Morgunblaðið - 07.08.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 2005 37
MINNINGAR
Elsku Gísli minn, það var alltaf
svo gaman að ræða við þig um
heimsmálin og annað. Þú varst svo
vel að þér í þeim málum, sífellt að
lesa um hvað var að gerast í heim-
inum. Ég veit að Ágúst hefur það
frá þér. Mér varð það ljóst eitt
kvöldið í maí í Washington, þegar
við vorum að ræða um stjórnmál og
sögu Bandaríkjanna. Þá fóruð þið
fegðarnir að telja upp alla forseta
Bandaríkjanna og mér til undrunar
gátuð þið munað eftir hverjum ein-
asta af hinum fjörutíu og þremur
forsetum landsins í röð. Þannig var
kunnáttan ykkar.
Elsku bróðir, þrátt fyrir hinn
sorglega atburð, sem tók þig frá
okkur, mun ég að eilífu vernda í
hjarta mínu allar hinar dýrðlegu
minningar af okkar samvistum. Ég
mun ætíð sakna þín og bið Guð að
gæta þín og veita þér ró.
Þín systir,
Katla.
Kær bekkjarbróðir, Gísli Þorkels-
son, er fallinn frá. Hvorki aldur né
sjúkdómar gáfu tilefni til brottfarar.
Ógæfufólk tók sér vald Guðs í hend-
ur. Við skólasystkini Gísla leitum í
minningar um góðan dreng til að
reyna að sætta okkur við orðinn
hlut.
Vor. 1. maí 1974. Í áratugi höfðu
nemendur Samvinnuskólans, fyrst í
Reykjavík, síðan á Bifröst í Norður-
árdal, útskrifast þennan mánaðar-
dag. Nú vorum það við, hópurinn
okkar, sem var að kveðja skólann,
kennara og hvert annað. Við stóðum
46 á verönd hins lágreista en virðu-
lega seturs, uppstillt til myndatöku.
Ilmur vors og gróðurs í vitum, ákafi
og vonir í augum ungs fólks.
Stolt kennara og meistarans, sr.
Guðmundar Sveinssonar, hefði ver-
ið hægt að festa á filmu. Í tvo vetur
höfðum við búið saman, unnið sam-
an, deilt frítíma og skemmtun hvert
með öðru.
Markmiðum var náð. Samvinnu-
skólapróf er fól ekki eingöngu í sér
faglega menntun í verslun og við-
skiptum, heldur var mikil áhersla
lögð á félagslegan þroska. Menning-
ar- og listasaga jók víðsýni og skiln-
ing á hinum ýmsu menningarheim-
um, trúarbrögðum og listum.
Inntak samvinnuhugsjónarinnar
var kennt í orði og á borði. Áhersla
var lögð á mátt samtaka og fé-
lagshyggju. Samheldni okkar nem-
enda var mikil, alúð og virðing
gagnkvæm milli skólasystkina og
kennara. Bönd er seint trosna.
Í hópnum okkar hefur fækkað
um enn einn, Gísla Þorkelsson.
Fréttin um andlát Gísla kom sem
reiðarslag. Hann var maður sem
valdi sér vini af varúð og kostgæfni.
Hann var seintekinn, og þeir sem
þekktu hann best vissu að þar fór
sá er gat treyst á hugboð sín, einnig
hvað varðar kynni af mannfólkinu.
Því frekar var slíkri harmafregn
vart trúað.
Við andlát vinar kvikar hugurinn
ósjálfrátt til fyrstu kynna. Bak-
grunnur okkar var mismunandi eft-
ir að hefðbundinni skólagöngu lauk.
Hans var sveipaður ævintýraljóma.
Í augum okkar var hann ævintýra-
maðurinn. Togarasjómennska, nám
í dönskum lýðháskóla, leiðangrar til
framandi landa, jafnvel þeirra sem
þá voru talin fyrir austan járntjald.
Slík reynsla var einstæð í þá daga
hjá ungum manni. Gísli hafði tekið
þátt í lífi og störfum fólks í öðrum
löndum ef svo bar undir sér til
ánægju og viðurværis.
Á Bifröst sást strax að Gísli var
sérstakur og áhugaverður maður.
