkrum vikum varð hræði-
legur stórbruni inni í miðju íbúða-
hverfi í dönskum bæ þar sem flug-
eldaverksmiðja brann með
skelfilegum afleið-
ingum. Tilskilin leyfi
voru öll fyrir hendi og
fylgt var öryggis-
reglum eða hvað?
Á Íslandi verða
stundum alvarlegir
brunar. Mörgum eru
minnisstæðir stór-
brunar á liðinni öld á
borð við þegar Borg-
arskáli Eimskipa-
félagsins varð eldi að
bráð 1967 og þegar
gasverksmiðjan Isaga
brann nokkrum árum
áður. Báðir urðu þessir brunar í
íbúðahverfum. Og nú verður mjög
mikill bruni í Sundahöfn sem veldur
því að mörg hundruð manns verða
að yfirgefa heimili sín seint að
kvöldi vegna hættulegra eiturefna.
Þrátt fyrir sífellt öflugri bruna-
varnir er eldsvoðahættan alltaf fyr-
ir hendi. Sundum er unnt að koma í
veg fyrir hana en oft reynast ráð-
stafanir og viðbúnaður ófullnægj-
andi og of seinvirkar.
Skömmu eftir heimsstyrjöldina
síðari var ákveðið að byggja grút-
arbræðslu úti í Örfirisey. Tilefnið
var gríðarmikil síldveiði í Hvalfirði.
Þessi ákvörðun var mjög umdeild á
sínum tíma og töldu ýmsir að þarna
hefðu orðið mikil mistök við ákvörð-
un skipulags. Í framhaldi af þessu
síldarævintýri voru byggðir olíu-
geymar á vegum Olíufélagsins og
enn síðar, þegar ákveðið var að
leggja niður olíustöð BP síðar Olís í
Laugarnesi og Skeljungs í Skerja-
firði, varð Örfirisey aðalolíu- og
bensínbirgðastöð landsmanna,
a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu.
Þó svo að undirritaður telji sig
hafa fremur takmarkaða þekkingu
á brunavörnum og þess háttar
praktískum hlutum
finnst honum mikil
léttúð hafa verið höfð í
þessum málum. Á dög-
um mestu hermd-
arverka sögunnar væri
Örfirisey ákaflega
hentugt skotmark þar
sem siðlausir hermd-
arverkamenn gætu
valdið ótrúlegum skaða
bæði í mannslífum og
eignum. Faxaflóinn er
mjög fjölfarin sigl-
ingaleið. Þaðan mættu
spellvirkjar valda
óbætanlegu tjóni með sprengju-
vörpum og öðrum nútíma tortím-
ingartækjum.
Hættuleg starfsemi sem tengist
eldfimum efnum á að fylgja bestu
og ströngustu öryggisreglum bæði
vegna öryggis mannslífa og eigna.
Mannvirki birgðastöðvar eiga að
vera á afskekktum stöðum sem
mest neðanjarðar þar sem gætt er
fyllstu öryggisreglna ekki síst
vegna verndar náttúru og umhverf-
is.
Á árum seinni heimsstyrjald-
arinnar voru byggðir nokkrir olíu-
geymar í Öskjuhlíð. Sprengd var
gjá í hlíðina til að draga sem mest
úr þeirri miklu hættu ef geymarnir
yrðu fyrir tjóni vegna hugsanlegra
loftárása Þjóðverja. Kannski voru
Bretar fyrir meira en 60 árum bet-
ur meðvitaðir um hættuna af brenn-
andi olíu en Íslendingar nú á dög-
um?
Nokkrar spurningar
Hvers vegna þarf stærsta olíu- og
bensínbirgðastöð landsmanna að
vera á næstu grösum við miðbæ
Reykjavíkur?
Hversu mikill eldsmatur er í Ör-
firisey?
Hversu mikið svæði þyrfti að
rýma ef mjög alvarlegt hættuástand
verður í Örfirisey t.d. í norðanátt?
Reikna má með að brennandi olía
berist í töluverðum mæli um allt
norðanvert Seltjarnarnes jafnvel
inn í gömlu höfnina og þá væri
skaðinn jafnvel enn meiri.
