Morgunblaðið - 17.01.2005, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 17. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
D
anir hafa lagt deilur og
krytur um nýtt óperu-
hús Konunglega leik-
hússins á Dokøen til
hliðar eftir ákaflega vel
heppnaða vígsluathöfn í fyrrakvöld.
1.150 manns úr dönsku menningar-
og athafnalífi, þingmönnum og stjórn-
málamönnum var boðið til athafn-
arinnar auk 300 heppinna óperuunn-
enda, fulltrúa almennings, sem voru
valdir af handahófi úr stórum hópi
umsækjenda. Dagskráin var sér-
staklega glæsileg, dans, leikur og
söngur langt fram á kvöld með hálf-
tíma hléi. Allir fastráðnir söngvarar,
dansarar og leikarar Konunglega
leikhússins tóku þátt í herlegheit-
unum auk Óperukórsins, Konunglegu
hljómsveitarinnar, söngnemenda við
Konunglegu akademíuna og barna úr
ballettskóla leikhússins, um 400
manns alls undir stjórn hljómsveit-
arstjóra Konunglegu óperunnar,
Michaels Schønwandt. Margrét Þór-
hildur drottning var að sjálfsögðu
meðal gesta, ásamt eiginmanni sín-
um, sonum, tengdadætrum, báðum
systrum og mágum. Meðal heið-
ursgesta voru einnig Henning
Larsen, arkitekt hússins, og iðn- og
viðskiptajöfurinn A.P. Møller og
Chastine eiginkona hans, en þau eru
aðaleigendur Mærsk samsteypunnar
og Mc-Kinney Møller sjóðsins, sem
kostaði byggingu hússins. Hjónin
gáfu dönsku þjóðinni nýja óperuhúsið
til eignar í minningu föður Møllers, en
gamla óperan á Kongens Nytorv
verður starfrækt samhliða þeirri
nýju.
Umdeilt útlit
Nýja óperuhúsið hefur hlotið nafnið
Óperan, og stendur andspænis Amal-
ienborgarhöll handan sundsins. Útlit
hússins hefur verið umdeilt, og jafn-
vel svo að gefandinn A.P. Møller vildi
fá að hafa sitt að segja um endanlega
ásýnd þess. Við vígsluna í fyrrakvöld
voru gestir þó sammála um að ein-
staklega vel hefði til tekist og húsið
væri að líkindum það glæsilegasta
sinnar tegundar í heiminum. Víst er
að hvergi hefur verið til sparað. Þótt
sumum hafi þótt útlit hússins full
hversdagslegt og lítt afgerandi – í það
minnsta í samanburði við Sydn-
eyjaróperuna, eitt kunnasta kennileiti
heims, líka hannað af dönskum arki-
tekt, þá virtist fólk sammála um að
fegurð þess væri mikil; – húsið hefði
heilsteypta og fallega ásýnd, og inn-
viðir þess væru sérdeilis glæsilegir.
Bestu listamenn á öllum sviðum voru
fengnir til hönnunar listaverka og
innanstokksmuna; hvort sem það eru
kristalsglösin í veitingasalnum eða
sætin í salnum, sem hvert um sig er
stillt sérstaklega með tilliti til sjónlínu
við sviðið. Það sem mest hefur verið
um rætt og dásamað eru þó þrír ljósa-
skúlptúrar Ólafs Elíassonar í forsal
Óperunnar, en þeir þykja fádæma
fagrir og setja sterkan svip á sal-
arkynnin. Segja má að verk Ólafs sé
strax orðið að nokkurs konar tákni
fyrir Óperuna, því í beinni sjónvarps-
útsendingu frá athöfninni í fyrra-
kvöld, voru ljósin óspart notuð sem
fókus, í upphafi, í hléi, og að útsend-
ingu lokinni. Það er heldur engin
venjuleg dyrabjalla sem hringir gesti
inn úr forsalnum til sýningar. Eitt af
höfuðtónskáldum Dana, Poul Ruders,
var fenginn til að semja sérstaka
bjölluhringingu til þess.