Hann hafði sig lítt í frammi í fyrstu,
stjórnaði því sjálfur hvenær og
hvern hann vildi fá í sitt lið, en er
upp var staðið átti hann virðingu og
væntumþykju okkar allra. Gísli var
skarpgreindur, fylgdist grannt með
því sem efst var á baugi á hverjum
tíma í þjóðmálum og yfir höfuð öllu
því sem honum þótti þess virði að
eyða hugsun sinni í. Froðusnakk
þoldi Gísli illa og ef hann varð var
við illt umtal í annarra garð dró
hann sig í hlé. Minnið var einstakt,
en hann flíkaði ekki þekkingu sinni
nema á reyndi, þá til rökstuðnings
sínum skoðunum eða í kappræðum í
púlti. Gísli hafði djúpt og vandað
skopskyn sem gat breytt depurð í
hlátur, meiddi engan og enn er vitn-
að til.
Námið reyndist Gísla auðvelt.
Hafði hann unun af menningarsög-
unni og öllu því sem henni tengdist.
Þessi áhugi leiddi oft til þess að
heims- og eilífðarmálin voru mikið
rædd í herbergi 201, einkum er
menn höfðu lagst til hvílu. Sjálfsagt
hefur oft verið vakað of lengi við
lausn vandamála samtímans, snarp-
ar umræður um hvernig hlutirnir
hefðu getað farið ef sagan hefði
þróast á annan hátt og hvað fram-
tíðin bæri í skauti sér.
Á Bifröst var félagslíf í miklum
blóma og fyllti nánast upp í lausan
tíma frá námi. Íþróttir, skák, leik-
list, myndlist, tónlist og útgáfustarf,
að ógleymdri prýðis hljómsveit. All-
ir gátu fundið eitthvað við sitt hæfi.
Útsjónarsemi og skipulagshæfi-
leikar Gísla nýttust vel er mikið var
um að vera, einkum í þágu leik-
listar- og skákfélags. Í okkar hópi
var Gísli framúrskarandi skákmað-
ur og hefði án vafa getað náð langt
á þeim vígvelli hefði hann gefið sig í
slíkt.
Við kveðjum minnisstæðan skóla-
bróður, góðan og skemmtilegan fé-
laga, kæran vin.
Tíminn með Gísla á Bifröst er
varðaður ógleymanlegum atvikum,
þroskandi vinnu og gleði í leik.
Við vottum Ágústi, syni Gísla,
systkinum Gísla og öðrum ástvinum
hans samúð okkar.
Blessuð sé minning hans.
F.h. bekkjarsystkina SVS 1972–
1974,
Gísli Haraldsson.
Ég man vel eftir því hvernig við
Gísli kynntumst, við vorum báðir í
jakkafötum og biðum eftir lyftu sem
ætlaði aldrei að koma, þá spyr Gísli:
Var verið að koma úr Þórskaffi? og
hló. Ég skildi strax hvað hann átti
við og sagði svo vera (við vorum jú
báðir kvenmannslausir að koma af
balli). Þetta var árið 1982 og við
vorum að spjalla saman í fyrsta
skiptið þrátt fyrir að við byggjum í
sömu blokk. Á leiðinni upp stakk
Gísli upp á því að við fengjum okkur
í glas í hans íbúð, og tækjum eina
skák fyrir svefninn. Skákin var tek-
in og að sjálfsögðu vann hann, hún
var í rauninni upphafið að langri
vináttu okkar. Gísli var alla tíð góð-
ur skákmaður og skákin eitt af
mörgum áhugamálum hans, eins og
til dæmis sund, lyftingar, líkams-
rækt, kvennafar, landafræði, man-
kynssaga, sagnfræði og ferðalög.
Hann átti líka oftast frumkvæði að
því sem við tókum okkur fyrir
hendur, og hafði sérstakt lag á því
að gera ómerkustu hluti áhuga-
verða með sinni einstöku frásagn-
arsnilld.
Svo var það árið 1995 að við feng-
um frábæra hugdettu að okkur
fannst þá, við ætluðum að fara í
langt ferðalag, byrja í Bandaríkj-
unum og fara þaðan til Karíbahafs-
ins og kaupa skútu eða bát og sigla
á milli eyjanna. Við lögðum af stað
og eftir hálfan mánuð í Bandaríkj-
unum komum við loksins til eyju í
Karíbahafinu sem heitir San Mart-
ins, lítil eyja sem er að hálfu frönsk
og að hálfu hollensk. Þar var mikið
af skútum og bátum til sölu, en við
sáum að það var eitthvað að á þess-
ari eyju, og áttuðum okkur fljótlega
á því hvað það var. Hollenski hlut-
inn var eitt risastórt spilavíti og sá
franski dópbæli, fátækt virtist vera
almenn meðal íbúa á allri eyjunni,
og bátar sem buðu upp á ferðir með
túrista voru bundnir við bryggju
svo dögum skipti, en það var ein-
mitt þannig sem við hugðumst
vinna fyrir okkur. Gísli hafði á yngri
árum farið til Suður-Afríku með
frænda sínum, og hafði greinilega
eins og margir aðrir heillast af því
landi. Eftir að hafa verið þar í ein-
hvern tíma fréttu þeir af því að það
vantaði menn í herinn í grannríkinu
Ródesíu sem nú er Zimbabwe.
