Morgunblaðið - 19.09.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2005 27
sjö, Sameinaði Framtíðarflokkurinn þrjú og
Frjálslyndi flokkurinn tvö.
En til að geta myndað meirihlutastjórn þarf
Verkamannaflokkurinn að minnsta kosti 11 af
þeim 23 þingsætum sem sex ofangreindir flokkar
skipta á milli sín miðað við núverandi skiptingu
atkvæða.
Talið er að Clark muni einbeita sér að því að
tryggja stuðning Framsækna flokksins, flokks
Grænna, Sameinaða Framtíðarflokksins að við-
bættum traustsyfirlýsingum frá Nýja-Sjáland-
fyrst flokknum og flokki Maóría.
Samstarf jafnaðarmanna við Þjóðarflokkinn
eða ný-sjálenska Frjálslyndaflokkinn er hins veg-
ar talið útilokað.
Margir möguleikar í stöðunni
Samstarf við Sameinaða Framtíðarflokkinn er
hins vegar tvísýnt eftir að leiðtogi flokksins, Pet-
er Dunne, lýsti því yfir að hann myndi ekki styðja
stjórn sem hefði Græna innanborðs, en þessir
tveir flokkar tóku einmitt þátt í samsteypustjórn
Verkamannaflokksins á liðnu kjörtímabili.
Á móti kemur að Dunne hefur lofað að ganga
fyrst til viðræðna við þann flokk sem hlýtur flest
atkvæði, ásamt því sem að leiðtogi Nýja-Sjáland-
fyrst flokksins, Winston Peters, hefur lýst því yfir
að flokkur hans muni ekki vera í andstöðu við sig-
urvegara kosninganna.
Þetta styrkir stöðu Clarks en getur þó snúist
við hafi utankjörstaðaratkvæði veruleg áhrif á
lokaútkomu kosninganna.
Athygli vekur að Dunne hefur sakað Græna
um að vera langt frá miðjunni í ný-sjálenskum
stjórnmálum og að utanríkisstefna þeirra nálgist
réttlætingu á hryðjuverkum.
Þá hafa forystumenn flokks Maóría gagnrýnt
stjórn Clarks fyrir einkavæðingu hennar á
strandlendi, sem var áður skilgreint sem land-
areign afkomenda frumbyggja, en vegna and-
stöðu Þjóðarflokksins við sérstaka styrki til fram-
boðs Maóría er ólíklegt að flokkur þeirra kjósi að
slíta stjórnarsamstarfi við Verkamannaflokkinn.
Þrátt fyrir erfiða stöðu hefur Brash neitað að
lýsa yfir ósigri í kosningunum, en hvernig svo
sem útkoma stjórnarmyndunarviðræðna verður
er ljóst að hann er ótvíræður sigurvegari kosn-
inganna, og óhætt að segja að framlag hans hafi
endurreist Þjóðarflokkinn sem meiriháttar
stjórnmálaafl á Nýja-Sjálandi.
Það ætti því ekki að koma á óvart að Þjóð-
arflokkurinn hefur lýst yfir fullum stuðningi við
Brash fyrir komandi kjörtímabil hvað svo sem
stjórnarmyndunarviðræður leiða af sér.
Á móti kemur að Brash er 64 ára og því alls
óvíst um hvort hann bjóði sig fram sem leiðtogi
stjórnarandstöðunnar í kosningunum 2008 fari
svo að hann verði áfram í stjórnarandstöðu.
Góða útkomu Þjóðarflokksins í kosningunum
má ekki síst rekja til loforða Brash, formanns
flokksins og fyrrum yfirmanns ný-sjálenska
seðlabankans, um umtalsverðar skattalækkanir.
Þá setti Brash, sem er doktor í hagfræði og
andstæðingur mikilla ríkisumsvifa, fram hug-
myndir um að fella niður opinbera styrki til
stjórnmálabaráttu Maóría.