Á tímum samráðs olíufélaganna
mætti spyrja jafnvel óþægilegra
spurninga á borð við:
Hafa þeir stjórnmálaflokkar sem
ráðið hafa skipulagsmálum í
Reykjavík fengið greiðslur t.d. í
kosningasjóði sína eða til annarar
starfsemi frá olíufélögunum?
Hér er um grafalvarlegt mál sem
varðar alla landsmenn ekki síst
Reykvíkinga. Þetta mál þarf að
setja í algjöra forgangsröð í ljósi
nýjustu atburða!
Olíubirgðastöðin í Örfirisey
Guðjón Jensson fjallar um
bruna og mikinn eldsmat ’Hvers vegna þarfstærsta olíu- og bens-
ínbirgðastöð lands-
manna að vera á næstu
grösum við miðbæ
Reykjavíkur? ‘
Guðjón Jensson
Höfundur er bókasafnsfræðingur,
leiðsögumaður og tómstunda-
blaðamaður.
ÍSLAND er komið í sérflokk
meðal Norðurlanda og flestra Evr-
ópuríkja sem dragbítur í umhverf-
ismálum. Stóriðjustefnan er orðin
að trúarbrögðum á stjórnarheim-
ilinu, vaxtarbrodd-
urinn í atvinnumálum
sem allt annað á að
víkja fyrir. Ákvörð-
unin um Kára-
hnjúkavirkjun og
risaálver á Reyð-
arfirði er minnisvarði
síðasta kjörtímabils
en áhrif þeirra
ákvarðana eru ekki
komin fram nema að
litlu leyti. Yfirstand-
andi kjörtímabil er
ekki hálfnað en þó
ljóst að þeir sem hér
ráða ferðinni ætla að
þramma áfram sömu
stóriðjubrautina án
nokkurrar tillitssemi
við náttúru landsins
og í trássi við al-
þjóðasáttmála. Rík-
isstjórnin, nú undir
forystu Framsókn-
arflokksins, er í aðal-
hlutverki við að draga
hingað fjölþjóðafyr-
irtæki í áliðnaði og
ýta undir sveitarfélög
um allt land að kyrja
stóriðjusönginn. Um-
hverfisráðherrar
sömu stjórnar hafa kosið sér hlut-
skipti gólftuskunnar og virðast
glaðir ganga í skítverkin.
Loftslagsbreytingar
og „íslenska ákvæðið“
Kyoto-bókunin frá 1997 gerði ráð
fyrir að Ísland mætti bæta við 10%
í losun gróðurhúsalofttegunda um-
fram heildarlosun á viðmiðunar-
árinu 1990. Önnur iðnríki tóku hins
vegar á sig niðurskurð sem nema
skal að meðaltali um 5%. Þetta
nægði ekki íslenskum stjórnvöld-
um. Í stað þess að láta sitja við
10% aukningu þegar aðrar þjóðir
skæru niður í losun var að frum-
kvæði Íslands laumað inn at-
hugasemd um að skoða skyldi sér-
staklega stöðu lítilla hagkerfa.
Leiddi það að lokum til „íslenska
ákvæðisins“ sem var skradd-
arasaumað fyrir stóriðjustefnuna.
Samkvæmt því fékk Ísland sér-
staka heimild til að auka mengun
frá stóriðju hérlendis sem nemur
allt að 1,6 milljón tonnum koltví-
sýrings á ársgrundvelli fram til
2012. Það er um helmingur árlegr-
ar heildarlosunar hérlendis og
kemur til viðbótar við 10% heimild-
ina. Ekkert iðnríki fékk viðlíka af-
greiðslu samkvæmt Kyoto-
bókuninni. Öllum kröftum íslensku
utanríkisþjónustunnar var beitt til
að knýja fram þessa samþykkt og
dagljóst að íslensk stjórnvöld
myndu ella skerast úr leik í lofts-
lagsmálum líkt og Bandaríkin nú
hafa gert. Kjölfestan í stuðningi
við „íslenska ákvæðið“ á mótunar-
stigi kom raunar frá Bandaríkj-
unum en einnig frá Noregi, enda
Norsk Hydro á þeim tíma að leita
samninga um risaálver á Reyð-
arfirði. Í krafti þessa ákvæðis dun-
ar nú stóriðjudansinn hérlendis
jafnhliða því sem erlend auðfélög
fá hér óskeypis mengunarheimildir
út á nafn Íslands.
