Morgunblaðið - 17.09.2005, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 17.09.2005, Blaðsíða 32
32 LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ MENNING Þ egar ég fór að kynna mér Völuspá varð ég al- gjörlega heilluð. Í Völu- spá er raunverulega allt – þetta er sköpunarsaga og þarna er líka tortíming. Í þessu eina verki má segja að sé allur skali mannlegra tilfinninga; ást, svik, hat- ur, stríð, vinskapur og svo fram- vegis,“ segir Kristín og flettir í gegn- um hina nýju og litríku útgáfu af Völuspá. Hún bætir við að í verkinu sé einnig tímalaus boðskapur sem heilli. „Efni Völuspár á fullt erindi við fólk í dag. Á hverjum einasta degi sjáum við það sem kemur fyrir í verk- inu eiga sér stað. Allt er í blóma, það gengur vel og margvísleg sköpun er í gangi. Síðan koma peningar inn í spil- ið, ágirnd, græðgi og svik, rétt eins og í Völuspá. Menn eyðileggja fyrir sjálfum og allt fer óskaplega illa. Jörðin rís hins vegar aftur úr sæ og það góða birtist á nýjan leik. Ógnin er hins vegar yfirvofandi. Þetta er hringrás og á eins vel við í dag og á sínum tíma,“ segir hún. Eddukvæðin álitin „tabú“ Kristín bendir á að með breyttum tímum þurfi að meðhöndla fornt efni á borð við Völuspá á nýjan hátt. Ann- ars sé hætta á að það deyi út. „Til að Völuspá haldi áfram að lifa verður hún að vera eðlilegur hluti af okkar menningarumhverfi en ekki sett upp á stall eða geymd í gler- hirslum. Við verðum að hafa dálítinn húmor og þora að skapa eitthvað nýtt úr verki eins og Völuspá,“ segir hún og bendir á að erlendis hafi margir notað Eddukvæðin sem uppsprettu hugmynda. „Hér á landi hefur hins vegar verið ákveðinn hátíðleiki í kringum þau og að meðhöndla þau hefur orðið hálf- gert „tabú“. Tolkien leitaði mikið til Eddukvæða og tók alls kyns nöfn og fyrirbæri upp úr þeim sem börn þekkja úr Hringadróttinssögu en átta sig ekki á að eru sprottin úr okkar nánasta menningararfi. Við eigum líka að taka þátt í að skapa eitthvað nýtt sem þetta,“ segir hún. Leit á Völuspá sem áskorun – Varst þú ekkert hrædd við að meðhöndla Völuspá, einmitt vegna hátíðleikans sem þú nefnir að sé í kringum verkið? Kristín hristir höfuðið. „Nei, ég var það ekki. Ég var búin að melta þetta lengi með mér og var hvergi smeyk. Ég leit einfaldlega á þetta sem áskor- un,“ svarar hún ákveðin. Fyrir áratug var hin upprunalega Völuspá, ásamt endursögn Þórarins Eldjárns, gefin út í litlu broti og þýdd á nokkur tungumál. Kristín var feng- in til að myndskreyta bókina. Hún hafði frjálsar hendur um myndvinnsl- una og sökkti sér í Völuspá og allt sem henni tengdist. Myndirnar voru svarthvítar klippimyndir. Það var þarna sem Kristín uppgötvaði að hún vildi gera bók eins og þá sem út kem- ur í dag – litríka og fallega bók sem ætluð væri börnum á öllum aldri og þar sem mynd og texti féllu saman í eina heild. Vinnur markvisst með liti Mál og menning gefur bókina út en það var Þórarinn sem endursamdi öll erindi Völuspár að nýju og Kristín hannaði bókina frá upphafi til enda. Hún lagði mikla áherslu á að hún væri heildræn. Miðgarðsormurinn er framan á bókinni og á saurblöðum og titilsíðum hennar. Aftan við seinasta erindið birtist hann síðan aftur og bít- ur þá í skottið á sér. Kristínu þótti þetta upplagt, enda fer sagan í Völu- spá í hring. Hún gerði myndirnar með textann í huga, þannig að á hverri