Morgunblaðið - 17.01.2005, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 17. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
RAGNAR Árnason, hagfræð-
ingur og prófessor við Háskóla Ís-
lands, telur að til greina komi að
við segjum okkur frá samningnum
um Evrópska efna-
hagssvæðið. Eftir að
hafa hlustað á rök-
semd Ragnars í Kast-
ljósi Sjónvarpsins get
ég tekið undir með
honum að best sé að
skoða okkar mál vel
og velta öllum kostum
fyrir okkur þegar til
aðildar að Evrópu-
sambandinu kemur.
Undirritaður hefur
um langt skeið verið
sannfærður um gildi
þess að Ísland væri
fullgildur félagi í Evr-
ópuliðinu í stað þess að standa á
hliðarlínunni. Ég efast ekki um
hagrænt gildi þess, tel reyndar að
gróðinn felist í mörgu sem ekki
verði lagt beint peningalegt mat á
eins og almennum mannréttindum
sem og menningar- og fé-
lagsþáttum margvíslegum.
EES-samningurinn brú yfir
til Evrópusambandsins
Rétt er þó að árétta að á það hef-
ur margoft verið bent að EES-
samningurinn var alltaf hugsaður
til bráðabirgða, sem nokkurs kon-
ar brú fyrir þau lönd, sem áður
mynduðu EFTA, yfir í Evrópu-
sambandið. Yfir þessa brú hafa
fyrrverandi félagar okkar í EFTA
gengið svo það er nú sem hjáleiga
stórbýlisins, Evrópusambandsins.
Margt bendir til þess að frændur
vorir Norðmenn ætli sér að fara
alla leið yfir brúna og ganga í
Evrópusambandið. Þegar það ger-
ist telja margir að okkur verði
ekki vært. „Kotbændurnir“ ís-
lensku vilja frekar fara til baka en
halda alla leið yfir brúna, þeirra
sjónarmið réð samfélagsþróuninni
í aldaraðir með viðvarandi fátækt,
vanmáttarkend og aumingjadómi.
Er ekki sá tími liðinn?
Evrópusambandið er fyrst og
síðast hagsmunasamband
Evrópusambandið var og er
bandalag þjóða um frið og fram-
farir í Evrópu. Sem alkunna er
standast bandalög manna sem
hafa hagsmuni að leiðarljósi betur
hvers konar áraun en þau sem
hafa hugsjónina eina að leiðarljósi.
Þetta hefur og er höfundum og
forystumönnum Evrópusambands-
ins ljóst enda er límið í samband-
inu viðskiptalegir
hagsmunir aðild-
arlandanna. Hingað
til hefur það verið
ríkjandi viðhorf þegar
ný aðildarríki standa í
samningsgerð að
samningurinn taki
mið af hagsmunum
meginatvinnuvegar
landsins, t.d. datt
engum í hug að semja
um inngöngu Dan-
merkur þvert gegn
dönskum landbúnaði
eða semja við Svíþjóð
gegn hagsmunum
sænsks iðnaðar. Sama mun gilda
um aðildarviðræður Íslands, þar
verður ekki farið gegn hags-
munum íslensks sjávarútvegs,
annað væri stílbrot.
Reglugerðafarganið
og lýðræðishallinn
Andstæðingar og gagnrýnendur
Evrópusambandsins benda á
reglugerðafarganið sem röksemd
gegn aðild, að það einkennist af
alls konar vitleysu og ákvarð-
anirnar taki „einhver“ í Brussel.
Þeir sem harðast ganga fram í
reglugerðagagnrýninni eru oftar
en ekki hægrimenn. Fáir hafa
skipt jafnmiklu fyrir þróun Evr-
ópusambandsins síðustu ár sem
Margaret Thatcher. Henni má
þakka það að markmiðið um einn
markað varð að veruleika. Hún
barðist fyrir því að leggja af allar
hindranir svo hægt væri að tala
um frelsi á markaði. Til þess að
framkvæma vilja Járnfrúarinnar
þurfti að innleiða meira en 1.000
reglugerðir og tilskipanir (SEA).
Segir mér svo hugur að hægri-
menn í Evrópu vilji ekki hverfa
aftur til fortíðar í þessu máli þótt
þeir gætu með því fækkað reglu-
gerðum verulega. Það verður ekki
bæði haldið og sleppt.
Evran
Áhrif evrunnar verða seint metin.
Fyrir efnhagslífið eru áhrifin þó
augljós. Evrulöndin hafa ekki
gjaldmiðilskostnað sín á milli.
Ef við hefðum evru þyrfti Einar
Oddur ekki að geysast fram á völl-
inn og armæðast yfir óþolandi
gjaldmiðilssveiflum gagnvart
helstu útflutningslöndunum.