Hátt olíuverð bar einnig á góma í kosningabar-
áttunni og naut Brash góðs af tillögum sínum um
að lækka gjöld á eldsneyti.
Brash lofar að styrkja sambandið
við Bandaríkin
Enn fremur hefur Brash lofað kjósendum að sam-
band landsins við Bandaríkin verði styrkt á sviði
utanríkismála, á sama tíma og andstæðingur
hans, Clark, minnti kjósendur á ákvörðun hennar
um að styðja ekki við innrás bandamanna í Írak.
Afskipti Brash af stjórnmálum hófust fyrir al-
vöru árið 1980 þegar hann tapaði í kosningum í
Auckland.
Í millitíðinni hefur hann starfað fyrir Alþjóða-
bankann, ásamt því að gegna stöðu formanns ný-
sjálenska seðlabankans í 14 ár, lengur en nokkur
annar.
Óhætt er að segja að kosningabarátta Brash og
áhersla hans á skattalækkanir eigi margt sameig-
inlegt með stefnumálum John Howards, leiðtoga
Frjálslyndaflokksins og forsætisráðherra Ástr-
alíu, frá því að sá síðarnefndi komst til valda árið
1996.
Þannig hefur Howard beitt sér mjög fyrir end-
urskoðun á margvíslegum styrkjum til afkom-
enda frumbyggja, ásamt því að hafa verið einhver
ötulasti stuðningsmaður George W. Bush í stríð-
inu gegn hryðjuverkum.
Leggur áherslu á góðan
árangur í efnahagsmálum
Stjórnmálaskýrendur telja að deilur innan Verka-
mannaflokksins um hversu langt ætti að ganga í
skattalækkunum, eftir uppgjör síðustu fjárlaga í
apríl, hafi skaðað flokkinn á upphafsstigum kosn-
ingabaráttunnar.
En þessar deilur drógu athygli kjósenda frá
góðum árangi stjórnar Clarks í efnahagsmálum á
síðustu árum.
Þannig nam afgangur á síðustu fjárlögum yfir
fjórum prósentum af landsframleiðslu og hafa
skuldir ríkisins lækkað úr um 50 prósentum af
landsframleiðslu árið 1992 niður í um sjö komma
fimm prósent.
Að auki hafa efnahagsumbætur stjórnarinnar
mælst vel fyrir utan landsteinanna og var Nýja-
Sjáland t.a.m. efst á nýlegum lista Alþjóðabank-
ans yfir þau lönd sem greiðfærast þykir að stunda
viðskipti.
Að venju lagði Verkamannaflokkurinn mikla
áherslu á menntun og heilbrigðismál og ítrekaði
Clark iðulega þá stefnu sína að stuðla að jöfnuði á
meðal landsmanna.
Brýtur Clark blað í
stjórnmálasögu landsins?
Takist Clark að mynda stjórn verður hún fyrsti
forsætisráðherra landsins frá lokum seinni heims-
styrjaldarinnar til að sigra í þrennum kosningum í
röð, en hún er jafnframt fyrsta konan til að gegna
formannsembætti ný-sjálenska Verkamanna-
flokksins.
Sigur hennar yrði einnig athyglisverður fyrir
þá sök að kona mun þá hafa leitt stjórn Nýja-
Sjálands fjögur kjörtímabil í röð, en Jennifer
Mary Shipley, leiðtogi Þjóðarflokkins, varð ein-
mitt fyrst kvenna til að gegna embætti forsætis-
ráðherra landsins kjörtímabilið 1997–1999.
Á hinn bóginn hefur Clark, sem er doktor í
stjórnmálafræði og fyrrum kennari í stjórn-
málafræðum við Auckland University, setið á ný-
sjálenska þinginu í um aldarfjórðung, og má því
segja að ímynd hennar hafi glatað ákveðnum
ferskleika í augum kjósenda.
