Fréttablaðið - 25.01.2003, Blaðsíða 15

15LAUGARDAGUR 25. janúar 2003
bankann. Eignuðust eigendur Gild-
ingar við það hlut í Búnaðarbank-
anum.
Þegar Gilding sameinaðist
Búnaðarbankanum höfðu eignir
félagsins hrapað í verði auk þess
sem þróun krónunnar hafði verið
því óhagstæð. Verð eignanna tók
að rísa á ný eftir sameininguna og
Búnaðarbankinn hagnaðist geysi-
lega á þessari sameiningu. Vegna
efasemda forsætisráðherra um
viðskiptin urðu tafir sem að mati
sérfróðra rýrðu gróðann af við-
skiptunum um tugi milljóna
króna.
Gildingarhópurinn þótti ekki
sannfærandi og Íslandsbanka var
ýtt út af borðinu af samkeppnis-
ástæðum. Bankinn er töluvert
stærri en bæði Landsbanki og
Búnaðarbanki.
Þá voru eftir Samson, S-hópur-
inn og Kaldbakur. Flestir töldu að
þegar hefði verið ákveðið að Sam-
son keypti Landsbankann og S-
hópurinn Búnaðarbankann. Sú
varð niðurstaðan, hvort sem kenn-
ingarnar voru réttar eða rangar.
Óskýrt ferli
Snemma í ferlinu mátti skilja
það á bjóðendum, þótt þeir bæru
það ekki á torg, að söluferlið væri
óskýrt. Kaupendur fengu ekki
skýrar upplýsingar um hversu
stór hluti væri til sölu. Þetta kom
sér sérlega illa fyrir Kaldbak.
Kaldbakur var í samstarfi við
SEB-bankann í Svíþjóð, sem var
tilbúinn til beinnar þátttöku í
kaupunum. Það var þó háð því að
til sölu væri meira en þriðjungur í
bankanum. Í auglýsingu var talað
um að minnsta kosti 25% hlut. Illa
gekk að fá fram nánari vilja yfir-
valda í þeim efnum. Fjórir þættir
voru lagðir til grundvallar vals á
kaupendum: fjármögnun, verð,
framtíðarsýn og loks geta og
reynsla kjölfestufjárfestis til að
takast á við verkefnið. Sérfræð-
ingar á fjármálamarkaði töldu
mistök að blanda verðinu inn í út-
boðið á þessu stigi málsins.
Björgólfur Thor var ekki sátt-
ur við vinnubrögðin og taldi
einkavæðingarferlið hér mun
óskýrara en í Búlgaríu, þar sem
þeir félagar höfðu tekið þátt í
slíku ferli. Þeir félagar í Samsoni
voru líka allt annað en sáttir með
sölu Landsbankans á helmings
hlut sínum í Vátryggingafélagi Ís-
lands í miðju söluferlinu. Kaup S-
hópsins á VÍS spruttu af tog-
streitu milli S-hópsins og Lands-
bankans. S-hópurinn hafði betur í
þeirri viðureign og krafðist þess
að kaupa hlut Landsbankans í VÍS.
Salan var óheppileg í miðju sölu-
ferli Landsbankans, enda eðlilegt
að nýir eigendur vildu hafa eitt-
hvað um eignasamsetningu bank-
ans til framtíðar.
Kaldbakur bauð best
Einkavæðingarnefnd gaf ekki
upp verðið sem boðið var í Lands-
bankann. Kaldbakur bauð hæst
4,16 krónur á hlut. S-hópurinn
bauð 4,12 og Samson bauð 3,9.
Bjóðendur voru búnir að vinna
heimavinnuna sína. Þeir gerðu
ráð fyrir að ná mætti niður verð-
inu. Tiltekt væri styttra á veg
komin í eigna- og kröfusafni
Landsbankans en í Búnaðarbank-
anum. Gengið var til viðræðna við
Samson. Kaldbaksmenn höfðu það
sterkt á tilfinningunni að allt væri
gert til að útiloka þá frá kaupun-
um. Fleiri höfðu þá tilfinningu.
Steingrímur Ari Arason, sem set-
ið hafði í einkavæðingarnefndinni
frá 1991, sagði sig úr henni með
þeim orðum að hann hefði aldrei
kynnst öðrum eins vinnubrögð-
um. Hann fór fram á það að óhlut-
drægur aðili færi í saumana á
vinnubrögðunum.
Forsætisráðuneytið fól Ríkis-
endurskoðun að fara yfir málið.
