Morgunblaðið - 03.12.2004, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
eignasköttum í stefnuskrá
Framsóknarflokkurinn
endurgreiðsla LÍN yrði
en samkomulag hefur ná
stjórnarflokkanna um slí
un. Sjálfstæðisflokkurinn
gerðar yrðu breytingar
fjárskatti, en breyting
gerðar á honum í fyrra.
Tekjuskattsfrumvarp
stjórnarinnar gerir rá
lækkun á vaxtabótum. Þ
þeir sem fá vaxtabætur
þeim vaxtabótum sem þe
fengið á árinu 2005 vegn
gjalda yfirstandandi á
lækka vaxtagjöld vegna
ings á vaxtabótum úr 5,
og kemur þessi breyting
kvæmda á árinu 2006.
ríkissjóðs lækka vegna
breytinga um 300 mil
árinu 2005. Ekkert var
um þessa breytingu í kos
orðum flokkana fyrir kosn
Bæði Samfylkingin og
Framsóknarflokkurinn lögðu til
lækkun á tekjuskatti um 4 pró-
sentustig, en þetta er megininn-
tak skattatillagna stjórnarflokk-
anna. Tillögurnar kveða á um
heldur meiri hækkun á skattleys-
ismörkum en flokkarnir höfðu
gefið fyrirheit um fyrir kosningar.
Sjálfstæðisflokkurinn lofaði að
beita sér fyrir því að lægra skatt-
þrepið í virðisaukaskatti yrði
lækkað úr 14% í 7%, en Fram-
sóknarflokkurinn lofaði ekki al-
mennum breytingum á virðis-
aukaskatti. Stjórnarflokkarnir
hafa ekki tekið ákvarðanir um
lækkun virðisaukaskatts, en nefnd
á vegum þeirra er að skoða það
mál.
Báðir flokkarnir lofuðu veru-
legri hækkun á barnabótum, en
tillögur ríkisstjórnarinnar fela
einmitt í sér slíka hækkun. Sjálf-
stæðisflokkurinn lofaði að afnema
eignaskatta, en Framsóknarflokk-
urinn var ekki með breytingar á
Stjórnarflokkarnir lofuðufyrir síðustu kosningarað lækka verulega skattaá kjörtímabilinu. Sjálf-
stæðisflokkurinn mat kostnað við
sínar tillögur á 27 milljarða, en
Framsóknarflokkurinn taldi að
sínar tillögur myndu kosta 16
milljarða. Heildaráhrif tillagna
ríkisstjórnarinnar á afkomu rík-
issjóðs eru metin til rúmlega 22
milljarða króna að teknu tilliti til
veltuáhrifa.
Rétt fyrir alþingiskosningarnar
vorið 2003 birti Morgunblaðið
kort þar sem farið var ofan í
skattatillögur stjórnmálaflokk-
anna. Fram kom heildarkostnaður
við tillögurnar hjá öllum flokkum
nema Vinstrihreyfingunni sem
reiknaði ekki kostnað við sínar til-
lögur. Þetta kort er nú endurbirt
að viðbættum dálki sem sýnir
skattatillögur ríkisstjórnarinnar
sem nú eru til umræðu á Alþingi.
Bæði Sjálfstæðisflokkurinn og
Meginatriði
loforðanna efnd
í frumvarpinu
Fulltrúi fræðsluyfirvalda í Malaví í Afr-íku og tveir skólastjórar við grunn-skóla þar í landi, eru staddir hér álandi um þessar mundir á vegum Þró-
unarsamvinnustofnunar Íslands, ÞSSÍ, til að
kynna sér skólastarf og menntamál á Íslandi.