Kostnaður við bygginguna nemur
nú um tveimur og hálfum milljarði
danskra króna, eða tæpum 29 millj-
örðum íslenskra króna. En allir eru
glaðir og sáttir. „Auðvitað átti húsið
að verða eins stórt, dýrt og glæsilegt
og kostur var, því höfuðborg sem vill
vera metin sem menningarborg, má
ekki vera smásálarleg,“ segir Søren
Kassebeer í grein í Berlingske Tid-
ende í gær. Í grein sinni minnir hann
á að Hollendingar hafi seilst djúpt í
vasa sína árið 1986 til að koma sér
upp nýju óperuhúsi, Frakkar hafi
fylgt í kjölfarið árið 1989 með bygg-
ingu Bastilluóperunnar, Finnar hafi
vígt glæsilegt óperuhús sitt árið 1993
og Norðmenn ætli að ljúka byggingu
síns óperuhúss árið 2007. Kassebeer
segir enn fremur að tilgangur bygg-
ingar slíkra húsa sé ekki einvörðungu
sá að skapa tónlistinni betra um-
hverfi, heldur ekki síður sá að skapa
þeim sem njóta, áheyrendum, betri
aðstöðu og jafnari, því með nýju
óperuhúsunum séu aflagðar gamal-
dags hugmyndir um stéttskipt sam-
félag – nú fái allir jafn góð sæti, og
jafn góð tækifæri til að njóta list-
arinnar, hvort sem þeir eigi mikla
peninga eða litla, þannig sé einfald-
lega búið um hnútana að hljómburður
sé alls staðar jafn góður í salnum og
sætin og yfirsýn til sviðs, séu jafn góð
á efstu svölum og í stúkum.
Einstakur hljómburður
Listamennirnir sem fram komu við
vígsluna voru líka hæstánægðir.
Þekktasti dansari Dana, Nikolaj
Hübbe, sem um árabil hefur verið
einn af aðaldönsurum New York-
ballettsins dásamaði húsið eftir vígsl-
una, og sagði sviðið einstaklega gott
til að dansa á, hátt væri til lofts, og
sérstakur gúmmídúkur undir gólfinu
gerði hreyfingar og stökk sérlega
auðveld. Kunnasta söngkona Dana,
Inga Nielsen, sem ber heiðurs-
nafnbótina Konungleg kammer-
söngkona, sagði hljómburðinn ein-
stakan, og að söngvarinn heyrði eigin
söng enduróma úr öllum áttum, en oft
væri það vandamál í óperuhúsum
hvað söngvarar heyrðu illa hvernig
söngur þeirra hljómaði út í salinn.
Hübbe kvaðst viss um að húsið sjálft
ætti eftir að verða öllum þeim sem
þar ynnu uppspretta andagiftar til
listrænna afreka.
Það fór ekki svo að Íslendingar
ættu ekki sinn fulltrúa á sviðinu,
Magnús Gíslason tenórsöngvara, sem
sungið hefur í óperukórnum danska í
14 ár. „Þetta var alveg stórkostleg
upplifun,“ sagði Magnús í samtali við
Morgunblaðið í gær, þar sem hann
var staddur með samstarfsmönnum
sínum úr Óperunni á Jótlandi í tón-
leikaferð með óperuna Öskubusku
eftir Rossini. „Við fengum ekki mikl-
ar æfingar fyrir vígsluathöfnina, enda
erum við bæði búin að vera á ferð og
flugi með tónleika og að æfa fyrir
frumsýninguna á Aidu. Vænting-
arnar voru miklar og taugarnar bak-
sviðs í toppi, allt kvöldið. Allt gekk
þetta þó vel. Það var gaman að sjá all-
ar listgreinarnar saman á sviðinu,
dans, leiklist og söng – við vorum eins
og ein stór fjölskylda og auðvitað var
þetta mikil skemmtun líka. Svo var
haldið heljarmikið partí fram eftir
allri nóttu, og mikil gleði og hamingja
með húsið og vígsluna.“ Magnús
syngur ekki aðeins í óperukórnum,
því hann kemur líka fram sem ein-
söngvari á tónleikum og óperusviði, í
Danmörku, Þýskalandi, Japan og víð-
ar. Hann hefur meðal annar sungið
hlutverk Don José í Carmen í Ham-
borgaróperunni, og var eftir það beð-
inn að syngja hlutverkið í Japan með
japönsku óperuhúsi. Þá hefur hann
tvö síðustu sumur ferðast með tveim-
ur félögum sínum, tenórum, um
Bandaríkin með þriggja tenóra pró-
gramm, en þeim hefur nú verið boðið
að syngja það líka í Kína.
