Morgunblaðið - 04.07.2005, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. JÚLÍ 2005 15
DAGLEGT LÍF | HEILSA





 

 





 
!"#$%&'()* +++,-.$-/-,%
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
Umbo›s- og sölua›ili
sími: 551 9239
Vali› fæ›ubótarefni ársins 2002 í Finnlandi
Minnistöflur
FLESTIR þekkja þá tilhlökkun
sem er í því fólgin að komast með
fjölskyldunni í frí eftir langan og
strangan vetur. Börn hafa oft mikl-
ar væntingar til foreldra sinna á
þessum tíma. Það á að vera svo
gaman, allir saman. Hugsunin um
allt sem á loksins að gera með fjöl-
skyldunni á 3–4 vikum sem ef til
vill hefði mátt dreifa á árið verður
til þess að óþægileg spenna getur
myndast milli foreldranna. En
stundum vakna líka upp áleitnar
spurningar. Getum við farið saman
í frí? Hvað með börnin? Getum við
sent þau á námskeið hluta úr sumr-
inu eða verðum við að dekka sum-
arið með því að skipta upp fríinu
okkar? Hvert á að fara? Hvað get-
um við gert? Hvað leyfir fjárhag-
urinn?
Sem betur fer kunna langflestir
að njóta þess að fara í frí og kunna
að skipuleggja það með fjölskyld-
unni og er það af hinu góða. En hjá
sumum getur fríið einnig kallað
fram óöryggi og depurð þar sem
foreldri sér ekki fram úr hlutunum
og á erfitt með að gleðjast. Það er
nefnilega þannig að stundum getur
fríið komið róti á tilfinningar okkar
og við leyfum erfiðum tilfinningum
að gegnsýra huga okkar.
Fríið verður að martröð
Þegar kvíði og spenna fara sam-
an í einhvern tíma hefur það einnig
áhrif á svefnmynstrið á þann hátt
að einstaklingurinn sefur verr og
verður þreyttur og framtakslaus.
Þá getur verið stutt í þunglyndi
sem hefur ekki bara áhrif á ein-
staklinginn heldur alla fjölskyld-
una. Sá þunglyndi dregur þá aðra
nákomna niður með sér og fríið
breytist í martröð.
Aðrir fara með opnum huga í frí-
ið og allt á að vera svo æðislegt.
Það er farið í dýrar ferðir þar sem
drykkja áfengis fer úr böndunum
og börnin eru skelfingu lostin yfir
rifrildi foreldranna. Minningar frá
þessum fríum geta svo kallað fram
kvíða og vanmetakennd jafnt hjá
þeim fullorðnu sem og börnum
þeirra.
Lífsstíll foreldra hefur áhrif
Sum börn eiga tvær fjölskyldur
og upplifa því tvenns konar frí og
eiga að fá að njóta þess án þess að
hitt foreldrið fari að keppa um at-
hygli.
Það er ljóst að lífsstíll foreldra
hefur mikil áhrif á börn. Það að
foreldrunum líði vel hefur í för með
sér að börnin finna fyrir öryggi,
ást, hlýju, stuðningi og umhyggju.
Foreldrar sem fylgjast með börn-
um sínum í leik og starfi og kynn-
ast vinum þeirra sýna börnum sín-
um virðingu og efla á þann hátt
tengsl og eru góðar fyrirmyndir
fyrir börnin. Þeir foreldrar sem
eiga við vanda að etja vilja börnum
sínum vel og leggja sig fram við að
gera sitt besta. Stundum er það
erfitt en þá verður utanaðkomandi
stuðningur frá ættingjum, vinum
og hinu opinbera að koma inn tíma-
bundið meðan sá sjúki leitar sér
aðstoðar. Allir bera ábyrgð á sinni
líðan og því er það mikilvægt að
leita sér hjálpar sem fyrst til að
komast út úr vandanum og geta
notið þess að vera með fjölskyld-
unni í leik og starfi.
Gerum ekki óraun-
hæfar væntingar
Gefum okkur tíma til að und-
irbúa frí á þann hátt að það komi á
einhvern hátt til móts við þarfir
allra í fjölskyldunni og gætum hófs
hvort sem er í kostnaði, mat eða
drykk. Gerum ekki óraunhæfar
væntingar því þegar grannt er
skoðað er það samveran sem skipt-
ir mestu máli og ævintýri og
skemmtanir sem við sköpum sjálf
en ekki endilega keypt afþreying.
Njótum þess að vera til í sumar.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA |Landlæknisembættið
Morgunblaðið/Golli
Stundum getur fríið komið róti á tilfinningar okkar og við leyfum erfiðum
tilfinningum að gegnsýra huga okkar.
Samveran skiptir
mestu í sumarfríinu
Salbjörg Bjarnadóttir, verk-
efnastjóri Þjóðar gegn þunglyndi,
Anna Björg Aradóttir hjúkr-
unarfræðingur,
Landlæknisembættinu.
LAUGARDAGINN 20. ágúst verð-
ur Reykjavíkurmaraþonið ræst af
stað í tuttugasta og annað sinn.
Margir hafa eflaust hug á því að
