Morgunblaðið - 03.07.2005, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ 2005 31
Svo fór hins vegar að Baugsmenn sjálfir höfðu
frumkvæði að því að ná samningum um þau
mál. Um það segir í bréfi Jóns Ásgeirs Jóhann-
essonar til forstöðumanns efnahagsbrotadeildar
ríkislögreglustjóra frá 5. marz 2004:
„Rétt er að geta þess að samkomulag varð
um að fella niður málarekstur í Flórída og á Ís-
landi milli Gaums og JGS [Jóns Geralds Sullen-
bergers] annars vegar og Nordica og Baugs
hins vegar, eins og Hreinn Loftsson greindi frá
í bréfi til RLS, dags. 5. september 2003. Þessar
lyktir einkamálanna áttu sér sérstakar skýr-
ingar eins og Hreinn víkur að í bréfi sínu.“
Segja má, að Jón Gerald, upphafsmaður
þessa máls, hafi fyrst að ráði látið í sér heyra í
Kastljósi ríkissjónvarpsins í fyrrakvöld, föstu-
dagskvöld. Ekki fór á milli mála að Jón Gerald
taldi sig ekki geta talað nema um mjög tak-
markað svið málsins vegna ofangreindra samn-
inga og sagði raunar að það hefði orðið að sam-
komulagi á milli sín og forráðamanna Baugs að
hvorugur aðili mundi tjá sig um þær við-
skiptadeilur, sem verið hefðu á milli þeirra á
opinberum vettvangi eftir undirritun samnings-
ins. Jón Gerald lýsti þeirri skoðun, að með því
að dreifa bréfum Jóns Ásgeirs Jóhannessonar
til fjölmiðla hefðu forráðamenn Baugs brotið
þetta samkomulag og kvaðst mundu stefna
þeim fyrir samningsbrot.
Kjarninn í málflutningi Jóns Geralds í Kast-
ljósi var hins vegar athyglisverður. Hann sagð-
ist þangað kominn til þess að mótmæla stað-
hæfingum um að upphafleg kæra hans væri af
pólitískum rótum runnin. Hann sagðist hafa átt
í viðskiptadeilum við Baug og hafa leitað sér að
lögfræðingi á Íslandi til þess að reka þau mál.
Hann hefði lagt áherzlu á að finna lögfræðing,
sem ekki ætti einhverra hagsmuna að gæta
vegna hugsanlegra fyrri starfa í þágu Baugs
eða tengdra fyrirtækja. Í því sambandi hefði
sér verið bent á Jón Steinar Gunnlaugsson,
sem á þeim tíma var starfandi hæstaréttarlög-
maður. Hann hefði tekið málið að sér og bent
honum á að hann ætti tveggja kosta völ. Jón
Gerald kvaðst hafa valið aðra þeirra leiða og
þegar hann hefði gert það hefði lögmaðurinn
varað hann við og sagt honum, að sú leið ætti
eftir að verða honum erfið eins og síðar kom í
ljós.
Jón Gerald kvaðst hafa fundið sig knúinn til
að tala opinberlega nú vegna staðhæfinga Jóns
Ásgeirs Jóhannessonar í BBC þess efnis, að
um pólitík væri að ræða og alveg sérstaklega
vegna þess, að svo virtist sem forseti Íslands
hefði í sama þætti með einhverjum hætti veitt
þeim málflutningi gæðastimpil. Hann sjálfur
hefði ekki búið á Íslandi í tvo áratugi og hefði
ekkert vitað um tengsl á milli manna hér og því
væri fráleitt að halda því fram, að kæra hans,
sem kom málinu af stað, ætti sér pólitískar
rætur.
Í ljósi þess að því hefur hvað eftir annað ver-
ið haldið fram af forráðamönnum Baugs á und-
anförnum árum að mál þetta sé sprottið af póli-
tík má telja líklegt að málflutningur Jóns
Geralds hafi hreinsað andrúmsloftið að þessu
leyti.
Nýr kafli
Þótt rannsókn efna-
hagsbrotadeildar rík-
islögreglustjóra á
málefnum Baugs sé lokið og ákærur hafi verið
birtar þýðir það ekki að málinu sjálfu sé lokið.
Nú hefst nýr kafli í því og að þessu sinni fyrir
opnum tjöldum, þegar málflutningur hefst.
Gera má ráð fyrir að hann taki tíma og að fjöldi
vitna verði leiddur fram á vígvöllinn. Líklegt
má telja, að þessi málaferli varpi nokkru ljósi á
viðskiptahætti nútímans á Íslandi hvað sem
öðru líður. Málflutningur bæði ákæruvalds og
verjenda á eftir að verða umfjöllunarefni fjöl-
miðla á næstu mánuðum. Eftir því verður tekið
hvernig fjölmiðlarnir fjalla um málið, ekki sízt
vegna mikilla umsvifa fyrirtækisins sjálfs á fjöl-
miðlamarkaðnum.