Ríkisendurskoðun tók undir
margt af gagnrýnisatriðum Stein-
gríms Ara. Hún taldi þó að reglur
hefðu ekki verið brotnar. Það sem
gagnrýniverðast væri lyti að póli-
tískum ákvörðunum. Yfir þeim
hefði Ríkisendurskoðun ekkert að
segja. Efnislega breyttist skýrsla
Ríkisendurskoðunar ekki mikið
frá fyrstu drögum, en lokaútkom-
an verður að teljast mildari en leit
út fyrir á tímabili. Deilur urðu í
ráðherranefnd um einkavæðingu.
Sjálfstæðismenn vildu ganga frá
sölu Landsbankans áður en
skýrsla Ríkisendurskoðunar yrði
birt. Framsóknarmenn höfnuðu
því. Frétt Fréttablaðsins af ráð-
herrafundinum varð tilefni yfir-
lýsingar Samsonar um að of mikil
vinna væri eftir til þess að hægt
væri að ganga frá samkomulagi
um sölu bankans áður en skýrslan
kæmi út. Skammur tími leið frá
útkomu skýrslu til þess að samn-
ingar með fyrirvara um áreiðan-
leikakönnun voru undirritaðir.
Ekkert bendir til annars en að
auðvelt hefði verið að flýta samn-
ingum og seinka skýrslu.
Hrókering í framsóknarskák
S-hópurinn var í ferlinu eins og
lífrænn klasi sem tók stöðugum
breytingum. Meginástæður þess
voru annars vegar samsetning
hópsins út frá fjárhagslegum for-
sendum til þess að eiga fyrir
bankanum og hins vegar valdatafl
innan hópsins. Þar tókust á Ólafur
Ólafsson, forstjóri Samskipa, sem
var í forystu í bankakaupunum,
og Þórólfur Gíslason, kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Skagfirðinga,
sem fór fyrir fjárfestingarfélag-
inu Hesteyri. Það fyrirtæki hafði
eignast stóran hlut í Keri, sem var
kjölfestan í tilboðinu í Búnaðar-
bankann. Þórólfur er frændi Dav-
íðs Oddssonar og naut velþóknun-
ar hans. Um tíma leit út fyrir að
Þórólfur væri að hafa Ólaf undir í
baráttunni.
Fjárfestar tengdir Gildingu
sátu ekki auðum höndum. Yfir-
stjórn Búnaðarbankans hafði ekki
gefið upp alla von um að hafa
áhrif á hverjir eignuðust bank-
ann. Í sameiningu sáu menn til
þess að einstaklingar tengdir
Gildingu höfðu komist yfir fjórð-
ungs hlut í bankanum. Þar með
var einnig ljóst að S-hópurinn
þyrfti að kaupa yfir 40% í bankan-
um eða eiga það á hættu ella að
Gilding næði yfirhöndinni í bank-
anum.
Ólafur lék síðust leiki valda-
skákarinnar af mikilli hug-
kvæmni. Lending náðist með því
að Jón Helgi Guðmundsson
kenndur við BYKO og einn Gild-
ingarmanna keypti hlut Hesteyr-
ar í Keri og Hesteyri fékk hlut í
VÍS á móti. Þar með voru nokkrar
flugur slegnar í einu höggi.
Þórólfur fékk völdin í VÍS og fjár-
sterkasti fjárfestir Gildingar var
tekinn með í hópinn og kom með
þrjá milljarða í púkkið.
Erlend fjármögnun
S-hópurinn bauð betur í Bún-
aðarbankann en Kaldbakur. Kald-
baksmenn voru þá búnir að gefa
upp alla von um að þeir ættu
möguleika. Töldu þeir að ástæð-
an væri sú að Þorsteinn Már
Baldvinsson, forstjóri Samherja,
væri utan náðar forsætisráð-
herra vegna þátttöku í kaupum
Orca-hópsins á FBA. Einn stærsti
banki Evrópu, franski bankinn
Société Générale, hugðist taka
beinan þátt í kaupunum. Frétta-
blaðið hafði áreiðanlegar heim-
ildir fyrir því að bankinn ætlaði
að fjárfesta í Búnaðarbankanum
fyrir þrjá milljarða. Útibú
Société Générale í Frankfurt var
ráðgjafi S-hópsins og fékk 300
milljónir í sinn hlut fyrir viðvik-
ið.
Michael Sautter, fulltrúi bank-
ans, staðfesti við Fréttablaðið að
hreinar viðskiptalegar ástæður
hefði ekki legið að baki því að
Société Générale hætti við beina
þátttöku í kaupunum. Ástæðurn-
ar voru samkvæmt heimildum
einkum þrjár. Bankinn varð und-
ir í baráttu um bankann Crédit
Lyonnais. Það þótti því ímyndar-
lega veikt að tapa þeim slag og
kaupa banka á litla Íslandi á
sama tíma. Grein Euromoney um
Samson og fortíð meðlima þess
hóps dró augu evrópskra fjár-
málamanna að landinu. Menn
vildu ekki lenda í því kastljósi. Þá
bættist við að stjórnendum
Société Générale þótti of mikil
pólitík í íslensku viðskiptalífi.