Evran gerir það sem stjórn-
málamennirnir lofa en efna sjaldn-
ast; að skipta sér sem minnst af
atvinnulífinu.
Hvort heldur það er hag-, við-
skipta- eða markaðsfræði, þá
kenna fræðin að undirstaða efna-
hagslegrar velgengni er áætl-
anagerð. Íslenska krónan er ekki
góður gjaldmiðill til áætl-
unargerðar, gildir þar einu hvort
fyrirtækið starfar við útflutning
eður ekki, því fá ef nokkur íslensk
fyrirtæki eru varin gagnvart
breytingu á gengi.
Að vanda okkur sem
best við getum
Ég hef áður bent á nauðsyn þess
að við vörðum veginn vel. Breyt-
um stjórnarskránni til samræmis
við raunveruleikann. Við eigum
auðvitað að vanda okkur við það
og láta þjóðina taka þátt í þeirri
gerð. Þá þarf að setja samnings-
markmið og ganga til samninga
við Evrópusambandið.
Augljóst má vera að nokkur ár
líða þar til af inngöngu okkar get-
ur orðið og enn lengra þar til við
tökum upp evru.
En við þurfum að vanda okkur á
öllum sviðum, ekki bara með því
að gera úttekt á hagrænum kosti
þess að ganga inn heldur einnig
að ná sem allra víðtækastri sátt
um forsendurnar og þá má halda
áfram að spyrja fyrst Ragnar
byrjar; er ekki betra að Sjálfstæð-
isflokkur og Samfylkingin taki
höndum saman í ríkisstjórn og
tryggi framgang þessara mála,
þ.e. breytingu á stjórnarskrá og
markmiðssetningu við samnings-
gerð við Evrópusambandið, og víki
öðrum minniháttar ágreiningi til
hliðar á meðan?
Ísland og Evrópu-
sambandið
Bjarni Pétur Magnússon fjallar
um Evrópusambandið og um-
mæli Ragnars Árnasonar
’Ég hef áður bent ánauðsyn þess að
við vörðum veginn
vel. Breytum
stjórnarskránni til
samræmis við
raunveruleikann.‘
Bjarni Pétur
Magnússon
Höfundur er hagfræðingur.
ÆVINTÝRIÐ um hann Trölla
sem stal jólunum er okkur flestum
kunnugt. Trölli var stór og skap-
styggur íbúi í fjöllunum og kunni
því illa þegar fólkið í þorpinu hélt
jólin hátíðleg og samgladdist hvert
öðru.
Manni verður hugs-
að til þessa skemmti-
lega ævintýris í
tengslum við stór-
felldar hækkanir
R-listans á útsvari,
fasteignagjöldum og
þjónustugjöldum fyrir
mikilvæga þjónustu.
Þessi þjónusta snertir
í flestum tilfellum
börn, gamalmenni og
öryrkja.
Það er nefnilega
þannig að í desem-
bermánuði samþykkti
Alþingi frumvarp fjármálaráð-
herra um að á þessu kjörtímabili
myndi tekjuskattur einstaklinga
lækka úr 25,75% í 21,75%, eign-
arskattur einstaklinga og fyr-
irtækja yrði afnuminn árið 2006
og barnabætur hækkaðar um
2.400 milljónir.
Þessar skattalækkanir gátu
sannarlega hafa orðið upphafið að
jólunum, enda vandséð hvernig
hægt væri að stuðla frekar að
betri kjörum almennings.
En þá birtust Steinunn Valdís
Óskarsdóttir og félagar hennar úr
R-listanum í gervi Trölla og hrein-
lega stálu jólunum með því að
staðfesta verulegar hækkanir á
opinberum gjöldum
Reykvíkinga. Þannig
átu þau upp þær
kjarabætur sem
stjórnarmeirihlutinn á
Alþingi hafði stuðlað
að. Útsvar hækkar
um 0,33% og fast-
eignagjöld hækka úr
0,320% í 0,345%. Við
það bætist svo auðvit-
að hækkun fasteigna-
gjalda vegna hækk-
unar á fasteignamati.
En R-listinn lét sér
fyrrnefndar skatta-
hækkanir ekki nægja, enda gaman
í hlutverki Trölla þegar svo ber
undir. Forystumenn svokallaðra
félagshyggjuafla í borginni, sem
hafa tamið sér þá venju að tala af
vandlætingu um framkomu rík-
isstjórnarinnar gagnvart barna-
fólki, öryrkjum og öldruðum ákvað
nefnilega að hækka gjöld fyrir
ýmsa þjónustu sem þessum hópum
er veitt. Til dæmis munu aldraðir
og öryrkjar, sem þurfa á heima-
þjónustu að halda, að greiða 43%
hærra gjald fyrir slíka þjónustu á
árinu 2005 en árinu áður og akst-
ur fyrir aldraða í félagsstarf
hækkar um 47%. Þá hækkar gjald
fyrir börn á frístundaheimilum um
10%.
