Morgunblaðið - 20.09.2005, Page 27

Morgunblaðið - 20.09.2005, Page 27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 2005 27 Hvað má álykta af því hvernigfréttir bárust af væntanlegufrumvarpi ríkisstjórnarinnar umráðstöfun á greiðslunni fyrir Símann? Í fyrsta lagi tekst sviðsetningin svo vel að flestir fá sennilega á tilfinninguna að stjórnin sé að gefa þjóðinni kærkomnar gjaf- ir, kastljósið beinist að góðum og skjótráð- um valdamönnum sem eiga lof eitt skilið. Í öðru lagi lendir stjórnarandstaðan í hefð- bundnu baksviðshlutverki og augljóst verð- ur að hún skal engu ráða um notkun hins fundna fjár. Þetta ætti hvort tveggja að hvetja okkur til að athuga nánar hvaða kröf- ur verður að gera til lýðræðislegra stjórn- arhátta. Lýðræðisþróun er á varasamri leið ef hið þrískipta vald til framkvæmda, lagasetn- ingar og dómsfellingar fær- ist um of til framkvæmda- valdsins, þeirra sem skipa ríkisstjórn og stýra ráðu- neytum. Bæði fræðimenn og reynsluríkir þingmenn hafa oft bent á hve sterk- lega framkvæmdavaldið stjórnar löggjafarstarfinu hér á landi. Stjórn- arþingmenn gegna því meg- inhlutverki að samþykkja stjórnarfrumvörp og þing- menn stjórnarandstöðu fá að jafnaði ekkert samþykkt sem máli skiptir. Maður er stundum hissa á því hvað þeir nenna að þenja sig á þingi – og í borgarstjórn – í slíkri stöðu. Það tíðkast nefnilega ekki held- ur að taka tillit til minnihluta í sveit- arstjórnum. Lítilsvirðing fyrir fulltrúum minnihluta í stjórnkerfi okkar er átakanlegt dæmi um þröngsýni og valdahroka. Vill kannski einhver halda því fram að þar sé að jafnaði að finna minna vit og lítilsverðari reynslu en hjá þeim sem fara með völd? Er ekki visst tillit til minnihluta einkenni lýð- ræðislegra stjórnarhátta? Lýðræðisþróun í landinu er líka á leið í öngstræti ef það fer að tíðkast að sitjandi ríkisstjórn fái að ákveða notkun á fjár- munum ríkisins langt fram í tímann, jafnvel lengur en allt næsta kjörtímabil. Þannig virðist ætlunin að höndla með Símasjóðinn. Væntanlegt frumvarp teygir anga sína allt fram til ársins 2012. Og það er ekkert eins- dæmi að þannig sé í pottinn búið. Átaka- og umræðulaust hefur Alþingi heimilað að um fjórir milljarðar króna renni árlega úr rík- issjóði allt fram til ársins 2012 til þeirra sem framleiða mjólk og nokkru minna á að fara til þeirra sem eiga kindur fram til 2007. Mig minnir að það hafi birst mynd í blöðunum af fjármála- og landbúnaðarráðherra að skála í mjólk þegar þeir undirrituðu langtímasamn- inginn við mjólkurframleiðendur. Það var voða gaman hjá þeim. En þetta mál stað- festir ef að er gáð ákveðna sjálfheldu sem leiðir af hinni ófrávíkjanlegu tvískiptingu í alvaldan stjórnarmeirihluta og valdalausa stjórnarandstöðu. Lagabætur í sjálfheldu krefjast samstöðu Sum verkefni löggjafans er ekki unnt að leysa nema með samstöðu flokkanna sem eiga fulltrúa á Alþingi. Þar er um ræða af- nám laga um sérréttindi ákveðinna hópa sem enginn þorir að styggja af ótta við at- kvæðamissi. Langvarandi forréttindastaða slíkra hópa fer að verða undrunarefni vegna þess hve mikið hún kostar og hve veik og úr- elt rök eru notuð til réttlætingar. Ég leyfi mér að fullyrða að vænlegasta leið íslenskra stjórnmálamanna til að endurvekja traust á Alþingi felist í því að taka sameiginlega á því verkefni að afnema lög sem fela í sér æpandi sérhagsmunagæslu sem og þau lög sem flesta snerta. Ég nefndi veikburða réttlætingu. Land- búnaðarráðherrann, sem á auðvitað að gæta almannahagsmuna, heldur því fram að hinir ótrúlegu ríkisstyrkir til hefðbundinnar land- búnaðarframleiðslu haldi uppi dreifðri byggð í landinu, tryggi örugga mat- vælaöflun og samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar á erlendum mörkuðum. Sýnir