Vandamál Brash var hins vegar þveröfugt og
notfærði Clark sér þá staðreynd óspart að hann á
að baki aðeins um þriggja ára setu á ný-sjálenska
þinginu.
Verður Clark næsti aðalritari
Sameinuðu þjóðanna?
Líkt og í Ástralíu fara kosningar á Nýja-Sjálandi
fram á þriggja ára fresti og vonast stuðningsmenn
Þjóðarflokksins til að stjórnarsamstarf Verka-
mannaflokksins muni gliðna í sundur á komandi
kjörtímabili fari svo að Clark nái að mynda stjórn.
Þá er talið að flokksþreyta innan Verkamanna-
flokksins muni kalla á ný andlit í forystusveit
flokksins á kjörtímabilinu.
Hvað snertir samkeppni um formannsstöðu
Verkamannaflokksins þá hefur Clark neitað
vangaveltum um að hún muni stíga úr embætti
formanns á kjörtímabilinu til að gefa eftirmanni
sínum nauðsynlegt svigrúm til að sanna sig fyrir
kjósendum fyrir kosningarnar 2008.
Jonathan Milne, blaðamaður New Zealand
Herald, er hins vegar ekki svo viss um að hún
muni sitja út kjörtímabilið og hefur sett fram þá
hugmynd að hún muni taka við af Kofi Annan sem
aðalritari Sameinuðu þjóðanna þegar hann lætur
af embætti 31. desember 2006.
tjórn Helen Clark velli?
Reuters
il stuðningsmanna sinna eftir þingkosningarnar.
mynda í landinu. Fyrir
guleika að stóru flokk-
D og CDU, leggi saman
ugri samsteypustjórn,
nur stjórnarmynstur
„reikningslegu“ sjón-
hefði samsteypustjórn
, græningja og frjálsra
irihluta á þingi.
er þó talinn afar ólíkleg-
jósi þess að forystumenn
rata hafa verið óþreyt-
því að þeir fari ekki með
um og græningjum í
welle, formaður flokks-
þessa ákvörðun flokksfor-
og fyrstu tölur voru
i því yfir að frjálsir
yndu að breyttu breyt-
am að vera í stjórn-
hröders og Lafontain-
starf þeirra ólíklegt
„tölfræðilegur“ möguleiki
kanslara og Joschka
kisráðherra og leiðtoga
mynda stjórn með flokki
Gysis og Oskars
hins vegar talinn afar
a þeirra væringa sem
illi Schröders og Lafont-
því að sá síðarnefndi
ðherraembætti í rík-
isstjórn Schröders, sem og öllum póli-
tískum trúnaðarstörfum á vegum
flokksins fyrir rúmum sex árum.
Schröder hefur ekki farið leynt með
það á síðustu vikum að hvorki hann né
flokkur hans muni svo mikið sem íhuga
þann möguleika að taka upp samstarf
við Lafontaine og liðsmenn hans.
Enn einn „reikningslegur“ möguleiki
er sá að græningjar fari í sam-
steypustjórn með kristilegum og frjáls-
um demókrötum. Ef tekið er mið af
þeim hvössu skeytum sem gengið hafa
á milli þessara ólíku flokka að und-
anförnu má þó telja hæpið að slíkt sam-
starf komi til greina.
Samsteypustjórn stóru
flokkanna möguleg?
Eina mögulega stjórnarmynstrið virðist
því sem stendur vera samsteypustjórn
stóru flokkanna tveggja.
Slík stjórn hefur aðeins einu sinni áð-
ur verið mynduð í Þýskalandi. Það var
árið 1966, þegar Kurt Georg Kiesinger,
formaður kristilegra demókrata, mynd-
aði stóra samsteypustjórn með jafn-
aðarmönnum, undir forystu Willy
Brandts.
Stjórn þeirra Brandts og Kiesingers
hélt um stjórnartauma í landinu í þrjú
ár. Þetta voru miklir umbrotatímar,
ekki síst vegna þess mikla pólitíska
óróa sem hefur verið kenndur við svo-
nefnda 68-kynslóð.