síðu verður kvæðið hluti af myndinni. Hún segist hafa reynt að búa til sterka myndræna heild og bendir á að sá sem á horfi verði að upplifa eitthvað í myndinni. „Ég vinn markvisst með liti í tengslum við tilfinningarnar, drama- tíkina og átökin sem eiga sér stað í kvæðinu. Börn sem skoða bókina geta skynjað hvað um er að vera, þótt þau skilji ekki textann til fulls. Þegar allt hefst aftur í lok verksins nota ég bjarta liti og hef mikla lífsgleði í myndunum. Ragnarök eru aftur á móti dökk og drungaleg. Í bókinni eru miklar andstæður og það er gam- an að leika sér með þær,“ segir hún og bætir við að hún hafi lagt áherslu á að flæðið í bókinni væri gott. Fenr- isúlfurinn stykki til dæmis stundum á milli opna og sömuleiðis Askur Yggdrasils þegar allt væri tekið að klofna og fara í sundur. Engar málamiðlanir „Ég ákvað að í eitt skipti skyldi ég gera bók sem væri nákvæmlega eins og ég vildi hafa hana. Það er svo oft sem maður hefur lítinn tíma til að vinna verk en ég ákvað að í þessu til- felli skyldu ekki gerðar neinar mála- miðlanir. Markmiðið var að gera bók sem ég væri fullkomlega sátt við og ekkert minna en það. Ég eyddi því öllum mínum tíma í þetta,“ segir hún og bætir brosandi við: „Eftir fræði- vinnu, endalausan lestur og miklar vangaveltur settist ég síðan á gólfið, eins og krakkarnir, og fór að mála. Síðan málaði ég og málaði og kláraði allan pappírinn sem ég hafði safnað upp í mörg ár.“ Kristín handmálaði grunnana í myndunum og skannaði þá síðan inn í tölvu. Þar klippti hún þá inn í teikn- ingar. Á bak við hverja mynd er ákveðinn grunnur og oft fleiri en einn. Með Kristínu í málningarvinn- unni á gólfinu var ung dóttir hennar. „Ég er búin að vinna svo mikið og lengi með Völuspá að hún er farin að líta á Fenrisúlf sem hálfgerðan fjöl- skylduvin,“ segir Kristín og hlær. „Um daginn fékk hún að leira þar sem hún var stödd. Aðspurð hvað hún væri að leira sagði hún að auðvitað væri það Fenrisúlfurinn – eins og ekkert væri sjálfsagðara en að sitja og leira þennan úlf!“ Í myndskreytingum Völuspár not- ar Kristín bæði vatnsliti og akrýl- málningu. Hún málar ýmist eða þrykkir og notar margvíslega tækni. „Ég fékk mikla útrás fyrir sköp- unargleðina og skemmti mér kon- unglega. Það er yndisleg tilbreyting að geta ráðið ferðinni sjálf,“ segir hún. Víða bregður fyrir handskrift í bókarmyndunum. Kristín skrifaði upp alla Völuspá, „svona til að ná enn betri tengingu við hana“. Hluta papp- írsins málaði hún síðan og notaði í grunna. Það sama má segja um gamla kennslubók í Eddukvæðum frá föður hennar. Þá bók tók hún í sund- ur og málaði síður úr henni. Henni þótti síðan þjóðráð að þrykkja Mið- garðsorminn með rauðvínstöppum. Meðan á vinnslu bókarinnar stóð varð frægur fornleifafundur á Aust- fjörðum. Á Vestdalsheiði fannst beinagrind af ungri konu frá tíundu öld sem talin var hafa verið völva. Kristín klippti út fréttir af fundinum, fannst þær eiga vel heima í bókinni og málaði dagblaðaúrklippurnar. Hún bendir á að í verkinu séu hinar og þessar skírskotanir sem þessar. „Daginn sem ég byrjaði að vinna myndina af Eldjötninum var til dæm- is ráðist inn í Írak, þannig að hann er sprottinn úr því. Hann réðst inn og kveikti í öllu,“ segir hún. Vann forrit fyrir UNESCO Kristín útskrifaðist árið 1992 úr grafískri hönnun í Myndlista- og handíðaskóla Íslands. Síðan þá