reynslan að svona rennsli úr ríkissjóði haldi uppi byggð? Er yfirvofandi hætta á að flutn- ingar til landsins leggist niður? Hafa ís- lenskar landbúnaðaafurðir reynst arðvæn- leg útflutningsvara? Ef einhver annar en landbúnaðarráðherrann vill svara þessum spurningum játandi er hann beðinn að gefa sig fram. Í þessu sambandi er vert að hafa í huga að ein hagsmunasamtök í landinu fá kostnaðinn við starfsemi sína greiddan úr ríkissjóði, Bændasamtök Íslands. Fyrr á ár- um voru ráðunautar þeirra m.a. að leiðbeina um framræslu mýra – nú eru þeir að athuga hvernig unnt er að endurheimta votlendi! Vill einhver reyna að réttlæta að ein hagsmunasamtök framleið- enda geti í skjóli laga frá Alþingi látið ríkið standa undir starfsemi sinni – og fái til þess um 500 millj- ónir á ári verðtryggðar? Á hvers konar sóun er von í slíku skjóli? Ef ég held áfram með dæmi um það sem fram að þessu hefur reynst óhagganleg, lögvernduð sérhagsmunagæsla kemur því miður næst að sjómönnum. Hver vill í alvöru reyna að réttlæta það að fólk í eftirsóttu og skemmti- legu starfi hafi sérstakan skatta- afslátt? Réttindi og skyldur þegnanna eiga að vera sem jöfn- ust, annað er siðlaust. Ég vil helst, eins og aðrir landsmenn, bera virðingu fyrir störfum sjómanna og bænda. Það hlýtur að reynast mörgum erfitt meðan úrelt, lögbundin sérhagsmunagæsla fyrir þá er við lýði. Ef að er gáð ættu þessar starfsstéttir sóma síns vegna að krefjast þess að starfa á sama réttargrunni og aðrir. Að öðrum kosti verða stjórnmálaflokkar í stjórn og stjórnarandstöðu að sameinast um þær lagabreytingar sem til þarf. Þeir verða að sýna í verki vilja til að tryggja jafnrétti, almannahag og lög sem standast frá sið- ferðilegu sjónarmiði. Eiga ekki allir að borga skatt eftir sömu reglum? Og eiga ekki neytendur, en ekki ríkissjóður, að borga verðið sem framleiðendur, þ. á m. kúa- og sauðfjárbændur, þurfa að fá fyrir vörur sín- ar? Þjóðfélagsbreytingar gera ýmiss konar löggjöf úrelta og óréttláta í tímans rás. Sem dæmi má taka heimild sveitarstjórna til að leggja sams konar fasteignaskatt á sum- arhús og íbúðarhús. Sveitarstjórnir, þar sem mikið er um sumarhús, geta því látið ut- ansveitarfólk standa undir stórum hluta af rekstri sínum. Rakalaust óréttlæti af þessu tagi verður vitaskuld ekki afnumið nema með samstöðu allra flokka. Enginn einn þor- ir að styggja hlutaðeigandi sveitarstjórnir. Umdeildasta deiluefni stjórnmálanna undanfarna áratugi má líka skoða í þessu ljósi. Nýjar afleiðingar þess að Alþingi heim- ilar að útgerðarmönnum séu afhent ókeypis réttindi sem þeir geta leigt, selt og veðsett blasa nú við. Mikillætið, sem þessi forrétt- indi vekja upp, birtist nú landsmönnum í því að málsvarar útgerðarinnar hóta málssókn gegn ríkinu fyrir að úthluta örlitlum kvóta til þeirra byggða sem mest hafa misst – þeirra sem hefur verið fórnað í hagræðingarferl- inu. Byggðakvótann skal nú skilgreina sem eignaupptöku hjá þeim sem þáðu gjafirnar og vilja nú skaðabætur frá ríkinu. Sumir hafa að vísu keypt heimildirnar en það gera þeir varla nema kaupin teljist góð. Þegar svona er komið fær spurningin um skyldur Alþingis til að gæta almannahags nýtt vægi. Er ekki orðið tímabært að taka í alvöru sam- eiginlega á því að finna sanngjarna leið við úthlutun aflaheimilda? Og sé litið til menn- ingargeirans blasir verkefni eins og Rík- isútvarpið við. Þrengingar lýðræðisins og veik gæsla almannahags á Alþingi eiga ræt- ur að rekja til þess að enn þykir hæfa að skipta þingliðinu í tvo andstæða hópa sem verða að vera ósammála um allt. Þar er stunduð þrætubókarlist. Þar tíðkast ekki að gera þverpólitískt samkomulag um vand- meðfarin úrlausnarefni sem varða almanna- hag. Það tekur sinn tíma að breyta því ástandi og því er eins gott að fara að taka á því verkefni innan þings og utan. Annars heldur gjáin alræmda milli þings og þjóðar áfram að dýpka. Minna sjónarspil – meira lýðræði Eftir Hörð Bergmann Hörður Bergmann Höfundur er kennari og rithöfundur. ’Þrengingar lýðræðisinsog veik gæsla almanna- hags á Alþingi eiga rætur að rekja til þess að enn þykir hæfa að skipta þing- liðinu í tvo andstæða hópa sem verða að vera ósam- mála um allt.