Þróunarsamvinnustofnunin hefur frá árinu 1995
aðstoðað við fjármögnun á uppbyggingu grunn-
skóla í Malaví, m.a. við Namazizi-skóla í Chi-
rombo-þorpi en þar hafa á undanförnum árum
verið byggðar ellefu skólastofur, stjórnuna-
rálma, bókasafn og fjögur kennarahús, svo fátt
eitt sé nefnt. Þá hefur ÞSSÍ einnig fjármagnað
uppbyggingu grunnskóla í Msaka-þorpi við
Apaflóa, og enn fremur hefur stofnunin fjár-
magnað framkvæmdir í fjórum öðrum skólum á
Apaflóasvæðinu.
90–100 nemendur í bekk
Jali gegnir starfi fræðslustjóra í Malaví og
Gumbala er skólastjóri við Namazizi-skólann,
en þeir heimsóttu skóla Ísaks Jónssonar í gær-
morgun og heilsuðu upp á nemendur og kenn-
ara og tók blaðamaður þá tali við það tækifæri.
Namizizi-grunnskólinn, sem Gumbala stýrir,
var stofnaður árið 1994. Fyrst lásu börnin undir
trjánum þar sem engin skólabygging var fyrr
hendi, að hans sögn. Síðustu ár hefur uppbygg-
ing skólans staðið yfir og nú eru 11 kennslu-
stofur í nokkrum skólabyggingum. Rúmlega
900 nemendur stunda nám við skólann á aldr-
inum 6–18 ára og eru um 90–100 nemendur í
bekk. Kennarar við skólann eru 12 talsins.
„Eins og stað er núna þá höfum við nóg af
kennslustofum. Vandamálið er að útvega
kennslugögn,“ segir Gumbala. „Við reynum að
hafa börnin í hópum, kannski tíu börn með eina
bók og það er sama vandamál með skriffæri,“
bætir hann við. Sum barnanna lesi á meðan
önnur skrifi, í sumum tilvikum hafi foreldrum
tekist að útvega börnum sínum penna eða
blýant en það er ekki nóg handa öllum þótt
fræðsluyfirvöld reyni allt hvað þau geta. „Í
mínum skóla náum við að útvega öllum nem-
endum borð og stól til að sitja á,“ segir Gum-
bala og það er á honum að skilja að það sé
hreint ekki sjálfgefið, jafnvel þótt skólahús-
næðið sé fyrir hendi.
Jali er fræðslustjóri við Apaflóa í Malaví og
yfirmaður Gumbala. Hann ber ábyrgð á
fræðslumálum á svæði þar sem búa rúmlega
600 þúsund manns, þar af um 140 þúsund nem-
endur sem sækja 238 skóla. Margt hefur áunn-
ist undanfarinn áratug, að hans sögn, t.d. fyrir
tilstilli erlendrar aðstoðar á borð við þá sem
ÞSSÍ hefur veitt. Þó er ástandið í mennta-
málum ennþá mjög slæmt, og á sumum svæð-
um gengur meirihluti barnanna t.d. ekki í skóla.
Ókeypis menntun frá 1994
„Síðastliðinn áratug höfum við staðið frammi
fyrir svo mörgum vandamálum,“ segir hann.
Grundvallarbreyting hafi orðið þegar ríkis-
stjórn landsins ákvað fyrir tíu árum að mala-
vísk börn ættu rétt á ókeypis grunnskóla-
menntun, en fram að þeim tíma hafði það ekki
verið á færi allra að senda börn sín í skóla.
Þrátt fyrir þetta hefur uppbygging skólastarfs
gengið hægt, víða er skortur á kennslustofum
og kennslugögnum og enn í dag fá mörg malav-
ísk börn kennslu undir berum himni, í skugga
trjánna.