hefur hún tekið ýmis námskeið í málun. Hún vann lengi við almenna grafíska hönnun og myndskreytti bækur sam- hliða því. Seinustu ár hefur hún hins vegar unnið sjálfstætt. Ótölulegur tími hefur farið í vinnslu Völuspár en auk þess hannaði Kristín nýverið útlit á kennsluforrit í tilfinningaleikni sem Námsgagnastofnun bjó til og UNESCO keypti. Samtökin hyggjast gefa forritið til nokkurra ríkja í Norð- ur-Afríku. Kristín bendir kankvís á að myndirnar í því verði að öllum lík- indum þær myndir eftir hana sem koma munu fyrir augu flestra. Kristín hefur skrifað sjálf tvær lestrarbækur, Kata og ormarnir og Kata og vofan. Hún útskrifast nú í febrúar úr bókmenntafræði frá Há- skóla Íslands, með ritlist sem auka- grein, og vonast til að skrifa enn frek- ar í framtíðinni. Myndskreytingar vanmetnar Aðspurð segir Kristín stöðu mynd- skreyta á Íslandi vera slæma. „Þetta er mjög illa borgað og lítill skilningur er fyrir myndskreytingum. Þær eru oft afgreiddar á síðustu stundu og sem eitthvað aukreitis. Oft er leitað að lægstu tilboðum í stað þess að fólk sé valið eftir því hvað það hafi fram að færa. Þá snýst þetta um hver sé tilbú- inn að fá sem minnst borgað fyrir verkið. Þetta er óviðunandi og er ein- ungis að versna,“ segir hún og hristir höfuðið. „Við þurfum viðhorfsbreytingu gagnvart myndskreytingum. Texti hefur alltaf notið virðingar á Íslandi en við höfum ekki áttað okkur á mik- ilvægi hins sjónræna. Fólk man lengi eftir barnabókunum sem það las, jafnvel alla ævi, og því höfum við enn meiri ástæðu en ella til að vanda til verka varðandi þær,“ segir hún. Þrátt fyrir að hafa unnið með Völu- spá í öll þessi ár hefur Kristín ekki sagt skilið við heim Eddukvæða. Hún hefur meðal annars í hyggju að búa til teiknimynd upp úr kvæðinu, stutt- mynd með frumsamdri tónlist. Nú vantar aðeins tónskáldið. Kristín Ragna Gunnarsdóttir myndskreytir hefur í áratug gengið með þá hugmynd í maganum að setja Völuspá í nýjan búning. Hún hafði samband við Þórarin Eldjárn sem féllst á að enduryrkja kvæðið. Skrautlegur Miðgarðsormur skríður loks í verslanir í dag, þrykktur með rauðvínstöppum. Sigríður Víðis Jónsdóttir ræddi við Kristínu og komst að því að fimm ára dóttir hennar er farin að líta á Fenrisúlfinn sem fjölskylduvin. Tíu ára með- ganga Mið- garðsormsins Kristín Ragna Gunnarsdóttir Askur Yggdrasill og nornirnar Urður, Verðandi og Skuld við Urðarbrunn. Kristín var lengi að skissa Ask Ygg- drasil og ákveða hvernig hún vildi hafa hann. Loks fann hún Askinn í Kaupmannahöfn – í líki fléttutrés. Hún mál- aði síðan blaðsíður úr Eddukvæðum og notaði í myndina af trénu. sigridurv@mbl.is Baldur hinn hvíti drepinn og móðir hans er mædd af sorg. „Loki kom því við að Baldur yrði drepinn. Hann er ein af skemmtilegustu fígúrunum í Völuspá. Hann er vondur og hann er stríðnispúki en guðirnir hafa hann samt með sér. Mér finnst það vera lýsandi fyrir það að gott og illt helst allt- af í hendur og í myndinni leik ég mér með það. Það er aldrei hægt að losa sig við skugga sinn og skuggi Baldurs er Loki, sem er algjör andstæða hans,“ segir Kristín.  Í dag verður opnuð sýning á myndunum úr Völuspá. Sýningin er í Galleríi Sævars Karls, Bankastræti 7. Opnunar- athöfnin stendur frá kl. 14-16 og sýningin til 7. október. Morgunblaðið/Árni Sæberg
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.