Árni Þór Sigurðsson, forseti
borgarstjórnar, hefur mælt þess-
um skattahækkunum bót og telur
að um sé að ræða mikilvægt inn-
legg Reykjavíkurborgar í hag-
stjórn á Íslandi. Ég frábið mér
hins vegar slíka bjarnargreiða frá
R-listanum enda löngu orðið ljóst
að einstaklingar vita miklu betur
en stjórnmálamenn hvernig þeir
skuli ráðstafa sínu sjálfsaflafé.
Þegar Trölli stal jólunum
Jón Hákon Halldórsson fjallar
um skattahækkanir ’Útsvar hækkar um0,33% og fasteignagjöld
hækka úr 0,320% í
0,345%.‘
Jón Hákon Halldórsson
Höfundur hefur nýlokið prófi
í hagnýtri fjölmiðlun.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
TIL SKAMMS tíma var hægt að
sækja um ferðaþjónustu fatlaðra fyr-
ir aldraða einstaklinga sem ekki gátu
ferðast með strætisvögnum í Reykja-
vík. Sú þjónusta gerði það að verkum
að þessi hópur gat komist ferðar
sinnar um bæinn að minnsta kosti í
allra nauðsynlegustu erindi án þess
að þurfa að reiða sig á hjálp aðstand-
enda. Á síðasta ári hefur borið á að
beiðnum um ferðaþjónustu fatlaðra
hafi verið hafnað. Mér hefur skilist að
ástæður þess séu að ferðaþjónusta
fatlaðra falli undir málefni fatlaðra en
ekki málefni aldraðra. Það þýðir að
aldraður fatlaður einstaklingur nýtur
ekki sömu réttinda og yngri fatlaðir.
Slík mismunun er óeðlileg og óskilj-
anleg fyrir almenna skynsemi. Þetta
þýðir fyrir sjúklinga mína t.d. sem áð-
ur gátu komist í sjúkraþjálfun á stof-
ur eða göngudeild hafa gjarnan ekki
komist. Ef sjúklingur getur ekki nýtt
sér sjúkraþjálfun á stofu biðjum við
gjarnan um heimasjúkraþjálfun, en
hún er kostnaðarsamari fyrir sam-
félagið en þjálfun á stofu. Sá kostn-
aður fellur hins vegar á Trygg-
ingastofnun ríkisins en ekki
sveitarfélög. Ef við teljum að heima-
sjúkraþjálfun sé ekki nóg sækjum við
um þjálfun á Landakoti á dagdeild
eða legudeild. Það þarf ekki að taka
fram að kostnaður við slíkt er marg-
faldur á við að fá þjálfun á stofu eða
heim. Þannig virðist mér þessi ráð-
stöfun Reykjavíkurborgar auka frek-
ar á kostnað samfélagsins en minnka
hann.
Ég vil taka það fram að það er mik-
ilvægt fyrir fólk að komast leiðar
sinnar í borginni fyrir annað en heil-
brigðisþjónustu. Í mínum huga ætti
það að vera sjálfsagður réttur borg-
aranna að geta ferðast um borgina
með almenningssamgöngum því það
eru margir sem ekki geta keyrt bíl
vegna t.d. vegna fjárhags, ungs ald-
urs, fötlunar, sjúkdóma og vanda-
mála tengd ellinni eða vegna þess að
þeir kjósa að nota ekki einkabíl. Af-
leiðingar þess að vera bundinn heima
geta verið slæmar. Það getur valdið
minnkuðum almennum styrk og
göngugetu vegna hreyfingarleysis
auk félagslegrar einangrunar. Fé-
lagsleg einangrun er slæm af mörg-
um ástæðum meðal annars fyrir
heilsuna. Félagsleg tengsl aldraðra
hafa áhrif á horfur í mörgum sjúk-
dómum m.a. í hjartasjúkdómum og
eftir mjaðmabrot. Markmið með end-
urhæfingu er að gera sjúkling hæfan
til að taka þátt í lífinu, þar með að
njóta samvista við annað fólk auk
augljósra atriða eins og að geta klætt
sig og þvegið og tekið lyf svo dæmi
séu tekin.
Ég hvet félagsþjónustuna til að
endurskoða afstöðu sína og auka að-
gengi aldraðra að ferðaþjónustu. Ég
hef heyrt rætt um að standi til að
stofna ferðaþjónustu aldraðra og er
það gott en sú þjónusta hefði átt að
vera til áður en ferðaþjónusta fatl-
aðra var tekin af öldruðum. Ég hvet
einnig nágrannasveitarfélögin til að
gera slíkt hið sama að tryggja öldr-
uðum möguleika að komast leiðar
sinnar utandyra.