Hömlulaus ósvífni
og tvískinnungur
Framganga íslenskra ráðamanna í
loftslagsmálum með forsætisráð-
herra í fararbroddi er fordæmalaus
hvað varðar tvískinnung og ósvífni.
Ekki á að láta við það sitja að auka
hér mengun um 50% í skjóli tíma-
bundinna sérákvæða heldur boðar
nú forsætisráðherra endurnýjaða
umsókn um viðbót og framhald á
undanþágum eftir 2012 í þeim
samningaviðræðum sem nú eru að
hefjast. Þær viðræður munu al-
mennt snúast um stór skref iðn-
ríkja í niðurskurði á mengun loft-
hjúpsins og þátttöku þróunarríkja í
skuldbindandi tak-
mörkunum. Inn í þá
viðleitni alþjóða-
samfélagsins er nú
boðað að komi rödd Ís-
lands sem heimti
aukningu meng-
unarheimilda ofan á
þau sérkjör sem fyrir
eru. Þetta gerist á
sama tíma og íslensk
stjórnvöld með forystu
í norðurskautsráðinu
leggja fram skýrslu á
þeim vettvangi þar
sem dregin er upp
dökk mynd af ástand-
inu og heitið á aðild-
arríkin að bregðast við
með aðgerðum til að
draga úr mengun!
Staðan hvað Ísland
varðar er nú þannig að
þegar búið er að full-
nýta mengunarheim-
ildir samkvæmt „ís-
lenska ákvæðinu“
verðum við komin í
hóp ríkja með lang-
mestu losun gróð-
urhúsalofttegunda á
mann í heiminum, fast
upp að hliðinni á Ástr-
alíu og Kanada og skammt í að við
náum Bandaríkjunum á þessu
sviði. En íslenski forsætisráð-
herrann vill gera enn betur og boð-
ar nú herta sókn eftir meng-
unarheimildum.
Týnd er æra töpuð sál …?
Ísland hefur lengi stært sig af því
að vera land hins óspillta, með
hreint land og óspjallað af fylgi-
fiskum iðnvæðingar. Ferðaþjón-
ustan sem atvinnuvegur gerir út á
þessa ímynd hreinleika, tært loft
og óspillt víðerni. Því mun ýmsum
hafa brugðið þegar yfirvöld lýstu
fyrir skemmstu yfir hættuástandi á
höfuðborgarsvæðinu vegna loft-
mengunar. Viðkvæmum ein-
staklingum og lasburða var sagt að
halda sig innan dyra þann daginn.
Útlendir blaðamenn sem hingað
leggja leið sína, boðnir eða óboðnir,
eru líka farnir að átta sig á að eitt-
hvað stangist á í orðum og athöfn-
um Íslendinga. Blaðamaður
franska stórblaðsins Le Monde
sagði á dögunum eftir Íslandsferð í
viðtali við franska ríkisútvarpið:
„Og allt þetta sýnir að Íslendingar,
sem ávallt leggja áherslu á að
kynna og sýna náttúruna, eru svo
bara tilbúnir að selja hana á gjaf-
verði.“ Það kemur í ljós á næstu
misserum hvort þessi einkunn á við
um meirihluta þjóðarinnar.
Loftslagsmálin
og stefna ríkis-
stjórnarinnar
Hjörleifur Guttormsson
fjallar um að Ísland sé
dragbítur í umhverfismálum
Hjörleifur Guttormsson
’Framganga ís-lenskra ráða-
manna í lofts-
lagsmálum með
forsætisráð-
herra í far-
arbroddi er for-
dæmalaus hvað
varðar tvískinn-
ung og ósvífni. ‘
Höfundur er líffræðingur og fyrrver-
andi alþingismaður og ráðherra.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050