Morgunblaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2005 25
DAGLEGT LÍF
RAFLAGNA
ÞJÓNUSTA
RAFSÓL
Skipholti 33 • 105 Reykjavík
Sími:
553 5600
E
i
n
n
t
v
e
i
r
o
g
þ
r
í
r
2
6
6
.0
0
2
lögg i l tu r ra fverk tak i
Skemmuvegi 48 • Kópavogi • S: 557 6677
www.steinsmidjan.is
Opnunartími:
11-18:30 mán-fös
10-18 lau / 13-17 sun.
Skútuvogi 2, sími 522 9000 • www.expert.is
Samsung SGH-X450
fallegur 3 banda
sími með
hágæða skjá
B Í L D S H Ö F Ð A 2 0 · S M Á R A L I N D · S E L F O S S I
LANDSLIÐSBÚNINGAR OG
FÁST HJÁ OKKUR
STUÐNINGSAÐILI KSÍ OG KKÍ
Áundanförnum áratugum hef-ur sú þróun átt sér stað aðnotendur heilbrigðisþjónust-
unnar hafa orðið æ meðvitaðri um
rétt sinn til að fá upplýsingar um
bæði þá þjónustu sem stendur til
boða og hvaða meðferð hentar þeim
best. Heilbrigðisstarfsfólk og yf-
irvöld hafa leitast við að koma til
móts við þessa þróun með því að
bæta upplýsingamiðlun til almenn-
ings og sjúklinga á margvíslegan
hátt.
Réttindi sjúklinga
Mikilvægt skref í þessari þróun
voru lög um réttindi sjúklinga sem
sett voru árið 1997. Grunnhugsunin í
lögunum er að sjúklingur á rétt á
fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
sem á hverjum tíma er unnt að veita
og skal þá taka mið af ástandi hans,
horfum og bestu þekkingu sem völ
er á á hverjum tíma.
Samkvæmt lögunum á sjúklingur
rétt á upplýsingum um heilsufar sitt
og mismunandi meðferðarkosti.
Þá á sjúklingur sem ekki talar ís-
lensku eða notar táknmál rétt á túlk-
un. Einnig þarf að leita samþykkis
sjúklings annars vegar fyrir meðferð
og hins vegar fyrir beinni þátttöku
hans í vísindarannsóknum. Þetta er í
takt við þá þróun að samskipti heil-
brigðisstarfsfólks og sjúklinga eru æ
meir að verða samstarf um að finna
bestu meðferð sem hentar hverju
sinni í stað þess að heilbrigðisstarfs-
maður ákveði alfarið meðferðina.
Upplýstir og gagnrýnir notendur
Til þess að almenningur geti haft
skoðanir á því á hvern hátt er best að
viðhalda góðri heilsu eða ráða við
einhvern heilsuvanda þurfa grein-
argóðar og öruggar upplýsingar að
vera aðgengilegar. Margar stofn-
anir, fagfélög, sjúklingasamtök og
önnur félög eða fyrirtæki hafa gefið
út upplýsingar, ritaðar eða rafræn-
ar, um hollráð til heilbrigðis, um eðli
og meðferð ýmissa heilsufarsvanda-
mála eða þjónustu sem stendur til
boða. Þá hafa fjölmiðlar og net-
miðlar einnig tekið virkan þátt í að
koma upplýsingum tengdum heilsu-
fari á framfæri enda eru heilbrigð-
ismál einn vinsælasti efnisflokkurinn
á veraldarvefnum.
Í öllu því upplýsingaflóði sem til er
á rafrænu eða öðru formi er rétt að
skoða vel hversu áreiðanlegar upp-
lýsingarnar eru. Ef vafrað er á vefn-
um þarf að skoða hvers konar aðili
stendur að viðkomandi síðum og
hver er menntun eða bakgrunnur
þeirra sem setja fram upplýsing-
arnar. Hvaða hagsmunir geta hugs-
anlega verið að baki þeim upplýs-
ingum eða ráðum sem gefin eru?
Landlæknisembættið hefur leitast
við að miðla upplýsingum til fólks
um heilbrigðisþjónustuna og heil-
brigði og sjúkdóma, m.a. í þessum
pistlum. Embættið telur afar mik-
ilvægt að fólk afli sér þekkingar til
að geta á gagnrýnan hátt tekið
ákvarðanir sem varða heilsu og vel-
ferð sína og einnig til að vera virkir
þátttakendur í að ákveða hvaða með-
ferð er best þegar leitað er til heil-
brigðisþjónustunnar. Enda hafa
rannsóknir sýnt að ef fólk er haft
með í ráðum um meðferð eru mun
meiri líkur á að það fylgi henni.
Fólk á rétt á upplýsingum
Ýmsar upplýsingar er varða rétt-
indi sjúklinga eða heilsu er að
finna á heimasíðu Landlækn-
isembættisins, www.landlaeknir.is
Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið hefur gefið út eft-
irtalið rit: Kynntu þér réttindi þín.
Upplýsingabæklingur um réttindi
sjúklinga.
Anna Björg Aradóttir hjúkrunar-
fræðingur, Landlæknisembættinu.