hlaupa vegalengdirnar í skemmti-
skokkinu og eru þegar byrjaðir að
æfa sig fyrir það. En hvað þarf
manneskja að gera til að koma sér
í form fyrir slíkt hlaup?
„Það er mjög háð því formi sem
einstaklingurinn er í fyrir, en fólk
þarf að reyna að hlaupa reglu-
bundið áður en það fer í slík
hlaup,“ segir Fríða Rún Þórð-
ardóttir næringarfræðingur og
hlaupakona. Að hennar sögn er
gott að byrja að æfa með þriggja
mánaða fyrirvara en ef fólk er að
koma úr algjörri kyrrsetu þá þarf
a.m.k fjögurra mánaða æfing-
artíma. „Best er að fara út að
hlaupa annan hvern dag eða
hlaupa tvo daga í röð og taka svo
einn í frí. Við erum að tala um þrjá
til fimm kílómetra í einu og svo
þyrfti fólk líka að fara sambæri-
lega vegalengd og það ætlar að
hlaupa og prófa svo leiðina sjálfa
til þess að það átti sig á hvað það
er að fara út í.“ Fríða Rún segir
þó að algjörir byrjendur þurfi ekki
að byrja á að hlaupa stanslaust.
„Það er gott að byrja að hita upp
með því að ganga í tíu mínútur,
stoppa, teygja á og hlaupa svo í
tvær mínútur, stoppa og ganga í
tvær mínútur o.s.frv. Þannig að
fólk fari hægt og rólega af stað og
ofgeri sér ekki.“
Að sögn Fríðu Rúnar er
skemmtiskokk í Reykjavík-
urmaraþoninu ekki of mikið fyrir
venjulegt fólk ef það fer á sínum
hraða og hlustar á líkamann í
hlaupinu sjálfu. „Mikilvægt er að
fólk sem hefur ekki hreyft sig
reglubundið og er komið yfir fer-
tugt kynni sér ástand sitt vel áður
en það byrjar, til dæmis með því
að fara í athugun hjá Hjartavernd
áður en það leggur af stað í ein-
hverja svona líkamsrækt. Svo er
mikilvægt að hvíla sig á milli æf-
inga, ef fólk finnur að þetta er of
mikið þá á að taka auka hvíldardag
og halda áfram seinna.“
Mæta tímanlega og hita upp
Fyrir hlaup er mikilvægt að
vera ekki nýbúinn að borða stóra
máltíð. Fríða Rún segir að fólk
verði að passa að það séu alveg
tveir tímar síðan það borðaði áður
en farið er að hlaupa. „Síðasta
máltíðin sem borðuð er fyrir hlaup
verður að vera eitthvað létt, t.d.
brauð eða banani. Ekki er ráðlegt
að vera að prófa eitthvað nýtt.
Máltíðin á hlaupadeginum sjálfum
er ekki endilega það sem mestu
máli skiptir því dagana á undan
þarf líka að passa upp á mat-
aræðið, sleppa ekki úr máltíðum og
drekka mikið vatn.“ Fyrir svona
stutt hlaup segir Fríða Rún flesta
hafa næga orku til að knýja sig
áfram á slíkri vegalengd og óþarfi
sé að fara út í einhverja kolvetna-
hleðslu. „Ef fólk ælir í hlaupinu þá
hefur það að öllum líkindum borð-
að of stuttu fyrir hlaup
eða er að borða eitthvað
sem það þolir ekki.“
Útbúnaðurinn fyrir
hlaupið skiptir líka máli.
„Góðir skór eru það mik-
ilvægasta fyrir hlaupið
og alla hreyfingu. Best er
að tala við aðila sem eru
góðir í því að greina,
mæla og ráðleggja varð-
andi skó. Val á skóm á
ekki að fara eftir útliti
þeirra heldur eftir þörf-
um hvers og eins, t.d.
varðandi stuðning við fót-
inn og dempun.“
Fríða Rún segir fólk
þurfa að klæða sig eftir
veðri. Það eigi að gefa sér
nægan tíma fyrir hlaupið, ekki
vakna seinna en tveimur til þrem-
ur klukkustundum fyrir það og alls
ekki mæta á síðustu stundu. „Það
er best að mæta hálftíma til þrem-
ur korterum fyrr á hlaupastaðinn,
skokka örlítið um og hita sig þann-
ig upp áður en lagt er af stað.
Teygja líka aðeins á kálfum og
framan og aftan á lærum. Blóð-
rásin þarf að vera komin á hreyf-
ingu,“ segir Fríða Rún sem er sjálf
ekki ennþá búin að ákveða hvort
hún ætlar að hlaupa Reykjavík-
urmaraþonið í ár.
 HREYFING | Undirbúningur fyrir hlaup
„Síðasta máltíðin sem
er borðuð fyrir hlaup
verður að vera eitt-
hvað létt eins og
brauð eða banani,“
segir Fríða Rún
Þórðardóttir sem
er ein fremsta
hlaupakona
landsins.
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
Morgunblaðið/Ómar
Fólk á að fara á sínum
hraða og hlusta á eigin líðan
Góð ráð fyrir skemmtiskokk:
 Athuga hlaupaformið
 Borða létta máltíð a.m.k.
tveimur tímum fyrir hlaup.
 Ekki vakna seinna en tveim-
ur til þremur klukkustund-
um fyrir hlaup
 Vera í góðum skóm
 Klæða sig eftir veðri
 Mæta tímanlega á hlaupastað
 Hita upp
 Hlaupa á eigin hraða