Morgunblaðið - 29.10.2005, Qupperneq 22

22 LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Bagdad. Los Angeles Times. | Moham-
med Khalaf, 13 ára, og yngri bróðir
hans, Ahmed, höfðu gert hlé á fót-
boltaleiknum til að þiggja sælgæti af
bandarískum hermönnum þegar
jeppa var ekið inn í þrönga götuna.
Það hvein í hjólbörðunum og bíllinn
nálgaðist börnin á miklum hraða. Síð-
an kvað sprengingin við og 28 mann-
eskjur lágu í valnum. Meðal þeirra
var Ahmed, sem tættist í sundur fyrir
augunum á bróður sínum.
Mohammed hefur ekki náð sér eft-
ir þennan skelfilega dag. Faðir hans,
Ali Dalil Khalaf, setur handlegginn
utan um son sinn, sem horfir á okkur
stórum, spyrjandi augum.
„Hvað get ég sagt við hann?“ spyr
Khalaf þar sem hann situr með fjöl-
skyldunni í litlu dagstofunni.
Mohammed er í hópi margra
barna, sem orðið hafa vitni að ofbeld-
isverkunum í Írak. Faðir hans er einn
af mörgum, sem syrgja náinn ástvin
og vita ekki hvernig hægt er að skýra
út hryllinginn og hatrið fyrir börn-
unum.
Óttst andlegu
afleiðingarnar
Annars staðar í höfuðborginni,
Bagdad, tala foreldrar og kennarar
um að hlífa börnunum, ekki bara við
sprengjunum, heldur líka við stríðs-
leikjunum, sem þau skemmta sér við
á götunum, og við vaxandi fordómum
og hatri milli trúarhópa. Fullorðna
fólkið óttast afleiðingarnar fyrir
börnin og þau sálrænu sár, sem hljóta
að fylgja því að alast upp á stað þar
sem hver einasti bíll getur verið ban-
væn sprengja.
„Þetta eru erfiðir tímar fyrir for-
eldra,“ segir Fawzi Haloob Sahi, ná-
granni Khalafs í Jadida, fátækra-
hverfi í Bagdad, sem er að mestu
byggt sjítum. Hann missti 17 ára
gamlan son sinn í sömu sprenging-
unni og á ekki peninga til að hjálpa
yngsta syni sínum, sem slasaðist mik-
ið á öðrum handlegg.
Að ala upp börn í Írak hefur ekki
verið auðvelt í langan tíma. Í mörg ár
fyrir innrásina 2003 barðist fólk í
bökkum vegna refsiaðgerða Samein-
uðu þjóðanna og þar áður týndu
hundruð þúsunda ungra manna lífinu
í styrjöld Saddams Husseins við Ír-
ana og vegna innrásarinnar í Kúveit.
Nú eru það hryðjuverk, aftökur og
átök milli trúarhópa, sem taka sinn
toll.
Glötuð æska
„Börnin fara á mis við æskuna,“
segir sálfræðiprófessorinn Suat Mo-
hammed. „Þau eru farin að óttast
samskipti við önnur börn. Þegar þessi
kynslóð vex upp mun hún geta af sér
óstöðugt og veikburða samfélag. Þau
munu bölva okkur fyrir það, sem við
höfum gert landi og þjóð.“
Í Al Huda-stúlknaskólanum í Kar-
ada, öðru hverfi þar sem sjítar eru
fjölmennir, segist skólastýran, Na-
jiha Mahdi Mohammed Hadi, vera að
upplifa ýmislegt, sem hún hafi ekki
áður orðið vitni að á 32 ára löngum
kennaraferli. Segir hún stúlkurnar nú
tala um hver sé sjíti og hver súnníti
og nokkrum sinnum hafi brotist út
slagsmál milli stúlkna af ólíkum
trúarhópum.