Samkvæmt lögunum á sjúklingur
rétt á upplýsingum um heilsufar
sitt og mismunandi meðferð-
arkosti.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Landlæknisembættið
Svíar hlæja minnst Norð-urlandaþjóða í vinnunni, aðþví er netkönnun leiðir í ljós.
Aðeins helmingur Svía hlær eitt-
hvað á hverjum vinnudegi sam-
anborið við þrjá af hverjum fjórum
Norðmönnum, eins og greint er frá
á vef norska blaðsins Aftenposten.
Könnunin er ekki vísindalega fram-
kvæmd heldur var hún gerð á Net-
inu þannig að hending réð því hve
margir tóku þátt og hvaðan þeir
voru eða sögðust vera. Það ber að
hafa í huga að frá könnuninni óvís-
indalegu er
greint á
norskum vef
en á milli
Svía og
Norðmanna
hefur lengi
ríkt góðlát-
legur rígur.
Samtals
svöruðu
2.400 Svíar,
Norðmenn
og Danir
spurningalistanum á vefsíðunni
Monster sem aðallega er heimsótt af
þeim sem eru að leita sér að vinnu.
77% Norðmannanna sögðust hlæja
eitthvað á hverjum vinnudegi en 8%
aldrei. 74% Dana hlæja í vinnunni en
7% aldrei. Hins vegar sögðust aðeins
53% Svía hlæja í vinnunni og 28%
þeirra sögðust aldrei hlæja í
vinnunni. Meðal fleiri spurninga sem
þátttakendur svöruðu voru nokkrar
um lífeyrismál og í ljós kom að 63%
Svía telja lífeyriskjör það mikilvæg-
asta við vinnuna samanborið við 14%
Norðmanna og Dana. Svíarnir láta
sig einnig dreyma um að komast
snemma á eftirlaun og aðeins 6%
þeirra langar að vinna eftir sjötugt
miðað við 20% í Noregi og Dan-
mörku.
Svíar hlæja
lítið í
vinnunni
 KÖNNUNB
örnin í 5 BIS í Gilja-
skóla á Akureyri voru
nýbúin að vinna með
boðorðin 10 og Barna-
sáttmála Sameinuðu
þjóðanna þegar náttúruhamfarirnar
dundu yfir í Asíu á annan í jólum.
Það varð til þess að miklar umræð-
ur sköpuðust í bekknum um mis-
munandi aðstæður barna í heim-
inum.
Umsjónarkennarar bekkjarins,
Bryndís Indíana Stefánsdóttir, sem
alltaf er kölluð Inda, lærði í Noregi
og segir hún að þar hafi alltaf verið
unnin verkefni í tengslum við dag
Sameinuðu þjóðanna. Skólum í Nor-
egi voru sendar ýmsar upplýsingar
sem síðan var unnið með. Henni
datt í hug að gera eitthvað svipað
með bekknum sínum. Bekkurinn
hafði nýlega unnið með boðorðin tíu
og í framhaldi var ákveðið að vinna
með Barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Börnin völdu sér eina
grein úr sáttmálanum og teiknuðu
mynd með. Þau ákváðu að leita til
Barnaheilla og fengu ýmsar upplýs-
ingar um börn í Kabódíu. Þá kom-
ust þau meðal annars að því að
börnin þar þurfa að vinna mikið til
að hafa fyrir nauðþurftum og margt
er öðruvísi en hér hjá okkur. Margt
var rætt í kjölfarið og spurningum
velt fyrir sér, til dæmis um hvað
væri vinna. „Þetta verkefni var
meðal annars valið til að fá þau til
að skilja hvað við höfum það í raun-
inni gott hér á Íslandi,“ sagði Inda.
Ákveðið var að safna peningum og
senda Barnaheillum. „Við lögðum
mikla áherslu á að þau gæfu sína
eigin peninga, en alls söfnuðu þau
3.185 krónum.
Börnin unnu verkefnin í nóv-
ember og desember og myndirnar
hanga enn uppi í skólanum. En mig
langar til að vinna meira með þetta
efni.“ Þegar börnin komu í skólann
eftir áramótin spunnust miklar um-
ræður um afleiðingar nátt-
úruhamfaranna í Asíu. Inda segir
að það hafi verið eins og þau gerðu
sér betur grein fyrir þessum heims-
hluta eftir að hafa unnið verkefnið.
„Þau sáu líka hversu mikið er
hægt að gera fyrir upphæð eins og
þá sem þau söfnuðu. Við höfum því
getað tengt atburðina inn í stærð-
fræðikennsluna og einnig jarðfræð-
ina til að reyna að átta okkur á
hvernig þetta gat gerst.“
 MENNTUN | Bekkurinn 5 BIS í Giljaskóla á Akureyri í heimspekilegum vangaveltum
Boðorðin tíu og náttúruhamfarir
Morgunblaðið/Kristján
Bryndís Indiana Stefánsdóttir, kennari í Giljaskóla, með nemendum sínum í 5 BIS.
TENGLAR
.....................................................
www.giljaskoli.akureyri.is