Fréttablaðið - 18.12.2003, Blaðsíða 22

Það er vissulega ánægjulegt aðheyra að möguleikar á fjárhags-
legri endurskipulagningu Norður-
ljósa fari vaxandi. Fjárhagsvandræði
þessa félags, sem rekja má til of mik-
illar skuldabyrðar í kjölfar kaupa
þess á eignum eins eigendanna, hafa
aftrað eðlilegri þróun sjónvarps-
rekstrar á Íslandi. Stöð 2 hefur ekki
tekist að halda uppi nægilega harðri
samkeppni gagnvart sjónvarpsstöð
ríkisins á undanförnum árum. Afleið-
ingin er sú að staða Ríkissjónvarps-
ins á markaði hefur eflst þótt dag-
skrá þess hafi ekki batnað eða þjón-
usta þess við almenning skánað.
Það ástand sem ríkir í dag hjá Rík-
issjónvarpinu og Ríkisútvapinu dreg-
ur glögglega fram mikilvægi fjöl-
miðlunar sem heyrir ekki með bein-
um eða óbeinum hætti undir ríkis-
valdið eða stjórnmálaflokka. Fulltrú-
ar stjórnmálaflokka í útvarpsráði
herja á frétta- og dagskrárgerðar-
menn Spegilsins í von um að geta haft
áhrif á efnisval þeirra og framsetn-
ingu. Pólitískt skipaðir yfirmenn
stofnunarinnar skipa sér í lið með
flokksmönnum sínum í útvarpsráði í
stað þess að standa vörð um sjálf-
stæði starfsmannanna. Í gær sýndi
ríkissjónvarpið þátt um Kárahnjúka-
virkjun sem Landsvirkjun – ríkis-
fyrirtæki með pólitískt kjörna stjórn
– kostaði en kynnti sem hvern annan
fræðsluþátt. Á sunnudaginn sýndi
Ríkissjónvarpið kynningarþátt um
bók Hannesar Hólmsteins Gissurar-
sonar – einkavinar forsætisráðherra.
Þannig mætti lengi telja upp
ákvarðanir og stjórnhætti hjá stofn-
unni sem orka tvímælis í ljósi póli-
tískrar stjórnar hennar. Núverandi
stjórnarflokkar hafa þráfaldlega ver-
ið staðnir að því að reyna að hafa ahrif
á þróun stofnunarinnar og dagskrá
miðlanna. Sú ákvörðun að setja yfir-
fréttastjóra yfir báðar fréttastofurnar
og alla fréttatengda þætti er þannig
ekki sprottin af innri þörf stofnunar-
innar heldur til þess að auðvelda
stjórnarflokkunum að hafa áhrif á
mótun fréttastefnu og þróun frétta-
tengds efnis.
Á meðan Ríkisútvarpið er í þessu
standi er ákaflega mikilvægt að hér
vaxi upp öflugir og sterkir fjölmiðlar,
sem geta dafnað og þróast án af-
skipta stjórnmálamanna. Að sama
skapi væri það gott fyrir samfélagið
ef hér kæmu fram stjórnmálamenn
sem þyrftu ekki að hafa tök á fjöl-
miðlum til að koma sínum málum
fram. Aðskilnaður stjórnmála og fjöl-
miðlunar væri þannig framfaraskref
fyrir samfélagið – ekki síst í ljósi
þess að stjórnmálin drottnuðu yfir
fjölmiðlunum svo til alla síðustu öld
og margir stjórnmálamenn virðast
telja það kerfi vera nothæft á þessari
öld sem er rétt nýhafin.
Hver þróunin verður á Norður-
ljósum er óvíst. Það bendir hins veg-
ar flest til að takast muni að bjarga
fyrirtækinu – ekki aðeins frá gjald-
þroti heldur einnig undan áhrifum
stjórnmálamanna. Það er gott. ■
Innanríkisráðherra Breta, Dav-id Blunkett, situr undir vax-
andi þrýstingi þessa dagana um
að grípa til aðgerða gegn tiltek-
inni heimasíðu á Netinu, sem
haldið er úti af öfgafullum bresk-
um þjóðernissinnum. Þess er
krafist að síðunni, sem inniheldur
grófan nýnasistaáróður, verði
lokað með opinberri tilskipun.
Höfuðástæðan fyrir þessari
kröfu er sú að í ljós kom nýverið
að félagsskapurinn sem heldur
úti síðunni er búinn að koma upp
lista í sínum röðum yfir þá ein-
staklinga sem hann vildi helst
koma fyrir kattarnef í bresku
þjóðfélagi. Á listanum er fólk í
félagslega geiranum, blaðamenn
og stjórnmálamenn.
Herferð gegn áhrifafólki
The Guardian segir frá því að
blaðið hafi undir höndum gögn
sem sýni að harðlínumenn í þess-
um röðum leggi nú á ráðin um
allsherjarherferð í Bretlandi
gegn ýmsu fólki í áhrifastörfum
og hafi jafnframt verið að viða að
sér ýmsum grunsamlegum upp-
lýsingum, eins og varðandi
sprengjugerð og um ýmislegt
tengt hugsanlegum hryðjuverka-
skotmörkum. Gögn þessi eru ein-
ungis aðgengileg þröngum hópi
nýnasista, en samtökum sem berj-
ast gagn fasisma í Bretlandi tókst
nýverið að brjótast inn á lokað
vefsvæði þeirra í fyrsta skipti.