‘ att best að segja, að a, sem stjórnvöld hygð- kkar eldri borgara finnst mér fréttir af ýlum á Selfossi ekki góðar þegar við- nnt er orðið að vist- n skuli búa við þau dvallarmannréttindi era ekki með ókunnuga ergisfélaga inni hjá sér r t.d. þarf að skipta um r, baða og mata. Það eldur ekki í lagi að vera st bara með ófaglært vinnu. Ég vil vissu- lyfta öldrunarþjónust- á hærra plan, en það ar auðvitað meira fé. ð á Sóltúni höfum ekki ð halla á aðra, heldur m við upphefja þjón- na og stuðla að umbót- segir Anna Birna, en arsmenn Öldungs hf. ð ríkið að gerður verði ningur vegna nýbygg- uguð er á næstu lóð að er að rými 109 vist- vistmenn á Sóltúni nú að bjóðast til að taka u við aldraða geðfatl- eimer-sjúklinga og fta. Þessir hópar kom- sem enginn vill sinna byrjað að grafa fyrir x á morgun því deili- gengið og samþykkt ur fyrir. Við teljum stjórnvöldum góðan brýn og neyðin mik- r ði, ari mili rir ar, ra- ð á n- ól- ns ús- til úr 14 yf- ús- ið- að úa, segir í fjárlagafrumvarpinu. Reiknilíkanið, svokallað RAI-matskerfi, tekur mið af umönnunarþyngd, en forsvarsmönnum eldri hjúkrunarheimila finnst óeðlilegt að ekki skuli vera notuð sama aðferðafræði við útreikning hjúkrunarþyngdar á Sóltúni annars vegar og annarra hjúkrunarheimila hins vegar. Sam- kvæmt RAI-mælingum er hjúkrunarþyngd Grundar 0,99 og Vífilstaða 1,01. Svigrúm Sóltúnssamningsins liggur, skv. RAI-staðli, á bilinu 1,05–1,20. „Á meðan notaður er 34 punkta þyngdarstuðull við RAI-mælingar á Sóltúni nota önnur hjúkrunar- heimili 44 punkta stuðul sem að mínu mati dregur niður hjúkrunarþyngdina hjá þeim heimilum, sem hann nota,“ segir Júlíus Rafnsson, framkvæmda- stjóri á elli- og hjúkrunarheimilinu Grund. „Við teljum að allur mismunur á aðferðum við út- reikninga á hjúkrunarþyngd sé óréttlátur og valdi verulegri tortryggni á milli eldri heimila og ráðu- neytisins enda er með öllu óskiljanlegt að ráðuneytið skuli nota tvenns konar aðferðir í sama tilgangi. Að sjálfsögðu eiga sams konar forsendur að gilda fyrir öll hjúkrunarheimili,“ segir Júlíus. Hann bætir við að í gegnum tíðina hafi margoft verið rætt við ráðuneyt- ismenn um þessi mál, en lítið hafi verið um svör. „Það þarf að eyða öllum ósanngjörnum mismun á milli heimila, sem veita sams konar þjónustu.“ Eðlilegar arðkröfur Í sérstakri úttekt, sem Ríkisendurskoðun gerði að frumkvæði Ögmundar Jónassonar, alþingismanns, árið 2001 á „meintri“ fjárhagslegri mismunun rík- isvaldsins til öldrunarstofnana, er staðfest að um umtalsverðan mun sé að ræða. Umsamin daggjöld hjúkrunarheimilisins við Sóltún voru borin saman við kostnað hjúkrunarheimilanna Eirar, Skjóls, Skógarbæjar, Droplaugarstaða og Sólvangs, sem öll fá framlög úr ríkissjóði. Þrátt fyrir að Ríkisendur- skoðun hafi komist að því að daggjöld ásamt hús- næðiskostnaði hafi verið um 14% hærri í Sóltúni en á öðrum stofnunum og 17% hærri að húsnæðiskostn- aðinum undanskildum, hafa engar breytingar orðið til leiðréttingar og samræmis hingað til. Ríkisendurskoðun telur eðlilegt að ríkið sé gjöfulla á skattfé almennings til hins einkarekna Sóltúns en til annarra dvalarheimila, sem rekin eru sem sjálfs- eignarstofnanir, þar sem þau „eiga að jafnaði ekki að sýna hagnað af starfsemi sinni. Að sjálfsögðu á slíkt ekki við um hlutafélög og aðra sambærilega