Morgunblaðið - 09.08.2005, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
erkefnið fólst í
því að laga nýtt
gagnasam-
skiptakerfi
Bandaríkjahers,
Link 16, að ís-
lenska loft-
varnakerfinu
(IADS) sem rekið er af varnarliðinu
á Keflavíkurflugvelli. Við prófanir á
hugbúnaðinum hafa verið haldnar
sérstakar æfingar með þátttöku
Awacs-ratsjárvéla og F-15-orrustu-
flugvéla.
Link 16 er þráðlaust og stafrænt
samskiptakerfi sem herir Atlants-
hafsbandalagsríkjanna auk Japans
eru að taka í notkun. Kostir kerf-
isins felast m.a. í því að nánast
ómögulegt er að hlera eða trufla
samskiptin þar sem tíðni sending-
anna breytist ótt og títt. Á friðar-
tímum er tíðnisviðið látið sveiflast
fremur lítið en á stríðstímum er
hægt að stilla kerfið þannig að það
sveiflist frá 900 upp í 1.800 mega-
herz. Að auki eru sendingarnar dul-
kóðaðar þannig að jafnvel þó að
hugsanlegum óvini takist að nema
sendingarnar og rjúfa dulkóðunina
getur hann aðeins hlerað eða truflað
í nokkrar sekúndur eða sekúndu-
brot í einu. Sendingar í Link 16 ber-
ast líka mun hraðar á milli en send-
ingar í eldri kerfum en hraði í
samskiptum skiptir miklu máli, ekki
samskipti þurfa ekki leng
fram með talstöð með t
hættu á misheyrnum og
ingi, heldur er með Lin
hægt að senda á stafræ
upplýsingar um staðsetn
arra flugvéla, skipa o.þ.h
um aðgerðir og textaskilab
Að sögn Jóns Bergþ
undirbúningur að því að b
16 við íslenska loftvarnak
1999. Eitt tilboð barst, f
rísk-franska fyrirtækinu
Raytheon System sem er
tæki í gerð hugbúnaðar
og er Kögun undirverkt
tækisins.
Kostnaður við verkefn
um 30 milljónum band
sem jafngilti tæplega 2,4
um króna þegar skrifað
síst þegar verið er að senda skipanir
til orrustuflugvéla sem fljúga á
margföldum hljóðhraða.
Líkt og þráðlaust net
Jón Bergþór Kristinsson, stöðv-
arstjóri í hugbúnaðarmiðstöð ís-
lenska ratsjárkerfisins á Keflavík-
urflugvelli, en þar fór mestöll
forritun vegna kerfisins fram, segir
að Link 16 megi í raun líkja við
þráðlaust internet.
Þetta sé staðlað samskiptakerfi
sem allar deildir herja geti tengst
og sótt þangað eða miðlað upplýs-
ingum eftir vali, s.s. um staðsetn-
ingu, hraða og stefnu. Jafnframt sé
hægt að senda skipanir og leiðbein-
ingar frá stjórnstöðvum til aðgerða-
sveita. Annar kostur sem kerfið hef-
ur umfram eldri kerfi er sá að
Verið er að ljúka við að aðlaga nýtt samskip
Hugbúnaðu
með orrus
Kögun er nú að ljúka
við umfangsmesta hug-
búnaðarverkefni sem
fyrirtækið hefur ráðist
í og það er jafnframt
eitt stærsta hugbún-
aðarverkefni sem unnið
hefur verið hér á landi,
að mati stjórnenda hjá
fyrirtækinu.
Ratsjárstöðvar bandaríska hersins eru fjórar hér á landi; á Keflavíkurflugvelli, Bolafjalli, Gunnólfsvík
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Kenneth M. Kniskern, majór í bandaríska flughernum og aðgerð
TRÚARBRÖGÐ, FRÆÐSLA OG
GAGNKVÆMUR SKILNINGUR
Guðlaug Björgvinsdóttir, formað-ur Félags kennara í kristnumfræðum, siðfræði og trúar-
bragðafræðum, segir í Morgunblaðinu
í gær að kennsla í öðrum trúarbrögð-
um en kristni muni að líkindum
aukast á næstu árum í grunnskólum.
Nú sé unnið að gerð nýrrar námskrár
fyrir grunnskóla og það sé í takt við
það, sem gerist í nágrannalöndunum,
að hlutur trúarbragða aukist, enda sé
breytt samfélag á Íslandi.
Það er afar mikilvægt að auka
fræðslu um mismunandi trúarbrögð.
Það er í fyrsta lagi nauðsynlegt vegna
þess að samfélagið er breytt, eins og
Guðlaug Björgvinsdóttir segir. Í
grunnskólum landsins fjölgar sífellt
nemendum, sem eiga sér önnur trúar-
brögð en kristindóminn. Það er eðli-
legt að þeir fái uppfræðslu um eigin
trúarbrögð í skólanum.
Í öðru lagi er það gífurlega mik-
ilvægt, nú á tímum, sem kenndir hafa
verið við átök siðmenninga, að upp-
fræða ungt fólk um eigin trúarbrögð
og önnur, það sem er sameiginlegt og
það sem er ólíkt, til að efla gagn-
kvæman skilning og eyða fordómum.
Trúarbrögðin eru siðferðileg kjöl-
festa stærsts hluta mannkynsins og
mikilvægur þáttur í sögu og menningu
flestra ríkja. En hatur, byggt á tiltek-
inni túlkun á trúarbrögðum eða á van-
þekkingu, er því miður líka algengt og
e.t.v. eitt alvarlegasta vandamálið í
heimsmálunum í dag.