Margir af núverandi þingmönnum
græningja, þeirra á meðal Joschka
Fischer utanríkisráðherra, létu mjög að
sér kveða í þeirri baráttu.
Þeir eru margir sem efast um að
samsteypustjórn kristilegra demókrata
og jafnaðarmanna sé í stakk búin til að
leysa þau efnahagslegu vandamál sem
blasa við í Þýskalandi um þessar mund-
ir, en þeirra alvarlegast er án efa við-
varandi atvinnuleysi tæplega 5 milljóna
manna.
Þá leikur heldur ekki vafi á því að
það yrði erfitt fyrir þessa flokka að
koma sér saman um aðgerðir og stefnu
í heilbrigðis-, skatta- og orku- eða utan-
ríkismálum, svo nokkur dæmi séu
nefnd. Á öllum þessum sviðum hefur
ríkt djúpstæður ágreiningur um mark-
mið og leiðir á milli stóru flokkanna
tveggja. Við allt þetta bætist síðan sú
spurning, hver eigi að gegna hlutverki
leiðtogans í hugsanlegri samsteypu-
stjórn af þessu tagi.
Þrátt fyrir að það hafi tekist að velta
ríkisstjórn Schröders og Joschka
Fischers úr sessi, er engu að síður ekki
hægt að horfa framhjá þeirri stað-
reynd, að Angela Merkel, kanslaraefni
kristilegra demókrata, ríður ekki feitu
hrossi frá þessum kosningum. Flokkur
hennar hefur aðeins tvisvar sinnum frá
stríðslokum farið ver út úr þingkosn-
ingum í Þýskalandi. Þvert ofan í allar
spár um glæstan sigur tapaði flokk-
urinn þremur prósentustigum frá síð-
ustu kosningum, þar sem hann galt
reyndar mikið afhroð.
Hugsa Merkel þegjandi þörfina
Þá var Edmund Stoiber, forsætisráð-
herra Bæjaralands, kanslaraefni flokks-
ins. Hann, sem var lengi mótfallinn því
að Angela Merkel tæki slaginn gegn
Schröder, má því í aðra röndina vel við
una. Og sama gildir um ýmsa fleiri
flokksbræður Angelu Merkel sem áttu
lengi vel erfitt með að dylja vantrú sína
á því að henni tækist að leiða flokkinn
til valda. Það má gera ráð fyrir að þeir
muni á næstu vikum og mánuðum
hugsa formanni sínum þegjandi þörf-
ina.
Strax eftir að úrslitin í kosningunum
voru kunn létu fylgismenn Schröders
líka þá eindregnu skoðun í ljósi, að það
væri augljós vilji kjósenda að Gerhard
Schröder yrði áfram kanslari Þýska-
lands. Fari svo að Schröder og menn
hans haldi fast við þessa skoðun er
ólíklegt að Angela Merkel og félagar
hennar geti myndað ríkisstjórn með
jafnaðarmönnum.
Í ljósi þeirra mjög svo óvæntu að-
stæðna sem nú hafa skapast í þýskum
stjórnmálum eru fréttaskýrendur þegar
farnir að ýja að því að það geti á end-
anum orðið nauðsynlegt að efna til
nýrra þingkosninga. Flestir vona þó að
málin leysist á annan veg, enda eru
menn sammála um að nýjar kosningar
væru fyrir margra hluta sakir algjört
neyðarbrauð.
AP
Forystumenn nýja vinstriflokksins í Þýskalandi (Die Linke), þeir Gregor Gysi og
Oskar Lafontaine, fagna úrslitum kosninganna, sem voru flokknum hagstæð.
Reuters
Leiðtogi þýskra græningja, Claudia Roth (fyrir miðju), þegar fyrstu tölur birtust.
it
og ríkir
lar um