Skólastjórar og fræðslufulltrúi frá Malaví í h
Mörg börn fá k
undir berum h
Jali og Gumbala heimsóttu nemendur í 8-Þ í Ísakssk
VANNÝTTUR AUÐUR
Ísland er eftirbátur annarra nor-rænna ríkja hvað varðar hlutfallkvenna í stjórnum stærstu fyrir-
tækja landsins. Hins vegar eru fleiri
konur í framkvæmdastjórnum eða í
æðstu stjórnunarstöðum stærstu fyr-
irtækjanna en annars staðar á Norð-
urlöndum. Þetta er á meðal helztu nið-
urstaðna skýrslunnar Nordic 500, sem
birt var í Osló í fyrradag. Þar er fjallað
um stöðu kynjanna innan 500 helztu
fyrirtækja á Norðurlöndum. Fjórtán
af tuttugu stærstu fyrirtækjum Ís-
lands svöruðu spurningalista aðstand-
enda könnunarinnar. Niðurstöðurnar
eru því ekki nákvæm endurspeglun á
raunveruleikanum, en gefa án efa
ágæta vísbendingu um það hvernig
málum er háttað í atvinnulífinu.
Konur eru 16,5% stjórnarmanna í
Nordic 500-fyrirtækjunum. Flestar
eru þær í Noregi, eða 21,8%, en fæstar
á Íslandi, 11,4%, sem er svipað og í
Danmörku. Þegar horft er eingöngu á
þau fyrirtæki, sem skráð eru á hluta-
bréfamarkað, lítur dæmið enn verr út
fyrir Ísland; 4,8% stjórnarmanna í
þessum fyrirtækjum hér á landi eru
konur, samanborið við tæplega 25% í
Noregi. Þetta er út af fyrir sig í sam-
ræmi við aðrar kannanir, sem gerðar
hafa verið hér á landi og sýna svipaða
niðurstöðu. Þannig hefur konum í
stjórnum fyrirtækjanna 15, sem
mynda úrvalsvísitölu Kauphallarinn-
ar, fækkað frá því í fyrra og eru færri
en 3% stjórnarmanna.
Hin takmörkuðu áhrif kvenna í
stjórnunarstöðum í íslenzkum fyrir-
tækjum eru að sjálfsögðu vandamál,
sem aðkallandi er að fást við. Þau eru
hluti af þeim samfélagslega vanda, að
áhrif og völd kvenna eru á flestum
sviðum mun minni en karla. Það er
hægt að stilla baráttunni fyrir jafnrétti
karla og kvenna í atvinnulífinu upp
sem baráttu um völd og áhrif. En það
er ekki síður ástæða til að fjalla um þá
stöðu, sem nú er uppi, sem alvarlegt
vandamál fyrir velgengni, arðsemi og
tiltrú fyrirtækjanna, sem um ræðir.
Marit Hoel, framkvæmdastjóri Mið-
stöðvar um margbreytileika í atvinnu-
lífinu, sem hafði umsjón með Nordic
500-könnuninni, bendir réttilega á það
í samtali við Viðskiptablað Morgun-
blaðsins í gær að konur á Norðurlönd-
um standi körlum jafnfætis hvað varð-
ar menntun og atvinnuþátttöku. Þær
hafi mikla hæfileika, en árangurinn af
nýtingu þeirra sé lélegri en búast megi
við. Sama nálgun kemur fram í máli
Val Singh, ritstjóra FTSE 100 Female
Index í Bretlandi, sem segir í Við-
skiptablaðinu í gær að skýrslur á borð
við Nordic 500 minni fyrirtækin árlega
á að þau séu „ennþá að missa af hæfi-
leikum og framlagi kvenna til við-
skiptalífsins“.
Þetta er kjarni málsins. Það eru eig-
inhagsmunir fyrirtækja að jafna hlut-
fall kynjanna í stjórnunarstöðum.
Ýmsar rannsóknir sýna fram á að það
skili árangri í beinhörðum peningum,
sem eru það sem flest fyrirtæki eru
stofnuð til að búa til. Eivind Reiten,
forstjóri Norsk Hydro, er í hópi þeirra
fyrirtækjastjórnenda, sem hafa áttað
sig á þessu, en hann sagði á blaða-
mannafundinum í Osló, þar sem Nord-
ic 500-skýrslan var kynnt, að fjölgun
kvenna í stjórnum fyrirtækja ætti ekki
að vera hluti af pólitískri rétthugsun,
heldur væri hún nauðsynleg ráðstöfun
til að auka hagnað fyrirtækja. Þau
þyrftu á starfsmönnum að halda með
ólíkan bakgrunn og þekkingu.
