Morgunblaðið - 05.10.2005, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 2005 11
FRÉTTIR
SAMFYLKINGIN segir að í fjár-
lagafrumvarpinu sé brugðið upp
sýndarveruleika um að stöðugleiki
ríki í efnahagsmálunum þegar veru-
leikinn sé allt annar. Formaður
Vinstri-grænna segir að hvergi í
frumvarpinu sjái þess stað að rík-
isstjórnin vilji sporna við þenslunni
og telur hann rétt að fresta skatta-
lækkunum og lýsa yfir stóriðjubind-
indi til að slá á einkaneyslu. Formað-
ur Frjálslynda flokksins kveðst ekki
sammála því að draga úr vegafram-
kvæmdum og spyr hvort tveir millj-
arðar, sem þannig sparist, hefðu
mælanleg áhrif á þenslustigið.
„Blikurnar hrannast upp. Við-
skiptahalli stefnir í 14% sem er sögu-
legt hámark. Stýrivextir Seðlabank-
ans stefna vel yfir 10%.
Útflutningsgreinar eru í vanda.
Greiningardeildir banka spá allt að
8% verðbólgu og gengissigi upp á
10–15%. Öll met hafa verið slegin í
skuldasöfnun sem leggst þyngst á
fyrirtæki, heimili og ungt fólk. For-
sendur kjarasamninga eru að
bresta. Þessar staðreyndir gefa
hvorki mynd af aðhaldssamri né
ábyrgri fjármálastjórn. Í raunveru-
leikanum er stöðugleikinn í upp-
námi.“ Þannig hefst fréttatilkynning
sem þingflokkur Samfylkingarinnar
sendi frá sér í gær og er óhætt að
segja að þar kveði við allt annan tón
en hjá Árna M. Mathiesen fjármála-
ráðherra.
Tölur um afgang
standast sjaldnast
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, for-
maður Samfylkingarinnar, sagði í
samtali við Morgunblaðið að ríkið
þyrfti að gera meira til að sporna við
þenslunni og ekki dygði að vísa
vandanum yfir á Seðlabankann eins
og nú væri gert. Miðað við auknar
tekjur ríkissjóðs væri afgangur upp
á 14,2 milljarða ekki mikið. Reyndar
yrði að taka slíkum tölum með mikl-
um fyrirvara því fyrirheit um afgang
á fjárlagafrumvörpum hefðu sjaldn-
ast staðist. Spurð um hvar mætti
spara í rekstri ríkissjóðs sagði hún
að þingmenn flokksins myndu á
næstunni fara nánar ofan í einstaka
þætti frumvarpsins og það kæmi
m.a. fram við 2. umræðu um frum-
varpið á Alþingi. „En það er mörg
matarholan í þessu fjárlagafrum-
varpi,“ sagði hún.
Það sem helst hefði komið sér á
óvart í frumvarpinu væri að á þess-
um þenslutímum, þegar tekjur
streymdu í ríkissjóð, væri lagt til að
skera niður bensínstyrk til hreyfi-
hamlaðra um 300 milljónir. „Okkur
finnst sérkennilegt að höggva í þann
knérunn,“ sagði hún.
Fráleitar skattalækkanir
„Það er auðvelt slá um sig með
tekjuafgangi við þessar aðstæður
þegar ríkissjóður er að fá inn gríð-
arlegar tekjur vegna viðskiptahall-
ans og þenslunnar í þjóðfélaginu,“
sagði Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstri hreyfingarinnar
græns framboðs. Vegna þessa
ástands hefðu tekjur ríkissjóðs ekki
dregist saman þrátt fyrir skatta-
lækkanir. Lækkanirnar hefðu á hinn
bóginn veikt tekjugrunn ríkissjóðs
verulega til langs tíma og því gætu
menn fundið óþyrmilega fyrir þegar
niðursveifla kæmi í hagkerfið. Þá
væri það „efnahagslega fráleitt“ að
lækka skatta við þessar aðstæður.
Eitt helsta áhyggjuefni hagfræðinga
um þessar mundir væri gríðarlegur
vöxtur einkaneyslu og þá væri ekki
beinlínis heppilegt að ýta enn undir
þá þróun með verulegum flötum
skattalækkunum. Þessar lækkanir
gögnuðust auk þess best þeim sem
hæstu tekjurnar hafa. „Og það er
fyrst og fremst sá endi á kaupmátt-
arskalanum sem er fyrst og fremst
valdur að eyðslunni og viðskiptahall-
anum en það er ekki eftirlaunafólk á
strípuðum tryggingabótunum sem
er valdur að því. Það er ekki það fólk
sem er að fylla hafnirnar hér af am-
erískum pallbílum,“ sagði hann.