Gengu þeir í herinn og voru í hon-
um þar til kosningar voru haldnar í
landinu, en þá leystist herinn upp
og sneru þeir því aftur til Suður-
Afríku. Sögurnar sem Gísli sagði
stundum með sinni einstæðu snilli
af þessu ferðalagi voru sumar
hverjar með ólíkindum og get ég
ekki annað sagt en ég hafi verið
orðinn spenntur fyrir Afríku.
Við vorum því farnir að velta
þeim möguleika fyrir okkur, fljót-
lega eftir að við sáum að peningar
stoppuðu ekkert við á þessari eyju
og efnahagslífið virtist vera í rúst,
að fara til Suður-Afríku. Eftir
nokkrar vikur á eyjunni snerum við
aftur til Bandaríkjanna á leið okkar
til Afríku. Fljótlega eftir að við
komum til Suður-Afríku skildi leiðir
okkar Gísla á þann máta að Gísli fór
að búa með suður-afrískri konu af
Búaættum og ég leigði herbergi hjá
manni af enskum ættum sem kom-
inn var á eftirlaun, samt vorum við
allan tímann í ágætu sambandi á
meðan ég var þarna. Við bjuggum í
Jóhannesarborg, þar gerðust furðu-
legustu hlutir og fyrstu vikurnar
velti ég því oft fyrir mér hvert ég
væri eiginlega kominn. Ég var ekki
búinn að vera þarna í marga daga
þegar maður var skotinn í næsta
húsi. Hann var í heimsókn hjá við-
haldi sínu þegar eiginkonan birtist
og skaut hann. Gömul hjón voru
myrt í næstu götu og búslóðinni
stolið. Ung kona var skotin í höfuðið
gegnum hliðarrúðu á bílnum sínum,
og bílnum stolið, þetta gerðist á
gatnamótum rétt við húsið þar sem
ég bjó. Á þessum tíma voru þarna
að meðaltali 60 morð á dag, en í
raun vissi enginn hvað þau voru
mörg, fólk gufaði líka upp í stórum
stíl. Fyrst í stað las maður blöðin
spjaldanna á milli um þessi mál, en
eftir smátíma fór maður að leiða
þetta hjá sér. Þetta var bara svona!
Ég var í Afríku í fimm mánuði og
ferðaðist nokkuð mikið um landið
miðað við þann tíma sem ég var
þar. Suður-Afríka er gríðarlega fal-
legt land og ég skil vel að Gísli hafi
heillast af landinu. Ég gerði það
líka.
Þegar ég fór heim hafði Gísli gifst
konunni sem hann bjó með og var
alls ekki á leiðinni heim, þarna ætl-
aði hann að búa. Þau skildu síðar.
Gísli kom tvisvar í heimsókn til
Íslands á þeim tíu árum sem hann
bjó í Afríku. Við hittumst í bæði
skiptin og ekki stóð á sögum um
það sem á daga hans hafði drifið.
Ég hef aðeins talið til það helsta
sem varpar ljósi á það að Gísli tók
þá örlagaríku ákvörðun að fara og
búa í Afríku. Hann var með greind-
ari mönnum sem ég hef þekkt og
vissi vel að í þessu landi gat allt
gerst.
Ég kveð þig með söknuði, þar fór
góður drengur. Gísli, hvíl þú í friði
og megi Guð varðveita sálu þína.
Þinn vinur
Einar Gunnarsson.
✝ Fjóla Sigur-geirsdóttir
fæddist í Grindavík
8. mars 1929. Hún
lést á heimili sínu
aðfaranótt sunnu-
dagsins 24. júlí síð-
astliðinn. Foreldrar
Fjólu voru Ingi-
björg Stefánsdóttir,
f. 24. ágúst 1906, d.
16. ágúst 1996, og
Sigurgeir Guðjóns-
son, f. 9. september
1900, d. 14. maí
1993.
Fjóla giftist 5. desember 1953
Gunnari Þór Þorsteinssyni, f. 12.
júlí 1930, d. 19. nóvember 1974.
Börn þeirra eru: 1) Ragnar Guð-
mundur, f. 23. desember 1953,
synir hans eru a) Ragnar Ingi, f.