Það er áhugavert að velta fyrir sér
ástæðunum fyrir því að íslenzk stór-
fyrirtæki standa betur hvað varðar
hlutfall kvenna í hópi æðstu stjórn-
enda en hlut þeirra í stjórn fyrirtæk-
isins. Getur það verið vegna þess að
aukin fagmennska ríki nú við ráðningu
lykilstjórnenda, þar sem fyrst og
fremst sé horft á menntun, reynslu og
hæfileika, en að við ákvarðanir um
stjórnarsetu sé það hið „sterka en
einsleita tengslanet“ karla, sem ræður,
svo notuð séu orð Valgerðar Sverris-
dóttur, iðnaðar- og viðskiptaráðherra,
í Viðskiptablaði Morgunblaðsins í
gær?
Valgerður segist ætla að funda með
forystumönnum og -konum í íslenzku
viðskiptalífi á næstunni og reyna að
stuðla að því að konum í stjórnum fyr-
irtækja fjölgi á aðalfundum fyrirtækja
á fyrri hluta næsta árs. Þar fetar hún í
fótspor brezkrar starfssystur sinnar,
Patriciu Hewitt, sem hefur viljað beita
svipuðum aðferðum, fremur en að hóta
lagasetningu eins og gert hefur verið í
Noregi og Svíþjóð. Eins og Morgun-
blaðið hefur áður bent á má gera ráð
fyrir að í aðalfundahrinunni eftir ára-
mót fjölgi konum í stjórn, þótt ekki
væri nema vegna ákvæða væntanlegra
reglna Kauphallarinnar um óháða
stjórnarmenn. Vegna þess að margar
hæfar konur standa utan karlaklíkn-
anna, sem viðskiptaráðherra kallar
„tengslanet“, ættu þær að vera gott
efni í óháða stjórnarmenn.
En auðvitað ætti hvorki að þurfa at-
beina stjórnmálamanna, leiðbeiningar
eða reglur Kauphallar né lög til að
fjölga konum í stjórnum fyrirtækja og
í stjórnunarstöðum. Það er í eigin þágu
fyrirtækjanna að það gerist.
ÁRANGURSRÍK AUÐUR
Verkefnið Auður í krafti kvenna,sem Nýsköpunarsjóður atvinnu-
lífsins og Íslandsbanki stóðu að ásamt
Morgunblaðinu, Deloitte og Háskól-
anum í Reykjavík, hafði að markmiði
að nýta enn betur þann auð, sem byggi
í konum, með því að auka þátttöku
þeirra í atvinnusköpun og stuðla þann-
ig að auknum hagvexti. Þegar verk-
efninu var hleypt af stokkunum á sín-
um tíma kom fram að 18% íslenzkra
fyrirtækja væru í eigu kvenna, sam-
anborið við 25–38% í löndum, sem Ís-
land bæri sig saman við.
Á vegum verkefnisins var stofnað 51
fyrirtæki og samkvæmt úttekt Við-
skiptablaðs Morgunblaðsins í gær eru
a.m.k. 22 þeirra enn starfandi. Það er
góður árangur að sögn Rögnvaldar
Sæmundssonar, lektors í frumkvöðla-
fræðum við Háskólann í Reykjavík,
þar sem yfirleitt má gera ráð fyrir að
60% nýsköpunarfyrirtækja slíti ekki
barnsskónum. Sum þessara fyrir-
tækja hafa náð athyglisverðum ár-
angri, eins og viðtöl við eigendur fjög-
urra þeirra í blaðinu í gær bera vott
um.
Góður árangur Auðar-verkefnisins
sýnir svo ekki verður um villzt að í
konum býr nýsköpunarkraftur, sem er
íslenzku atvinnulífi mikilvægur.