Morgunblaðið - 23.07.2005, Síða 30

30 LAUGARDAGUR 23. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VESTURHEIMI
S
KIPULAGT landnám Ís-
lendinga í Kanada hófst í
Kinmount haustið 1874.
Upphaflega átti hóp-
urinn að koma um sum-
arið en skipið kom ekki til Íslands á
tilsettum tíma til að ná í fólkið. Því
var fengið annað skip, St. Patrick,
sem flutti um 350 Íslendinga beint
til Quebec-borgar í Kanada í sept-
ember. Þaðan lá leiðin síðan til
Kinmount.
Kinmount, sem er um 160 km
norðaustur af Toronto, er fallegt,
um 300 manna þorp sem minnir um
margt á danskt sveitaþorp frekar en
kanadískan bæ. Íslendingar bjuggu
þar við illan kost veturinn 1874-75.
Allt akuryrkjuland á svæðinu var
frátekið þegar þeir komu og þegar
vinna við lagningu járnbrautarteina
brást var ljóst að við svo búið mátti
ekki standa. 26 börn lifðu ekki af
harðindin og sumarið 1875 var
ákveðið að fara með hópinn að vest-
urströnd Winnipeg-vatns þar sem
hann hóf íslenskt landnám 21. októ-
ber eða fyrir tæplega 130 árum.
Minnismerki um landnámið
Fyrir um fimm árum var af-
hjúpað minnismerki í Kinmount til
minningar um íslenska landnámið á
svæðinu. Minnismerkið Í nálægð
sálar eða In the Presence of a Soul
er eftir Guðrúnu Sigursteinsdóttur
Girgis og hún var í forystu skipu-
lagningar hátíðarhaldanna um liðna
helgi.
,,Við erum hér samankomin til
þess að treysta böndin og skemmta
okkur,“ sagði Guðrún þegar hún
setti hátíðina að viðstöddu fjölmenni
á svæðinu þar sem Íslendingarnir
bjuggu og þar sem íslensku börnin
eru grafin.
Þegar staðið er framan við stytt-
una má sjá karlmann með krepptan
hnefa. „Þetta merkir þann kraft
sem þurfti til þess að taka sig upp
með eiginkonu og börn og fara frá
öllu til ókunnugs lands í þeirri von
að öðlast betra líf,“ segir Guðrún.
,,Hann horfir til baka, horfir á ætt-
fólk sitt og ættlandið sem hann mun
aldrei sjá aftur.“ Fyrir neðan er
báturinn og þegar gengið er rétt-
sælis í kringum styttuna kemur
prófíllinn af konunni, móðurinni, í
ljós. Hún heldur á barni sem áður
var kreppti hnefinn á manninum.
Bak styttunnar er sterkt, það gefur
þeim öllum styrk til þess að takast á
við erfiðleika í nýju landi og nýjum
heimi.
Íslendingarnir gátu ekki búið í
Kinmount og minnismerkið er í
raun það eina sem minnir á þá og
erfiðleika þeirra á svæðinu veturinn
eftir komuna. Engir afkomendur Ís-
lendinga búa í Kinmount en Donald
E. Gíslason hefur verið iðinn við að
halda sögunni á lofti og 1999 gaf
hann út í samvinnu við Íslendinga-
félagið í Toronto bókina The Ice-
landers of Kinmount, An Experi-
ment in Settlement. Nýlega kom út
14. prentun og sér félagið um söl-
una.
Mikil dagskrá á Íshátíð
Dagskrá Íshátíðarinnar stóð í
fjóra tíma á laugardaginn var og var
mikið um að vera í garðinum við ána
Burnt. Kveðjur voru fluttar, lista-
menn af íslenskum ættum komu
fram, íslenska sauðkindin var á sín-
um stað og boðið var upp á kynn-
isferðir um svæði Íslendinganna.
Kanadíski hluti íslensku póstferð-
arinnar til Gimli hófst í tengslum við
hátíðina og heimamenn fengu ein-
tak af safni Íslendingasagna á
ensku að gjöf. Sölubásar voru með-
fram ánni og þar mátti meðal ann-
ars kaupa íslenskar bækur í enskri
þýðingu, Sögu matargerðar á Nýja
Íslandi, The Culinary Saga of New
Iceland, eftir Kristinu Olafson-
Jenkyns og íslenska minjagripi.
,,Það jafnast ekkert á við heima-
gerða sultu,“ sagði dr. Birna
Bjarnadóttir, prófessor og yfirmað-
ur íslenskudeildar Manitoba-
háskóla í Winnipeg, þegar hún
keypti tvær sultukrukkur í garð-
inum þar sem hún kynnti starfsemi
íslensku deildarinnar.