HELGA HANSDÓTTIR,
yfirlæknir á almennum öldr-
unarlækningadeildum LSH,
Landakoti, 101 Reykjavík.
Ferðaþjónusta
fatlaðra – þjónusta
fyrir aldraða?
Frá Helgu Hansdóttur, lækni á
Landspítala, Landakoti
FRAMTÍÐ Reykjavíkurflugvallar
hefur verið rædd áratugum saman en
þó aldrei meir en síðustu ár og er svo
enn. Kveikjan að þessum skrifum
núna er grein Magnúsar Skúlasonar
arkitekts í Morgunblaðinu 10. des. sl.
Þar leggur hann til að flugvall-
arsvæðið verði fljótlega rýmt að
hálfu, en SV-brautin þjóni innan-
landsfluginu áfram, enda hafi það
verið starfrækt þar hindrunarlaust á
meðan NS-brautin var lokuð í heilt ár
fyrir skömmu. Imprað hefur verið á
þessu áður en líklega ekki sett svona
skýrt fram fyrr.
Þegar fólk skiptist í gagnstæðar
fylkingar í mikilsverðum málum, sem
nauðsynlegt er að taka afstöðu til, er
oft fátt í myndinni annað en að annar
aðilinn valti yfir hinn. Stundum er þó
hægt að mætast á miðri leið þannig
að hvorir tveggja geti unað sæmilega
við sinn hlut. Tillaga Magnúar Skúla-
sonar gæti einmitt verið af þessum
toga. Samkvæmt henni dugir SV-
brautin fyrir innanlandsflugið.
Með því að leggja niður NS-
brautina losnar mikið landrými sem
þyrfti að skipuleggja, ásamt útfærð-
um hugmyndum um framhaldið ef
flugvöllurinn yrði lagður alveg niður.
Sjálfsagt yrði um alþjóðlega sam-
keppni að ræða um málið í heild, en
þegar hafa komið fram tillögur sem
skaðlaust er að ígrunda nánar. Hér er
einkum átt við að miðja svæðisins
yrði eins konar mjóslegið framhald
Hljómskálagarðsins, með læk og
litlum tjörnum og klætt hæfilegum
gróðri, en vatnið kæmi úr flæðibrunni
á hæsta stað leiðarinnar, – listaverki
tengdu vatnsveitunni og reyndar
einnig hitaveitunni svo ekki frysi.
Þessi gróðurvin gæti verið „breið-
stræti“ með göngusvæðum beggja
vegna, – en ekki akbrautum. Aka
þyrfti um örfáar þvergötur og þar
rynni lækurinn undir. Beggja vegna
yrðu síðan samfelldar húsaraðir. Að-
gengi að efri hæðunum yrði á bak-
hliðinni. Yfir jarðhæðunum strætis-
megin yrði breitt skyggni eða innfelld
gangbraut sem gæfi allgott skjól, eins
og einu sinni var ætlunin að hafa á
Laugaveginum að norðanverðu, og
þar gætu margir verið á ferðinni enda
aðstaða fyrir þjónustufyrirtæki af
hóflegri stærð í hverju húsi.
Að hálfum flugvellinum aflögðum
yrði „Strætið“ allt að 750 m langt
(með fyrirvara um hve nálægt SV-
brautinni mætti byggja), en tvöfalt
lengra í fullri lengd og þá ríflega á við
Strikið í Kaupmannahöfn. Líklega
yrði svæðið að stórum hluta byggt
fjölbýlishúsum. Íbúðirnar yrðu eft-
irsóttar af mörgum sem ynnu á Land-
spítalanum, í Háskólanum og hjá há-
tæknifyrirtækjum sem vonandi eiga
eftir að rísa og dafna í skjóli þessara
stofnana. Þá gætu margir farið gang-
andi og hjólandi til vinnu, en auðvitað
byggju þarna margir aðrir og reikna
yrði með ríflegri bílaeign. Gera yrði
því ráð fyrir fjölda bílastæða í kjöll-
urum húsa og á jarðhæðum, en ekki
yrðu allir bílarnir notaðir daglega.
Þessi uppbygging ætti að hefjast
innan örfárra ára á fyrri hluta svæð-
isins, en ákvörðun um framhaldið
yrði frestað jafnvel um nokkra ára-
tugi og tengdist þá tækninni og þróun
þjóðfélagsins. Þá kynni líka að verða
vakin upp gömul hugmynd um að
leggja flugbraut yfir Löngusker í
Skerjafirði.
VALDIMAR KRISTINSSON,
Kirkjusandi 1,
Reykjavík.
Flugvöllurinn
fari og veri
Frá Valdimar Kristinssyni