Steingrímur sagði að við þessar að-
stæður ætti tvímælalaust að fresta
skattalækkunum og lýsa yfir stór-
iðjubindindi. Ríkisstjórnin hefði hins
vegar ekkert slíkt í hyggju og hvergi
í frumvarpinu mætti sjá þess stað að
hún hygðist sporna gegn þenslunni.
Eina ljósið í myrkrinu væri að skuld-
ir hefðu verið greiddar niður. „En ég
segi nú bara: Skárra væri það nú,“
sagði hann.
Þenslan ekki á öllu landinu
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sagði að fjár-
lagafrumvarpið bæri þenslunni
skýrt merki, hér væri mikill inn-
flutningur og laun hjá hluta Íslend-
inga væri í „frjálsri uppkeyrslu“ á
meðan verkafólk sæti hastarlega eft-
ir. „En ég er ekkert endilega sam-
mála því að það sé nauðsynlegt að
skera niður verklegar framkvæmdir
eins og vegagerð,“ sagði hann. Það
mætti ekki gleyma því að þenslan
væri ekki úti um allt land heldur að-
allega á Austurlandi og suðvestur-
horninu. Í rótgrónum sjávarútvegs-
byggðum, t.d. á Vestfjörðum og
Norðausturlandi, væri engin þensla,
þvert á móti, þar ættu útflutnings-
greinar undir högg að sækja, ekki
síst vegna ofursterks gengis krón-
unnar. Ekkert tillit væri tekið til
þess í fjárlagafrumvarpinu. „Ég
spyr: Tveir milljarðar í niðurskurði á
arðbærum vegaframkvæmdum. Er
það eitthvað sem hefur mælanleg
áhrif á þenslustigið í landinu,“ sagði
hann. Enn meiri þensla væri síðan
fyrirhuguð á höfuðborgarsvæðinu
m.a. með byggingu tónlistarhúss og
háskóla. „Og menn eru að hugsa um
að henda einu stykki flugvelli út af
einhverjum ofurdýrum lóðum.“
Formenn stjórnarandstöðuflokkanna um fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar fyrir árið 2006
Sýndarveruleiki að stöðug-
leiki ríki í efnahagsmálum
 Samfylkingin: Blikurnar hrannast
upp í efnahagsmálum þjóðarinnar
 Vinstri-grænir: Eftirlaunafólk fyll-
ir ekki hafnarsvæði af pallbílum
 Frjálslyndir: Ekki tillit tekið til þess
að þenslan er ekki á landinu öllu
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Steingrímur
J. Sigfússon
Guðjón A.
Kristjánsson
ÁÆTLAÐUR tekjuafgangur rík-
issjóðs vegna ársins 2006 sem hlut-
fall af landsframleiðslunni er um
helmingi minni en hann var á ár-
unum 1999 og 2000 þegar hag-
stjórnin fór síðast úr böndunum. Í
stað þess að nota ríkisfjármálin til að
draga úr þenslu og ójafnvægi í efna-
hagslífinu hefur stjórn ríkisfjármála
orðið til að auka hana enn frekar.
Þetta segir Ólafur Darri Andrason,
hagfræðingur Alþýðusambands Ís-
lands.
„Frumvarpið er mikil vonbrigði.
Það er ekki það aðhald í frumvarp-
inu sem kallað hefur verið eftir. ASÍ,
Seðlabankinn og fleiri hafa bent á að
það skortir á aðhald í ríkisfjármálum
og að afgangur ríkissjóðs sé að
mestu leyti vegna hagsveiflunnar en
ekki vegna þess að aðhalds sé gætt.
Það er verulegt áhyggjuefni að að-
haldið í ríkisfjármálunum skuli ekki
vera meira í því þensluástandi sem
við erum í núna,“ sagði Ólafur Darri
í samtali við Morgunblaðið í gær. Við
núverandi aðstæður ætti ríkið að
beita ríkisfjármálum til að draga úr
þenslu í stað þess að auka hana með
óskynsamlegri fjármálastjórn.
Varðandi boðaðar skattalækkanir
sagði Ólafur Darri að þar sem rík-
isstjórnin treysti sér ekki til að
skera niður útgjöld á móti skatta-
lækkunum, ykju þær á verðbólguna
sem aftur myndi éta upp áætlaðan
ávinning launafólks af lækkuninni.