„Við hugsuðum aldrei um þetta áð-
ur,“ segir Hadi. „Þetta skaut bara allt
í einu upp kollinum. Ég get bara von-
að, að ástandið muni batna.“
Í Sadr-borg, einu stærsta fátækra-
hverfi sjíta, þar sem ruslið safnast
fyrir á malargötunum og skólpið í fúla
pytti, lætur fjölskylda Salimu Juhaie
sig dreyma um það sama. Í ágúst var
15 ára dóttir hennar troðin undir þeg-
ar mikið ofboð kom á þúsundir sjíta á
leið til helgistaðar. Sá kvittur komst á
kreik, að sjálfsmorðssprengjumaður
væri í miðjum hópnum. Salima og
þrjú önnur börn hennar sluppu.
„Svona eru örlögin. Svona er líf
okkar sjítanna,“ segir Juhaie en hún
og aðrir segjast ekki ætla að leyfa
skæruliðum að sundra írösku þjóð-
inni. „Þetta er síðasta útspilið þeirra,“
segir Mohammed Hassan, tæplega
sextugur Kúrdi en sjítatrúar þótt
flestir þjóðbræður hans séu súnnítar.
Mehdi, 10 ára sonur Juhaie, sem
missti meðvitund í troðningnum, man
ekkert hvað gerðist. Hann er meira
inni í sér en áður og á erfitt með
svefn.
„Þeir eru eins og við“
Í litlu húsi Khalaf-fjölskyldunnar í
Jadida er heimurinn myrkari og
minni eftir dauða Ahmeds. Uppi á
vegg er mynd af honum brosandi og
við útidyrnar er svartur borði þar
sem segir, að Ahmed sé píslarvottur.
„Þegar ég mæti Bandaríkjamönn-
um er ég ekkert að fela skoðun mína
á þeim,“ segir Khalaf, „en hvað með
hryðjuverkamennina? Hvernig veit
ég hverjir þeir eru? Þeir eru eins og
við.“
Sahi, nágranni Khalafs, sem fór að
gráta þegar hann sýndi okkur myndir
af látnum syni sínum, kvaðst hafa
sagt yngstu dóttur sinni, að bróðir
hennar væri enn á sjúkrahúsi. Nú
væri hún þó farin að átta sig á veru-
leikanum.
„Þau eru of ung til að skilja þetta,“
segir Khalaf. „Þeim verður sagt það
þegar þau verða eldri.“
Æskuár mörkuð ofbeldi og dauða í Írak
Í óöldinni verða börnin oft vitni að ofbeldinu og verða stundum fyrir því sjálf
TPN
Wafa Dakheen sýnir mynd af syninum Ahmed sem dó í hryðjuverkaárás.
’Þegar þessi kynslóðvex upp mun hún geta af
sér óstöðugt og veik-
burða samfélag.‘
I. LEWIS Libby, starfsmannastjóri
varaforseta Bandaríkjanna, Dick
Cheneys, sagði af sér í gær eftir að
hafa verið ákærður fyrir að hindra
framgang réttvísinnar og bera ljúg-
vitni við rannsókn á upplýsingaleka í
Hvíta húsinu. Talið var hugsanlegt að
saksóknarinn Patrick Fitzgerald, sem
rannsakaði leka á nafni CIA-starfs-
mannsins Valerie Plame til fjölmiðla,
myndi einnig ákæra Karl Rove, nán-
asta stjórnmálaráðgjafa George W.
Bush forseta, en svo fór ekki. Meint
aðild Rove er þó enn til rannsóknar og
málið allt er talið mikið áfall fyrir
Bush.
Verði Libby fundinn sekur um öll
ákæruatriðin fimm gæti hann hlotið
allt að 30 ára fangelsisdóm og yfir
milljón dollara sekt. Ákærurnar á
hendur Libby, sem er 55 ára gamall,
voru gefnar út í kjölfar tveggja ára
langrar rannsóknar saksóknarans á
því hvort Rove, Libby eða einhverjir
aðrir starfsmenn forsetaembættisins
hefðu að yfirlögðu ráði greint fjöl-
miðlum frá nafni leyniþjónustu-
mannsins eða logið að rannsakendum
um aðild sín að málinu.
Grein Wilsons og viðbrögðin
Eiginmaður Plame, Joseph Wilson,
fyrrverandi sendiherra, gagnrýndi í
blaðagrein í júlí 2003 stjórn Bush
harkalega. Sagði hann ráðamenn í í
Washington hafa af ásettu ráði mi-
stúlkað gögn um meint gereyðingar-
vopn Íraka og tilraunir þeirra til að
kaupa úrangrýti í Afríkuríkinu Níger.