Söngfólk væntir mikils
Magnús segir að söngfólk Kon-
unglegu óperunnar vænti mikils af
nýju Óperunni. „Það hefur alltaf verið
mjög erfitt að koma stórum upp-
færslum fyrir á sviði gamla leikhúss-
ins, og hreinlega ekkert pláss til hlið-
ar við aðalsviðið. Þar hafa söngvarar
hreinlega þurft að troðast. En í nýja
húsinu er mikið pláss og frábær
tækni í öllu. Hljómburðurinn er mjög
góður – það tók tíma að venjast hon-
um, en það er allt að koma. Hér er að-
staða og allt annað algjörlega fyrsta
flokks, eins og Møller gamli sagði að
allt í hans eigin fyrirtækjarekstri
hefði verið. Þannig vildi hann hafa
það í nýju Óperunni. Hér er allt sér-
hannað til að þjóna húsinu sem best,
og allt úr úrvalsefnum. Útsýnið úr
húsinu er svo alveg stórkostlegt, enda
stendur það á besta stað gegnt Amal-
ienborg og frábær sýn yfir alla borg-
ina. Það sem enn þarf að laga er að-
koman að húsinu, því enn er engin
greið leið úr miðbænum að því. Þar
þurfa borgaryfirvöld í Kaupmanna-
höfn að taka sig á. Það er í um-
ræðunni að grafa göng undir sundið,
en fljótlegasta leiðin að húsinu núna,
er með bátum,“ segir Magnús Gísla-
son óperusöngvari.
Dagskrá vígslukvöldsins var glæsi-
leg, og mest bar á verkum danskra
tónskálda og danshöfunda. Atriði úr
Elverhøj eftir Kuhlau og Makerade
eftir Carl Nielsen voru nokkur, en
einnig voru á dagskránni atriði úr sí-
gildum ítölskum óperum. Þá voru tvö
ný verk frumflutt af tilefninu, Sonet
eftir Ruders og dans eftir Peter
Martins við tangóinn kunna Jalousie
eftir Jacob Gade. Mikla lukku vakti er
einn af aðaldönsurum hússins,
Gudrun Bojesen, stökk fram á sviðið
með saxófón í hönd og lék með hljóm-
sveitinni Liebertango eftir Piazzolla.
Það var táknrænt að sviðsmynd
kvöldsins var sviðsmynd úr gömlu
óperunni, frá sýningu á Maskarade
árið 1965 – hún virtist lítil og ein-
manaleg á nýja sviðinu og gátu gestir
því auðveldlega séð hve miklu stærra
og rýmra nýja óperusviðið er. Í lok
dagskrárinnar hvarf svo gamla fal-
lega sviðsmyndin niður í sviðsgólfið á
augabragði, og sýndi gestum hve
tækniþáttum hússins er vel fyrir
komið.
Aida fyrsta frumsýningin
Fyrsta óperufrumsýning í Óperunni
verður 26. janúar, þegar Aida eftir
Verdi verður sýnd. Þar deila sænsku
söngkonurnar Gitta-Maria Sjöberg
og Iréne Theorin með sér titilhlut-
verkinu. Það verður hins vegar hinn
heimskunni fransk-ítalski tenór, Ro-
berto Alagna, sem syngur hlutverk
Radamesar prins á tveimur fyrstu
sýningunum, en eftir það tekur okkar
maður, Kolbeinn Jón Ketilsson, við
hlutverkinu og syngur það fram í
mars, er hinn enski David Rendall
tekur við. Það vekur athygli að eng-
inn Dani skuli hafa hreppt þetta hlut-
verk og hlýtur að teljast heiður fyrir
Íslendinga að eiga þann tenórsöngv-
ara sem Danir kjósa að beri uppi
fyrstu sýningu þeirra í nýju Óperunni
eftir að stórstjarnan Alagna stígur af
sviðinu.
Húsið átti að
verða stórt, dýrt
og glæsilegt
Nýtt óperuhús Kon-
unglega leikhússins í
Kaupmannahöfn var
vígt um helgina.
Bergþóra Jónsdóttir
er í Kaupmannahöfn
og segir frá húsinu.
AP
Friðrik krónprins Danmerkur og kona hans, Mary, virða hér bygginguna
umdeildu fyrir sér að innan við vígsluathöfnina á laugardagskvöldið.
AP
Nýja óperuhúsið hefur hlotið nafnið Óperan og stendur andspænis Amalienborgarhöll handan sundsins.
begga@mbl.is