„Við höfum dregið það í efa að
skattalækkun á þessum tíma sé
skynsamleg,“ sagði hann. Það vekti
athygli í þessu samhengi að fjár-
málaráðuneytið spáir því að verð-
bólgan næstu tvö árin verði um 4%,
sem er langt yfir verðbólgumark-
miði Seðlabankans.
Handahófskenndur
niðurskurður
Ólafur Darri sagði að í frumvarp-
inu væri lítið gert til að takast á við
sjálfvirka aukningu útgjalda rík-
issjóðs. Niðurskurður virtist handa-
hófskenndur, m.a. væri gert ráð fyr-
ir flötum niðurskurði hjá
ráðuneytum um einn milljarð og 300
milljóna sparnaði í lyfjamálum sem
óljóst væri hvernig ætti að ná fram.
Þá væri það sérkennileg ráðstöfun
að skerða vaxtabætur um 250 millj-
ónir og undarlegt að tala um út-
gjaldasparnað í því samhengi því
með þessu væri í raun verið að taka
til baka hluta af skattalækkununum.
„Þeir sem njóta vaxtabóta við núver-
andi aðstæður eru fyrst og fremst
ungt og mjög skuldsett fólk sem er
að kaupa sína fyrstu íbúð. Rík-
isstjórnin virðist líta svo á að þessi
hópur þurfi minni skattalækkanir en
aðrir hópar,“ sagði hann.
Spurður um áhrif fjárlagafrum-
varpsins á kjarasamninga sagði
Ólafur Darri að frá því að skrifað var
undir kjarasamninga í mars 2004
hefði verðbólgan að jafnaði verið um
3,5%. Í samningunum var hins vegar
gengið út frá þeirri forsendu að hún
yrði sem næst 2,5% og því stefnir nú
allt í að þessi forsenda samninganna
sé að bresta. Fjárlagafrumvarpið
hefur þó ekki bein áhrif á það hvort
forsenduákvæðin bresti. Ólafur
Darri sagði þó ljóst að fjárlaga-
frumvarpið auðveldaði samningsað-
ilum ekki þá vinnu sem framundan
væri varðandi það hvernig brugðist
yrði við forsendubrestinum.
Miðstjórn ASÍ hittist í dag og mun
m.a. ræða um fjárlagafrumvarp rík-
isstjórnarinnar.
HANNES G. Sigurðsson, aðstoð-
arframkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins, segir jákvætt að í
fjárlagafrumvarpinu fyrir árið
2006 sé heldur dregið úr útgjöldum
ríkisins sem hlutfall af landsfram-
leiðslu. Á hinn bóginn virtist ljóst
að miðað við hvernig stjórntækjum
hins opinbera sé beitt muni þau
ekki megna að halda aftur af heild-
areftirspurn og verðbólguþrýst-
ingi. „Þannig að það blasir við að
verðbólga verður óviðunandi há
næstu árin,“ sagði hann í samtali
við Morgunblaðið.
Hannes sagði að það væri alvar-
legt hversu mikill munur væri á
efnahagsspám Seðlabankans og
fjármálaráðuneytisins. Í þeim birt-
ist mjög mismunandi sýn á það
hvort hér væri ofþensla eða ekki.
Seðlabankinn teldi að hér væri
meiri spenna en nokkru sinni fyrr
en að mati fjármálaráðuneytisins
væri efnahagslífið því sem næst í
jafnvægi. „Þessar tvær helstu
efnahagsstofnanir þjóðarinnar líta
gjörólíkum augum á ástand efna-
hagsmála og þar af leiðandi á þörf-
ina fyrir aðhald af hálfu opinberra
aðila. Seðlabankinn telur að það
þurfi miklu meira aðhald en í upp-
sveiflunni árið 2000 en ráðuneytið
telur að þörfin sé minni,“ sagði
hann. Ef ráðuneytið hefði rétt fyrir
sér væri ljóst að Seðlabankinn
væri á villigötum með sína vaxta-
stefnu sem hefði leitt til hágengis
sem plagaði fyrirtæki í alþjóðlegri
samkeppni.
Hannes sagði sérkennilegt að
fjármálaráðuneytið gerði ráð fyrir
að verðbólga yrði 4% eða hærri á
sama tíma og í gildi væri samn-
ingur milli ríkisstjórnarinnar og
Seðlabankans um að bankinn héldi
verðbólgunni í kringum 2,5%. Rík-
isstjórnin virtist hins vegar ekki
ætla að aðstoða bankann við að ná
fram markmiðum sínum.