Bankinn útvegaði því þýska
einkabankann Hauck &
Aufhäuser, sem tók við keflinu.
Sætasta stelpan í bænum
Hvað sem mönnum kann að
finnast um söluferlið og nýja eig-
endur bankanna er ljóst að fróð-
legt verður að fylgjast með næstu
skrefum í þróun fjármálakerfis-
ins. Bankarnir eru lausir úr viðj-
um ríkisins. Því ætti að fylgja ein-
dregnari arðsemiskrafa og skil-
virkari ákvarðanir teknar á for-
sendum viðskipta. Íslenskt banka-
kerfi er dýrt. Smæð þess er óhag-
kvæm og viðskiptavinir greiða
fyrir með meiri vaxtamun. Nýir
eigendur munu leita leiða til að
hagræða og hámarka arðinn af
fjárfestingu sinni. Eigendurnir
eru bundnir af því að eiga að
minnsta kosti þriðjung í bönkun-
um til næstu tuttugu mánaða.
Ýmsar vangaveltur eru um
framhaldið. Margir telja að Kaup-
þing sé ákjósanlegur kostur til
sameiningar við annan hvorn ríkis-
bankanna. „Sætasta stelpan í bæn-
um“ er Kaupþing kallað meðal gár-
unga í fjármálaheiminum. Sögu-
sagnir hafa verið á kreiki um að
samkomulag liggi fyrir um að
Kaupþing kaupi hlut bankans að
þessum tíma liðnum. Fulltrúi
þýska bankans, Peter Gatti, neitaði
því að aðrir stæðu á bak við kaup-
in. Eitt er víst að nýir eigendur rík-
isbankanna munu ekki sitja auðum
höndum. Hagræðingarferli sem
S-HÓPURINN
Geir Magnússon,
forstjóri Kers, Ósk-
ar Gunnarsson,
varaformaður
stjórnar VÍS, Krist-
ján Loftsson,
stjórnarmaður í
Keri, og Finnur
Ingólfsson, for-
stjóri VÍS. Miklar
hrókeringar voru í
S-hópnum áður
en endanleg
mynd hans keypti
í Búnaðarbankan-
um.
SAMSON KAUPIR
Frumkvæði Magnúsar Þorsteinssonar, Björgólfs Thors Björgólfssonar og Björgólfs Guðmundssonar varð til þess að skriður komst
á einkavæðingu bankanna.
MISTÓKST
Eigendur Lands-
símans skelltu
skollaeyrum við
öllum ábending-
um um verð fyrir-
tækisins. Niður-
staðan varð sú
að markaðurinn
hafnaði sölunni.
Einkavæðing Landssímans áttiað skila ríkinu um fjörutíu
milljörðum. Sala þessa ágæta fyr-
irtækis mistókst gjörsamlega.
Þegar upp var staðið höfðu selst
hlutir fyrir rúman einn milljarð
króna. Gengið, sem ákveðið var
5,75, þótti of hátt. Búnaðarbank-
inn sá um söluna. Seljandi reyndi
að fá verðið lækkað. Yfirvöld af-
tóku það með öllu. Niðurstaðan
varð sú að áhugi á útboðinu varð
enginn.
Sama gilti um tilraunir til þess
að fá að kjölfestufjárfesti.
Ósveigjanleiki varðandi verð
gerði það að verkum að hvorki
gekk né rak. Verð sambærilegra
fyrirtækja fór hratt lækkandi á
mörkuðum. Hryðjuverkin 11.
september höfðu einnig slæm
áhrif á markaði víða um heim.
Gagnrýnt var að seljandi tæki
ekkert tillit til breyttra aðstæðna.
Einnig voru margir þeirrar skoð-
unar að fyrst hefði átt að leita til
kjölfestufjárfestis og fá þannig
verðmiða á vöruna. Ávöxtun
þeirra sem keyptu hlutabréf í
Landssímanum er svipuð og ef
þeir hefðu stungið peningunum
undir koddann sinn. ■
Fulltrúi þýska
bankans, Peter
Gatti, neitaði því að
aðrir stæðu á bak við kaup-
in. Eitt er víst, að nýir eig-
endur ríkisbankanna munu
ekki sitja auðum höndum.
,,
Einn milljarður í stað fjörutíu:
Misheppnuð sala
Landssímans