Libby og fleiri embættismenn eru
grunaðir um að hafa reynt að hefna
sín á sendiherranum með því að
ljóstra upp um starf eiginkonu hans í
samtölum við fréttamenn. Komið hef-
ur fram í vitnaleiðslum á vegum Fitz-
geralds að Cheney varaforseti sagði
Libby frá starfi Plame löngu áður en
dálkahöfundurinn Robert Novak
skýrði frá því að hún ynni fyrir CIA
en þá fyrst varð málið fjölmiðlaefni.
Áður munu hafa verið sögusagnir á
kreiki í Hvíta húsinu um að fyrrver-
andi sendiherra, þ. e. Wilson, væri
mjög andvígur stefnunni í Íraksmál-
unum. Libby sagðist í fyrstu hafa
heyrt hjá fréttamanninum Tim Rus-
sert, er starfar hjá NBC-sjónvarps-
stöðinni, hvert starf Plame væri. Er
Libby sakaður um að hafa logið eið-
svarinn um það hvernig hann upp-
runalega fékk að vita um starf Plame,
þ. e. hjá Cheney og reyndar fleiri
embættismönnum, að sögn Libbys
sjálfs. Saksóknarinn telur, að sögn
CNN-sjónvarpsstöðvarinnar, að
hann hafi fengið upplýsingarnar hjá
liðsmönnum CIA.
Novak nafngreindi Plame opinber-
lega nokkrum dögum eftir að Wilson
birti grein sína og þykir ljóst að No-
vak hafi fengið þær upplýsingar hjá
háttsettum embættismönnum.
Bandarísk lög heimila ekki að nöfn
CIA-manna sem stundi njósnir séu
gerð opinber enda ljóst að það gæti
valdið þeim mikilli hættu. Hins vegar
er Libby ekki ákærður fyrir að ljóstra
upp um Plame en deilt er um það hve
leynileg störf Plame, sem enn starfar
hjá CIA, hafi verið. Hefur rannsóknin
meðal annars beinst að því að kanna
hvort margir hafi vitað hvar hún ynni.
Óþægilegar staðreyndir um
Íraksmál í sviðsljósið?
Rannsókn Fitzgeralds stóð í tvö ár
en hann var skipaður sérstaklega af
hálfu stjórnvalda til þessa starfa.
Hefði Rove verið ákærður hefði áfall-
ið verið mun meira fyrir Bush forseta
en ljóst er að það veldur honum mikl-
um, pólitískum vanda að Rove skuli
áfram liggja undir grun. Vitnaleiðslur
gætu einnig að sögn AP-fréttastof-
unnar orðið til þess að ýmislegt kæmi
fram um aðdraganda innrásarinnar í
Írak sem ekki hefur áður komið fram.
Stjórn Bush hefur frá upphafi lagt
áherslu á að sem minnst læki út um
stefnumótun í Hvíta húsinu. En verði
vitni látnir sverja eið geta þau neyðst
til að svara spurningum um mál sem
annars hefðu aldrei verið rædd opin-
berlega. Hugsanlegt er þó að emb-
ættismenn geti stundum veigrað sér
við að svara með því að skírskota til
laga um ríkisleyndarmál og öryggi
þjóðarinnar.
Lekamálið í
Hvíta húsinu
áfall fyrir Bush
Libby sagður hafa gerst sekur um
meinsæri máli Valerie Plame
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Reuters
Lewis „Scooter“ Libby yfirgefur
Hvíta húsið á hækjum í gær eftir að
hafa sagt af sér embætti. Hann fót-
brotnaði fyrir skömmu.
’Bandarísk lög heimilaekki að nöfn CIA-
manna sem stundi
njósnir séu gerð
opinber enda ljóst að
það gæti valdið
þeim mikilli hættu.‘
ÁTJÁN ára Svíi, sem handtekinn
var í Bosníu, er talinn tengjast fjór-
um ungum mönnum, sem í gær
voru úrskurðaðir í gæsluvarðhald í
Danmörku, grunaðir um að hafa
lagt á ráðin um hryðjuverkaárás.