Fjandskapur milli fylgjenda ólíkra
trúarbragða er undirrót ófriðarins á
Balkanskaga undanfarin ár, hinna
mannskæðu átaka á Írlandi og ótal-
margra annarra stríða og skæra. Víða
um heim sætir fólk kúgun vegna trúar
sinnar. Hryðjuverk hafa á síðustu ár-
um verið framin í nafni trúarbragða.
Íslömsk samtök gerðu árásirnar á
Bandaríkin 2001, Spán 2003 og Bret-
land nú í sumar, svo dæmi séu nefnd.
Og eftir árásirnar í Bretlandi fjölgaði
hatursglæpum gegn múslimum þar í
landi margfalt.
Það er ekki úr vegi að í trúar-
bragðafræðslu sé bent á að á meðal
fylgjenda flestra helztu trúarbragða
heims er að finna bæði hófsamar
hreyfingar og öfgasinnaðar. Þeim,
sem hatast út í íslam og segja að þau
trúarbrögð réttlæti t.d. ójafnrétti og
kúgun kvenna eða hvetji til heilags
stríðs gegn heiðingjunum, er til að
mynda hollt að minnast þess að krist-
indómurinn hefur verið notaður til
slíks hins sama – og er stundum enn.
Í hvorum tveggja trúarbrögðum er
hins vegar jafnframt að finna frjáls-
lynda og friðsama túlkun í þessum
efnum.
Fram hefur komið að í núverandi
námskrá grunnskóla er kveðið á um
fræðslu um mismunandi trúarbrögð,
en að margir kennarar telja sig illa í
stakk búna að stunda þá kennslu.
Námsefni hefur skort og í grunn-
menntun kennara er lítil áherzla lögð
á fræðslu um trúarbrögð. Í frétt
Morgunblaðsins í gær kemur hins
vegar fram að síðar í vikunni hefst á
vegum Félags kennara í kristnum
fræðum, siðfræði og trúarbragðafræð-
um námskeið um íslam. Í vetur verða
svo haldin námskeið um önnur helztu
trúarbrögð heims. Þá eru komin út ný
kennslurit um íslam, búddadóm og
gyðingdóm, sem nota á til kennslu í
skólum landsins. Þetta er jákvæð þró-
un, sem vonandi verður framhald á.
Í máli Guðlaugar Björgvinsdóttur
kemur fram að ekki standi til að
minnka hlut kristinna fræða í skól-
anum. Það er mikilvægt atriði. Íslenzk
börn geta ekki öðlazt skilning á þeirri
sögu og menningu, sem þau eru
sprottin úr, nema þau kynni sér krist-
indóminn; svo samofinn er hann öllu
okkar þjóðlífi. Börn sem koma úr öðr-
um samfélögum geta heldur ekki skil-
ið íslenzkt samfélag nema vita eitt-
hvað um kristni og kirkju. En það er
auðvitað mikilvægt að kennsla um
hvaða trúarbrögð sem er sé sett fram
með þeim hætti að það sé fræðsla, en
ekki trúboð eða innræting.
GILDI FORNLEIFARANNSÓKNA
Mikil grózka hefur verið í fornleifa-rannsóknum á Íslandi á síðustu
árum. Þar kemur ekki sízt tvennt til,
eins og Ragnheiður Traustadóttir
fornleifafræðingur nefndi í samtali við
Morgunblaðið í síðustu viku; verulega
aukið fé til rannsóknanna, m.a. með til-
komu Kristnihátíðarsjóðs og svo ný
tækni, sem gjörbyltir möguleikum
fornleifafræðinga til að skrá niðurstöð-
ur rannsókna sinna og setja þær í sam-
hengi við margar aðrar fræðigreinar.
„Það sem einkennir að mínu mati
fornleifarannsóknir á Íslandi um þess-
ar mundir er hversu fjölbreyttar þær
eru, hvað fornleifafræðingar sýna
ákveðið frumkvæði og hversu víða er
verið að rannsaka,“ segir Flemming
Rieck, fornleifafræðingur hjá danska
þjóðminjasafninu, í samtali við Morg-
unblaðið í gær, en hann sótti ráðstefnu
um íslenzkar fornleifarannsóknir á
Hólum í Hjaltadal. Óhætt er að taka
undir þetta; á mörgum af helztu sögu-
stöðum landsins og ýmsum minna
þekktum stöðum er nú verið að grafa
og grúska í fortíðinni.
Fornleifarannsóknir veita okkur
mikilvægar upplýsingar um sögu okk-
ar og menningu, veita innsýn í forna
lifnaðar- og samfélagshætti og draga
ekki sízt fram í dagsljósið tengsl Ís-
lands við aðra heimshluta í aldanna
rás, með því að bera niðurstöður sam-
an við erlendar rannsóknir. Rannsókn-
ir á borð við þær, sem Jesse Byock og
samstarfsmenn hans stunda í Mos-
fellsdal, geta þjónað því hlutverki að
varpa skýrara ljósi á bakgrunn forn-
sagna á borð við Eglu. Og þannig
mætti lengi telja. Menningarlegt gildi
fornleifarannsókna verður seint of-
metið.
En efnahagsleg áhrif fornleifarann-
sókna eru líka talsverð. Segja má að
fornleifabransinn sé að verða talsvert
grózkumikil atvinnugrein; við Hóla-
rannsóknina eina hafa starfað um 45
manns undanfarin sumur. Víða hafa
fornleifarannsóknirnar og ekki síður
niðurstöður þeirra og gripirnir, sem
upp koma, mikið aðdráttarafl fyrir
ferðamenn. Fornleifauppgröftur getur
orðið talsverð lyftistöng fyrir menn-
ingartengda ferðamennsku ef rétt er á
haldið.