23. október 1972, maki Lára
Ragnarsson, saman eiga þau
dótturina Kamilu Sól, f. 1. febr-
úar 2003, fyrir átti Ragnar son-
inn Tristan Inga, f.
8. maí 1999, b)
Gunnar Þór, f. 18.
janúar 1977, maki
Ásdís Fjóla Ólafs-
dóttir, dætur þeirra
eru Emilía, f. 27.
nóvember 1999, og
Ísabella, f. 19. febr-
úar 2004. 2) Sigríð-
ur Ingibjörg, f. 3.
júní 1957, sambýlis-
maður Vignir Ingi
Garðarsson. Dóttir
Sigríðar er Eva
Mjöll Ágústsdóttir,
f. 16. nóvember 1983.
Fjóla bjó til tveggja ára aldurs
í Grindavík en ólst svo upp á Bú-
stöðum í Fossvogsdal í Reykja-
vík. Lengst af bjó Fjóla í Mark-
landi í Reykjavík en fyrir
nokkrum árum fluttist hún til
Þorlákshafnar.
Útför Fjólu fór fram frá Foss-
vogskapellu, í kyrrþey.
Elskuleg amma mín kveður okk-
ur öll og langar mig til að minnast
hennar og þakka fyrir dýrmæta
æsku. Hún var sú manneskja sem
stóð mér næst í uppeldinu og var
alltaf reiðubúin að rétta mér sinn
hlýja verndarvæng, jafnvel eftir að
ég var orðinn fullvaxta og farinn
að búa sjálfur. Hún var fyrsta
manneskjan sem ég leitaði til þeg-
ar ég átti erfitt. Ótal stundir koma
upp í huganum, þar sem við sátum
saman og ræddum málin. Þá hlust-
aði hún vandlega dágóða stund og
sagði svo: „Hvað ætlaði ég að
segja en ekki þegja?“ Henni var
greinilega ekkert hulið með sínu
einstaka æðruleysi og góðu ráðum.
Ef ég meiddi mig eða varð sár í
hjarta, sagði hún oft við mig:
„Þetta grær áður en þú giftir þig.“
Hún gat líka orðað hlutina svo fínt
að ég áttaði mig stundum ekki á
því fyrr en löngu seinna, og ég
brosi oft að hennar ábendingum
þegar ég hugsa til baka.
Því miður náðum við fjölskyldan
ekki að sýna henni okkur öll, því
það var ætlunin að koma fljótlega í
heimsókn frá Noregi. Þá hefði hún
séð tveggja ára dóttur okkar, Ka-
millu Sól, í fyrsta sinn.
Ég er föður mínum ævinlega
þakklátur fyrir að hafa gefið
ömmu minni mikinn tíma og sýnt
henni umhyggju öll þessi ár. Hún
átti það svo sannarlega skilið eins
og hún var öllum góð og hjálpsöm.
Amma skilur eftir mikið tóma-
rúm sem seint verður fyllt.
Ragnar Ingi Ragnarsson.
Það eru ófáar stundirnar sem
rifjast upp þegar ég hugsa um
ömmu Fjólu. Það var einhvernveg-
inn þannig heima hjá henni þegar
ég var lítil að nánast allt var leyfi-
legt. Hvort sem það var að vaka
fram eftir þar til maður sofnaði yf-
ir sjónvarpinu, fara út í sjoppu og
kaupa nammi, sulla út á svölum
eða að sullumalla eitthvað í eld-
húsinu. Allt mátti ég nánast gera.
Ef svo ósennilega vildi hinsvegar
til að eitthvað var bannað eða
ömmu þótti einhver uppátækin
mín ekki sniðug var alltaf hægt að
tala hana til. Það þurfti reyndar
stundum smálagni og sakleysislegt
bros til en á endanum var allt
leyfilegt og amma yfirleitt til í
hvaða þá vitleysu sem mér datt í
huga að gera.
Við amma sátum oft í eldhúsinu
í Marklandinu og spiluðum og var
þá iðulega annaðhvort spilað olsen
olsen eða langavitleysa sem gjarn-
an endaði í einhverri langri vit-
leysu þar sem amma leyfði mér að
vinna (þó að ég hefði alltaf haldið
því fram að ég hefði bara unnið).
Þolinmæði hennar hefur líka verið
ansi mikil þar sem hún kenndi mér
bæði að hekla og prjóna en aldrei
sat ég þó lengi við þá handavinnu.
Náði samt í eitt skipti sennilega að
prjóna eins og 1/8 úr trefli áður en
ég gafst upp og hún tók við. Amma
prjónaði nefnilega handa mér alla
þá trefla, sokka og vettlinga sem
mig vantaði og langaði í.