Þegar Guðrún vann að gerð minn-
ismerkisins bjó hún í Kinmount í um
þrjá mánuði, gekk um svæðið þar
sem Íslendingarnir höfðu búið og
starfað og setti sig í þeirra spor.
Sagan varð sem hluti af henni og
skipulagning hátíðarinnar var eðli-
legt framhald, en Íslendingafélagið í
Toronto hafði yfirumsjón með starf-
inu. ,,Að mörgu þarf að hyggja og
ljóst er að margir koma að málum
en það var gaman að sjá hvað fólk
tók þessu framtaki vel og skemmti
sér vel,“ sagði hún að hátíðinni lok-
inni. Donald Gíslason tók í sama
streng. ,,Þetta hefur verið mikil
vinna og erfitt verður að endurtaka
leikinn en ég geri ráð fyrir að þessi
hátíð verði héðan í frá haldin árlega
með einum eða öðrum hætti.“
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartss.
Leona og Don Gislason við söluborð sitt.
Á byrjunarreit
í Kinmount
Fólk af íslenskum ætt-
um í Vesturheimi eflir
samskiptin sín á milli
og við Ísland á ýmsan
hátt. Ýmsar hátíðir
ber þar hæst og um
liðna helgi var efnt til
nýrrar hátíðar, Íshá-
tíðarinnar eða Ice
Fest, í Kinmount í
Ontario. Steinþór
Guðbjartsson var
meðal fjölmargra
gesta.
Guðmundur Eiríksson, sendiherra
Íslands í Kanada, afhenti Tom
Garnder, sveitarnefndarmanni og
varaformanni bókasafnsins, Íslend-
ingasögurnar að gjöf frá íslensku
þjóðinni.
Guðrún Girgis við styttu sína í
Kinmount.
steg@mbl.is
Íslenska póstlestin á ferð um Kinmount.
ÉG VAR stödd í London 7. júlí
og upplifði þar í annað sinn eft-
irmál hryðjuverka-
árásar en ég var
einnig í Madríd í
mars 2004.
Það voru ekki liðn-
ir nema nokkrir
klukkutímar frá árás-
inni þegar ég sat í
leigubíl og reyndi að
útiloka bölbænir
leigubílstjórans sem
lýsti því yfir að það
þyrfti að reka alla
múslíma frá Eng-
landi og sprengja svo
upp Mið-Austurlönd
eins og þau leggja
sig.
Mér varð flökurt.
En ég gat eiginlega
ekki verið reið út í
hann, ég vorkenndi
honum bara. Nei, ég
var reið út í þá sem
ala á slíku hatri og
fáfræði.
Ég var reið út af
málflutningi ákveð-
inna stjórnmála-
manna í kjölfar árás-
anna. Tony Blair og
George Bush töngl-
uðust á því (og Hall-
dór og Davíð átu það
upp eftir þeim) að
hér væri um að ræða árás á vest-
ræn gildi og lýðræði. Hvílík fá-
sinna.
Þetta hefur ekkert með svo au-
virðilega hluti að gera, samanborið
við það sem raunverulega um ræð-
ir; árásir gegn mannlegri virðingu,
gegn lífinu.
Það er ekki hægt að lýsa morð-
um á saklausu fólki á annan hátt.
Fólk deyr eins, það grætur og
það þjáist eins, sama hvaða trú,
menningu og stjórnarháttum það
fylgir. Þetta hljómar kannski eins
og augljós staðhæfing en samt
sem áður talar fólk um „vestræna
lífshætti vs. íslamskir öfgasinnar“
og bergmálar þannig menn eins
og Blair sem lýsti því yfir í ræðu
sinni að „baráttan væri nú háð
gegn illri hugmyndafræði öfga-
sinnaðra múslíma“.
Ekki töluðu stjórnmálamenn um
að það væru kristnir öfgamenn
sem stóðu fyrir fjöldamorðunum í
Srebrenica eða að morðin væru
árás gegn íslömskum gildum!
Um leið og stjórnmálamenn tala
um árás á vestræn gildi og lýð-
ræði eru þeir að skipta heiminum
í tvennt, í „Við og Hinir“.
Í slíku felst réttlæting á morð-
um á saklausu fólki sem ekki
hneigist að vestrænum gildum og
lýðræði (sbr. stríðið í Írak).
Margir eru hins vegar farnir að
sjá í gegnum þetta.
Hér er hvorki um trúarbragða-,
stjórnmála- eða hugsjónastríð að
ræða. Valdhafar sem ala á sundr-
ung eru þvert á móti allir í sama
liðinu.