Hannes G. Sigurðsson
hjá Samtökum
atvinnulífsins
Opinber
stjórntæki
halda ekki aftur
af verðbólgu
FORSTÖÐUMENN greining-
ardeilda viðskiptabankanna eru á
einu máli um að aðhaldið í ríkisfjár-
málum, eins og það birtist í fjárlaga-
frumvarpinu fyrir árið 2006, sé ekki
nógu mikið. Tekjuafgangur rík-
issjóðs hefði þurft að vera mun
meiri eða á bilinu 2,8–5% af þjóð-
arframleiðslu eða allt að 50 millj-
arðar í stað þeirra 14,2 milljarða
sem stefnt er að í frumvarpinu. Þá
væri á margan hátt heppilegra að
lækka skatta í niðursveiflu og því
mætti bíða með skattalækkanir ef
ríkið treysti sér ekki til að spara
jafnmikið á móti.
Greiningardeildirnar sendu allar
frá sér stutta samantekt um fjár-
lagafrumvarpið í gær og er tengla á
þær að finna á Fréttavef Morg-
unblaðsins.
Ingólfur Bender, forstöðumaður
Greiningar Íslandsbanka, sagði að
samkvæmt frumvarpinu yrði aðhald
ríkisfjármála áfram lítið og hag-
stjórnin því að mestu leyti áfram á
herðum Seðlabankans. Af þessum
sökum mætti búast við hækkandi
vöxtum og miðað við yfirlýsingar
Seðlabankans færu þeir væntanlega
yfir 11,4%. Hann sagði að þjóð-
hagsspá efnahagsskrifstofu fjár-
málaráðuneytisins væri um margt
afar hæpin. „Það er alltof mikil póli-
tík í henni sem gerir hana ótrúverð-
uga,“ sagði hann. Þá væri umhugs-
unarefni að fjármálaráðuneytið
gerði ráð fyrir að Seðlabankinn
næði ekki verðbólgumarkmiðum
sínum fyrr en árið 2009 en það benti
til þess að ráðuneytið hefði ekki
mikla trú á bankanum.
Óviðeigandi munur
Edda Rós Karlsdóttir, for-
stöðumaður greiningardeildar
Landsbankans, sagði það óviðeig-
andi hversu mikill munur væri á
mati Seðlabankans og fjármálaráðu-
neytisins á framleiðsluspennu, sem
væri einn helsti mælikvarðinn á
þensluna í hagkerfinu. „Og það er
þetta mat sem liggur til grundvallar
þegar menn ákveða hversu miklu
aðhaldi verður að beita. Miðað við
hversu mikið er undir í þessum
hagstjórnarmálum þá er þessi mun-
ur mjög óæskilegur. Það væri eðli-
legra að menn kæmu sér saman um
eitthvert mat eða aðferð til að nota,“
sagði hún. Edda Rós sagði að til
þess að skattalækkanir ykju ekki á
þenslu yrði að draga úr ríkisút-
gjöldum á móti. Það lægi hins vegar
fyrir að það yrði ekki gert. Hún
sagði að þjóðhagsspá fjármálaráðu-
neytisins staðfesti væntingar um að
verðbólga yrði áfram há. Einungis
væntingarnar sem slíkar gætu síðan
stuðlað að hærri verðbólgu, m.a.
vegna þess að mið væri tekið af
þeim þegar launakröfur og verðlag í
verslunum væri ákveðið.
Í hálffimmfréttum KB banka er
m.a. vikið að misvísandi skilaboðum
frá ríkissjóði. Annars vegar væri til-
kynnt um að vegaframkvæmdum
fyrir tvo milljarða yrði frestað á
árinu 2006 og tilkynnt um þriggja
milljarða niðurskurð að öðru leyti.
Hins vegar væri tilkynnt um að
andvirðinu af sölu Símans yrði varið
til að verulegra verklegra fram-
kvæmda og fyrir stuttu hefði verið
tilkynnt um þátttöku í bygginu tón-
listarhúss. Ásgeir Jónsson, hjá
greiningardeild bankans, sagði að
sparnaðaraðgerðir ríkisins mættu
sín lítils til samanburðar við stór-
aukin umsvif Íbúðalánasjóðs en í
hálffimmfréttum kemur fram að út-
lán hans námu 130 milljörðum á
fyrstu átta mánuðum ársins.
Forstöðumenn greining-
ardeilda segja aðhald í
ríkisfjármálum of lítið
Tekjuafgang-
urinn þyrfti að
vera 28–50
milljarðar
 Meira á mbl.is/ítarefni
Ólafur Darri Andrason,
hagfræðingur Alþýðu-
sambands Íslands
Tekjuafgangur
helmingi minni
en á síðasta
óstjórnarskeiði