einka- aðila á borð við Öldung hf. Forsvarsmenn félagsins hljóta að gera eðlilegar kröfur um hagnað af starf- semi fyrirtækisins. Þá er skattaleg staða þessara að- ila nokkuð ólík. Mismunandi rekstrarform þarf hins vegar engu að ráða um eðli, umfang eða gæði þeirrar þjónustu, sem veitt er,“ segir í skýrslu Ríkisend- urskoðunar. Óumdeilt er að daggjald Sóltúns er hærra en ann- arra áþekkra stofnana. Skýringanna er helst að leita í hærri rekstrarkostnaði hjá Sóltúni og kröfu hlut- hafa um jákvæða afkomu. Starfsemi hjúkrunarheim- ilisins við Sóltún skilur sig frá starfsemi þeirra hjúkrunarheimila, sem nú starfa hérlendis. Þau eru undanþegin skattskyldu af starfsemi sinni og þeim er almennt séð ekki ætlað að skila arði af starfsem- inni heldur að veita þjónustuna að jafnaði á kostn- aðarverði, segir m.a. í niðurstöðum Ríkisendurskoð- unar. u ð ð. einkareksturinn join@mbl.is Jón Kristjánsson, heilbrigðis-ráðherra, segist vissulega kannastvið þá staðreynd að Sóltún sé að fá hærri daggjöld frá ríkinu en önnur og eldri hjúkrunarheimili. Það væri eðlilegt í ljósi þess samnings, sem for- veri hans í starfi, Ingi- björg Pálmadóttir, hefði gert við Öldung hf. um byggingu og rekstur heimilisins til langs tíma. Samningnum hafi fylgt ströng skilyrði um mönnun fagfólks, hjúkr- unarþyngd og aðbúnað auk þess sem bygg- ingakostnaður skyldi innifalinn í daggjöldum. Ráðherra segist líka kannast við óánægju for- svarsmanna annarra áþekkra stofnana sem hann segir að horfi mjög til Sóltúns-samningsins í öllum sam- anburði. „Ég hef margoft rætt við þessa menn, en við höfum því miður ekki haft afl til þess að taka Sóltúns-samninginn upp alls staðar. Ef við ætlum okkur að lyfta öðrum heimilum upp í þann „stand- ard“, sem er á Sóltúni, þá þurfum við ein- faldlega meira fjármagn inn í þennan rekstur,“ segir Jón og vísar m.a. til þess að á Sóltúni sé eingöngu boðið upp á stór eins manns herbergi. Önnur hjúkr- unarheimili séu börn síns tíma þó mörg hjúkrunarheimili séu að gera gangskör að því að bæta aðbúnað og breyta tveggja til fjögurra manna herbergjum í eins manns rými í takt við kröfur nútímans. „Ég vil nálgast þetta viðfangsefni með viðræðum um daggjöldin, en það eru engar stökkbreytingar á borðinu í bráð, allavega ekki á næstu fjárlögum,“ segir Jón. Aftur á móti hafi eitt skref verið tekið í átt til leiðréttingar fyrir tveimur árum þegar ákveðið var að greiða eldri heimilum svokallað húsnæð- isgjald, sem miðast við fer- metratölu og sé hugsað til viðhalds. „Við viljum stefna að því að hægt verði að hjúkra fólki sem lengst heima í sínu um- hverfi sem leiðir af sér að hjúkrunarþyngd hjúkr- unarheimila kemur til með að vaxa þar sem fólk verður verr á sig komið þegar það fer loks á hjúkrunarheimili,“ segir Jón. Tvö ný hjúkrunarheimili eru á teikniborðinu Um þrjú hundruð manns eru nú á biðlistum eftir hjúkr- unarrými á höfuðborg- arsvæðinu, þar af eru 243 í brýnni þörf og um 80 þeirra á sjúkrastofnunum. Spurður um forgangsmál í þessum málaflokki nú, svarar ráðherrann því til að á teikniborðinu séu tvö hjúkr- unarheimili til að mæta biðlistum. Vonir séu bundnar við að hægt verði að hefja framkvæmdir við hjúkrunarheimili í Sogamýri í samvinnu við Reykjavík- urborg á árinu og síðar áformi Reykja- víkurborg og Seltjarnarnesbær að byggja nýtt hjúkrunarheimili á Lýs- islóðinni við hliðina á JL-húsinu. Að sögn heilbrigðisráðherra verður Sól- túns-módelið ekki viðhaft við þessar framkvæmdir, heldur gerir hann ráð fyrir að byggingaframkvæmdirnar verði einfaldlega boðnar út og síðan rekst- urinn sér í samræmi við ný lög. Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra „Engar stökkbreyt- ingar á borðinu“ Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.