Einhvernveginn var það líka
þannig að allt smakkaðist betur
heima hjá ömmu, það var sama
hvort það var ristað brauð með
osti og mjólkurglas eða lambalæri
með brúnuðum kartöflum, alltaf
smakkaðist þetta allt saman miklu
betur heima hjá ömmu. Nú verða
stundirnar með henni hins vegar
ekki fleiri í bili en veit ég samt að
hún mun alltaf fylgja mér hvert
sem ég fer. Því þó að hún sé dáin
þá mun minning hennar lifa áfram
með mér.
Þín
Eva Mjöll.
Fjóla Sigurgeirsdóttir ólst upp á
Bústöðum, sem var eitt síðasta
sveitabýlið í ábúð innan lögsögu
Reykjavíkur, en þar var móðir
hennar Ingibjörg Stefánsdóttir
ráðskona Ragnars Jónssonar
bónda og síðar eiginkona hans.
Flestöll austurhverfi Reykjavík-
ur eru kennd við jarðirnar, sem
færðar voru undir lögsögu Reykja-
víkur um og eftir næstsíðustu
aldamót. Þannig færðust jarðirnar
Bústaðir, Breiðholt og hlutar Ár-
túns og Árbæjar undir lögsögu
Reykjavíkur árið 1923.
Ekki er víst, að Reykvíkingar al-
mennt viti hvar bærinn Bústaðir
stóð, en bæði Bústaðavegur og Bú-
staðakirkja eru kennd við hann.
Lágreistur bærinn stóð austan
kirkjunnar, handan vegarins, og
þar var rekið blómlegt býli til árs-
ins 1970.
Fjóla átti margar góðar minn-
ingar frá uppvaxtarárum sínum á
Bústöðum, sem ekki voru í alfara-
leið. Fossvogsdalurinn var enn
ekki byggður, eins og síðar varð.
Þar undi hún sér vel við leik og
störf, eins og títt var um unglinga
til sveita. Aðaluppistaðan í bú-
rekstrinum á Bústöðum var mjólk-
urframleiðsla. Lengi var mjólkinni
ekið með hestvögnum til neytenda,
en næstu nágrannar komu gjarnan
sjálfir með brúsa á bæ til að fá
áfyllingu, uns annað fyrirkomulag
var tekið upp.
Ragnar Jónsson þótti dugmikill
bóndi og með þær mæðgur Ingi-
björgu og Fjólu sér við hlið voru
Bústaðir myndarbýli í fögru um-
hverfi Fossvogsdalsins.
Fjóla kynntist elsta bróður mín-
um Gunnari Þór upp úr 1950, en
þau gifta sig í lok árs 1953.
Þau eignuðust tvö börn, þau
Ragnar og Sigríði, og bjuggu lengi
í íbúð á Víðimelnum. Það var jafn-
an tekið vel á móti yngri fjöl-
skyldumeðlimum. Enda þótt hús-
rými væri ekki stórt, sá Fjóla til
þess, að veitingar væru ekki af
skornum skammti. Síðar fluttu þau
í rúmgóða íbúð í Álftamýri. Eftir
lát Gunnars, sem lést aðeins 44
ára gamall, flutti Fjóla í Markland
í Fossvogi þar sem hún hélt heim-
ili fyrir börn sín og móður, en
Ragnar á Bústöðum hafði látist
nokkru áður. Síðar bættist son-
arsonur hennar Ragnar Ingi í hóp-
inn, en segja má að Fjóla hafi
gengið honum í móðurstað. Þannig
tengdust nokkrar kynslóðir undir
verndarvæng hennar.
Eftir að Gunnar lést stundaði
Fjóla ýmiskonar störf, lengst af í
bakaríi Mjólkursamsölunnar. Var
hún vel liðin af samstarfsfólki og
yfirmönnum þess fyrirtækis, enda
samviskusöm með afbrigðum.
Fyrir örfáum árum flutti Fjóla
með syni sínum Ragnari til Þor-
lákshafnar, þar sem hún lést 24.
júlí sl. eftir nokkur veikindi.
Segja má, að Fjóla hafi helgað
líf sitt fjölskyldu sinni alla tíð. Hún
hlúði vel að aldraðri móður sinni
og afkomendum sínum, sem áttu
öruggt skjól hjá henni.
Lífsmottó hennar var að þjóna
og liðsinna öðrum, en gera ekki
kröfur fyrir sjálfan sig.
Guð blessi minningu Fjólu Sig-
urgeirsdóttur.
Alfreð Þorsteinsson.
FJÓLA
SIGURGEIRSDÓTTIR