Auk Svíans voru tveir menn hand-
teknir í Sarajevo.
Sænska blaðið Expressen sagði í
gær að sænski unglingurinn hefði
ætlað að gera sjálfsmorðsárás á
breska eða bandaríska sendiráðið í
Sarajevo, höfuðborg Bosníu. Auk
hans var Bosníumaður handtekinn.
Á fimmtudag voru alls 25 manns
handteknir í Brøndby, Kaup-
mannahöfn og á Friðriksbergi sem
er sjálfstætt hverfi í Kaupmanna-
höfn. 21 var sleppt síðar um daginn
en gæsluvarðhalds krafist yfir fjór-
um mönnum á aldrinum 16 til 20
ára. Lögreglan í Danmörku sagði á
fimmtudagskvöld, að handtökurn-
ar þar í landi hefðu farið fram í
kjölfar þess að mikið af sprengiefni
og vopnum fannst við húsleit í landi
á Balkanskaga þann 19. október.
Að öðru leyti hefur lögreglan lítið
viljað segja, og fjallað var um
gæsluvarðhaldskröfuna yfir mönn-
unum fjórum í réttarsal í Glostrup
fyrir luktum dyrum. Mennirnir
kærðu allir gæsluvarðsúrskurðinn
til Eystri-landsréttar.
Á blaðamannafundi a fimmtu-
dagskvöld upplýsti Jørn Bro, tals-
maður lögreglunnar, að fundist
hefðu gögn við húsleitir á Kaup-
mannahafnarsvæðinu, sem tengdu
ungu mennina fjóra við hryðju-
verkastarfsemi. Einnig hefði fund-
ist jafnvirði um tveggja milljóna ís-
lenskra króna í peningum og
ýmislegt sem tengist öfgasinnuð-
um múslimahópum. Bro skýrði frá
því í gær, föstudag, að dönsku
leyniþjónustunni, PET, hefðu bor-
ist upplýsingar um mennina er-
lendis frá. Hvaðan sagði hann ekki.
Bro sagði, að grunur léki á að
ungu mennirnir fjórir hefðu ætlað
að fremja hryðjuverk og bætti við
að hugsanlegt væri að þeir hefðu
skipulagt sjálfmorðsárás. Hann
sagði vopn einnig hafa fundist sem
hentuðu til launmorða. Danskir
fjölmiðlar sögðu að mennirnir
hefðu ætlað að láta til skarar skríða
einhvers staðar í Evrópu.
Aldir upp í Danmörku
Mennirnir eru allir ættaðir frá
Miðausturlöndum en aldir upp í
Danmörku. Einn er danskur rík-
isborgari. Þrír búa enn heima hjá
foreldrum sínum en einn flutti ný-
lega að heiman.
Bro sagði, að mennirnir fjórir
hefðu greinilega verið mjög upp-
teknir af trúmálum og sæist það á
lifnaðarháttum þeirra, klæðnaði og
ferðum þeirra í moskur í Kaup-
mannahöfn.
Danska dagblaðið Jyllands-
Posten segir að tveir mannanna að
minnsta kosti hafi á síðustu miss-
erum aðhyllst öfgasinnaðar ísl-
amskar trúarskoðanir og það hafi
komið fjölskyldum þeirra í opna
skjöldu. Piltarnir ferðuðust tölu-
vert til útlanda og stendur nú yfir
rannsókn í fleiri Evrópuríkjum
vegna málsins.
Hryðjuverk hefur ekki verið
framið í Danmörku í 20 ár. Ótti
manna þar hefur á hinn bóginn far-
ið vaxandi og eftirlit lögreglu hefur
verið aukið stórlega eftir fjölda-
morðið í jarðlestarkerfi Lundúna í
júlímánuði. Danir tóku þátt í hern-
aðinum gegn stjórn Saddams
Hússeins í Írak og halda nú úti þar
500 manna liðsafla. Hryðjuverka-
menn tengdir neti Osama bin Lad-
ens hafa hótað hryðjuverkum í
Danmörku sökum þessa.
Meintir hryðju-
verkamenn
handteknir
í Danmörku