Í umræðum undanfarinna missera hefur
mjög verið um það rætt hvað rannsókn efna-
hagsbrotadeildar hefur tekið langan tíma. Á
meðan ákærur hafa ekki verið birtar og um-
fang málsins er ekki ljóst er erfitt að fella dóm
um það hvort sú gagnrýni á efnahagsbrotadeild
sé réttmæt. Hitt fer tæpast á milli mála, að
þessi rannsókn hefur verið töluverður próf-
steinn á efnahagsbrotadeild.
Jón Ásgeir Jóhannesson gerir tafir á með-
ferð málsins sérstaklega að umtalsefni í bréfi
sínu til ríkislögreglustjóra á fimmtudag. Hann
segir m.a.:
„Eins og komið hefur fram hefur rannsókn
RLS nú staðið með hléum í nær þrjú ár. Ein-
kennandi er að rannsóknin virðist hafa verið
unnin í sprettum, þar sem send eru út bréf og
kölluð til vitni en svo leggst hún í dróma þess á
milli. Hefur þó jafnan verið látið í veðri vaka af
hálfu RLS að stöðugt hafi verið unnið að rann-
sókninni allan þennan tíma. Hið rétta er að auk
langra hléa er meginástæða þessara miklu tafa,
sem ekki hafa verið réttlættar, sú staðreynd, að
RLS hefur sífellt víkkað út rannsókn sína í
ákafri leit að nýjum sakarefnum. Því hefur síð-
an verið lekið til ákveðinna fjölmiðla að um sé
að ræða „langstærstu auðgunarbrotarannsókn-
ina, sem íslenzk yfirvöld hafa staðið að“.“
Og ennfremur: „Á þeim tíma, sem rann-
sóknin hefur staðið yfir hef ég mætt í tugi yf-
irheyrslna hjá RLS. Þar sem ég dvel lang-
dvölum erlendis við störf mín hefur verið
leitast við að hafa yfirheyrslur, þegar ég er
staddur hér á landi. Hefur verið gott samstarf
milli mín og starfsmanna efnahagsbrotadeildar
um þetta fyrirkomulag. Nýverið hefur þó orðið
breyting þar á og mér hótað handtöku kæmi ég
ekki í yfirheyrslur á þeim tíma, sem RLS
ákveður einhliða. Tafir á rannsókn málsins eru
ekki af mínum völdum.“
Þetta eru alvarlegar ásakanir á hendur efna-
hagsbrotadeild, ekki sízt þær að rannsókn
málsins hafi legið niðri í löngum hléum. Þessu
hlýtur embætti ríkislögreglustjóra að svara
fyrr eða síðar. Það er auðvitað ljóst að rann-
sókn sem þessi er þungbær fyrir alla málsaðila
og ekki verjandi að löng hlé verði á henni, þótt
auðvitað geti verið eðlilegar ástæður fyrir því
að hlé verði á yfirheyrslum á meðan önnur
gögn málsins eru til skoðunar.
Þar sem Jón Ásgeir sjálfur segist hins vegar
hafa dvalið langdvölum erlendis er ekki ólík-
legt, miðað við hans eigin orð, að þær fjarverur
hafi átt einhvern þátt í því hvað málið hefur
dregizt á langinn. Svo getur auðvitað vel verið,
þegar ákærur hafa verið birtar opinberlega og
umfang málsins kemur í ljós, að menn átti sig á
því, að það hafi reynzt svo víðtækt að þrjú ár
geti ekki talizt langur tími.
Það er líka hægt að velta því fyrir sér hvort
þau orð Jóns Ásgeirs að RLS hafi sífellt víkkað
út rannsókn sína bendi til að rannsóknin hafi
farið út á víðara svið af gefnu tilefni upplýs-
inga, sem fram hafi komið. Allt á þetta eftir að
koma í ljós.
Viðskiptalífið er orðið svo margbrotið og
flókið að líklegt má telja, að efnahagsbrotadeild
eigi eftir að fá fleiri mál úr viðskiptalífinu til
meðferðar á næstu árum. Þess vegna er mik-
ilvægt að starfsmenn efnahagsbrotadeildar
dragi réttar ályktanir af meðferð þessa máls og
geri þær umbætur sem nauðsynlegar kunna að
vera á starfsháttum og verklagi í ljósi feng-
innar reynslu í þessu máli.
Ljósmynd/Thorvaldur Orn Kristmundsson
„Og einmitt vegna
þess að ákærurnar
voru ekki birtar
verður erfiðara fyr-
ir fólk að setja skýr-
ingar og varnir for-
ráðamanna Baugs í
samhengi. Það verð-
ur erfiðara að skilja
þau gögn, sem þeir
sendu frá sér, vegna
þess að á opinberum
vettvangi liggja
ákæruatriðin ekki
fyrir.“
Laugardagur 2. júlí