Nú er ég ekki að setja fram
samsæriskenningu heldur að
benda á að öfgamenn frá öllum
heimshornum (sumir sem eru kall-
aðir stjórnmálamenn og aðrir sem
eru kallaðir hryðjuverkamenn)
sækja vald sitt í tilvist hver ann-
ars.
Með því að ala á ótta og sundr-
ung gagnvart hinum aðilanum
styrkja þeir vald sitt og auð og sjá
ekkert að því að drepa saklausa
borgara í fjarlægum löndum til að
ná markmiðum sínum.
Á meðan þjáist saklaust fólk í
Lundúnum, í Írak, í Madríd, um
allan heim.
Ég trúi Blair ekki nema svona
rétt mátulega þegar hann lýsir því
yfir að hann ætli að ráðast að rót-
um hryðjuverkavandans, sér-
staklega í ljósi þess að Bretland
og Bandaríkin græddu meira á
vopnasölu til Mið-
Austurlanda, Afríku,
Suður-Ameríku og As-
íu síðastliðin ár en
þeir gáfu til hjálp-
arstarfa.
Þessi lönd ásamt
Frökkum, Rússum og
Kínverjum eru ábyrg-
ir fyrir 80% af sölu og
útflutningi á vopnum í
heiminum.
Slíkur er áhuginn
fyrir að ráðast gegn-
um rótum hryðju-
verka!
Nú finnst mér kom-
inn tími til að við
hættum að takast á
við afleiðingarnar og
ráðumst að hinni
raunverulegu orsök
vandans. Sú barátta
mun falla í hendur
hins venjulega borg-
ara. Við verðum að
berjast gegn sjálfri
hugmyndinni um að-
skilnað og sundrung.
Við verðum að standa
upp gegn þeirri orð-
ræðu þegar hópur
fólks og hugmynda-
fræði þeirra eru gerð
að orsök ofbeldis.
Þá gætu sumir spurt hvað þetta
komi Íslendingum við.
Það höfðu margir orð á því, að
það væri mikil tilviljun að ég hefði
upplifað bæði árásirnar í London
og Madríd. Blaðamaður DV spurði
mig meira að segja hvort mér
þætti ég ekki vera óheppin.
Ég sé þetta hvorki sem tilviljun
né óheppni. Það sem ég á við er
að Ísland er ekki aðskilið frá
heiminum. Vinkona mín sem var
með mér í London þennan dag var
t.d. að vinna sem aupair í Wash-
ington 11. september 2001.
Við erum ekki einhver „súkku-
laðikleina“ sem getur fríað sig
allri ábyrgð á heimsmálunum. Því
miður upplifi ég allt of oft eins og
þetta sé ríkjandi viðhorf í utanrík-
isstefnu okkar.
Er mér þá minnisstætt þegar
Nató hóf loftárás á Kosovo 1999
og ríkisstjórnin lýsti því yfir að
ekki yrði rætt um málið á þingi
þar sem Ísland væri í Nató og
myndum við því bara fylgja því
sem Nató myndi ákveða.
Erum við tilbúin að setja nafn
okkar við eitthvað án þess að taka
nokkra ábyrgð á afleiðingunum?
Við höfum áhrif á heimsmálin!
Við studdum stríðið í Írak og
þar af leiðandi berum við jafn-
mikla ábyrgð á því gífurlega
mannfalli sem þar hefur orðið og
þeir sem fóru þangað inn með her-
lið sín.
Tilgangur minn með því að
benda á þetta er að sýna fram á
hversu mikið við getum lagt af
mörkum, bæði neikvætt og já-
kvætt.
Við þurfum að taka afstöðu um
það hvernig áhrif við viljum hafa.
Ég vil minna á kertafleytinguna
á Tjörninni 9. ágúst næstkomandi
þar sem þess verður minnst að 60
ár eru liðin frá mannskæðustu og
óhugnanlegustu hryðjuverkum
allra tíma, kjarnorkuárásinni á
Hirosima og Nagasaki.
Enn þann dag í dag eru að fæð-
ast börn sem eru fórnarlömb þess-
arar árásar.
Þar getur fólk sýnt í verki af-
dráttarlausa fordæmingu sína á
stríði, ofbeldi, sundrung og ótta.
Barátta gegn
stríði, ofbeldi,
sundrung og ótta
Eyrún Ósk Jónsdóttir fjallar
um hryðjuverk
Eyrún Ósk
Jónsdóttir
’Nú finnst mér komin tími
til að við
hættum að
takast á við
afleiðingarnar
og ráðumst
að hinni
raunverulegu
orsök
vandans.‘
Höfundur er leikari og leikskáld.
UMRÆÐAN