Sýna myndir og boða
ofbeldi
Talsmaður innanríkisráðuneytis-
ins sagði við Guardian í gær að mál-
ið tengt vefsíðunni, og hvort farið
yrði fram á að henni yrði lokað,
væri til athugunar í ráðuneytinu.
Margir þeir sem nefndir eru á síð-
unni, og er hótað ofbeldi þar, hafa
áður talað opinberlega gegn fas-
isma, einkum í Norður-Englandi. Í
opinberum mótmælaaðgerðum þar
gegn fasisma virðast nýnasistarnir
hafa verið á svæðinu og tekið mynd-
ir af mótmælendum. Þeir halda síð-
an skrá yfir þá sem eru þeim and-
snúnir, sýna myndir af þeim á
heimasíðum sínum og boða ofbeldi
gegn þeim. Áhyggjur vegna ný-
nasisma fara vaxandi í Bretlandi,
ekki síst vegna þess að þeir virðast
fá hljómgrunn sums staðar í land-
inu, og við því er jafnvel búist að
stjórnmálaöfl yst til hægri nái mun
fleiri mönnum á þing á komandi
árum. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um mögulega
endurreisn Stöðvar 2.
22 18. desember 2003 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Rússland hefur gerbreytt umsvip, síðan glæpaveldi komm-
únista hrundi til grunna árið 1991
og Sovétríkin voru leyst upp.
Glæpaveldi? Já. Sovézki komm-
únistaflokkurinn var ekki stjórn-
málaflokkur í eiginlegum skiln-
ingi, heldur glæpafélag, og hann
var sem slíkur dreginn fyrir dóm
í Moskvu eftir hrunið, ekki til að
koma lögum yfir forustumennina,
heldur til að leiða sannleikann í
ljós. Réttarhöldin
fóru út um þúfur af
tæknilegum ástæð-
um.
Síðan hefur
gengið á ýmsu
þarna austur frá.
Miðborg Moskvu
lítur nú út eins og
aðrar Evrópuborgir, a.m.k. á yfir-
borðinu: umskiptin eru lygileg. En
landsbyggðin er enn sem fyrr illa
haldin. Tekjur á mann í Rússlandi
nú eru lægri en í Botsvönu,
Namibíu og Brasilíu, eða um
fjórðungur af tekjum á mann hér
heima. Rússar eiga því langt í
land. Þeim hefur þó tekizt að reisa
nokkurs konar markaðsbúskap á
rústum miðstjórnarinnar og legg-
ja með því móti grunninn að góð-
um lífskjörum um landið, þegar
fram líða stundir.
Sumt annað hefur snúizt í
höndunum á þeim, einkum einka-
væðing ríkisfyrirtækja. Hún var
að vísu nauðsynleg, þó ekki væri
til annars en að ýta óhæfum ríkis-
forstjórum til hliðar, en hún var
illa útfærð með afbrigðum. Ýmis
fyrirtæki og sameiginlegar auð-
lindir þjóðarinnar, einkum olíu-
lindirnar, voru færðar einka-
vinum ríkisstjórnarinnar á silfur-
fati með afleiðingum, sem ekki
sér enn fyrir endann á. Fram-
kvæmdastjórar einkavæðingar-
innar líta svo á, að eina leiðin til
að fá ýmsa valdhafa og aðra virð-
ingarmenn til að fallast á um-
skiptin hafi verið að veita þeim
væna hlutdeild í ávinningnum.
Tsérnómýrdín forsætisráðherra
auðgaðist sjálfur um 200 milljónir
króna við einkavæðingu gasfé-
lagsins Gazprom og hvarf af vett-
vangi, enda er þetta slítandi starf.
Jeltsín og ýmsir í kringum hann
áttu lögsókn og hugsanlega fanga-
vist yfir höfði sér, eftir að hann
hvarf úr forsetahöllinni, en Pútín
forseti veitti þeim sakaruppgjöf
til vonar og vara, enda hefði
Jeltsín væntanlega ekki lagt í að
gera Pútín að eftirmanni sínum
upp á önnur býti.
Misheppnuð útfærsla
Margir vöruðu við útfærslu
einkavæðingarinnar á sínum
tíma. Þeir sögðu: Rússar munu
ekki una því, að miðstjórnarvaldið
í Kreml búi til auðstétt úr mönn-
um, sem ekkert hafa til auðsins
unnið, og noti þá síðan til að halda
sér við völd með því að leggja
undir sig fjölmiðla og banka auk
annars. Fólkið mun rísa upp gegn
ranglætinu, var sagt.
Og nú má segja, að þessi spá-
sögn hafi að nokkru leyti rætzt
með óvæntum hætti: það var
Pútín sjálfur, sem reis upp.
Hann heimtaði hollustu eða
a.m.k. hlutleysi af fávöldunum,
sem höfðu auðgazt svo gríðar-
lega í stjórnartíð Jeltsíns. Þeir,
sem neituðu að hlýða, flæmdust
burt úr landi undan lögsóknum,
og ríkasti fávaldurinn – gamall
ungkommúnisti, sem hefur kom-
izt yfir eignir, sem slaga hátt
upp í landsframleiðslu Íslands í
ár – var fangelsaður skömmu
fyrir þingkosningarnar um dag-
inn. Forsetinn og flokkur hans
lögðu undir sig sjónvarpsstöðv-
ar og nánast einokuðu frétta-
flutning fyrir kosningarnar, svo
sem erlendir kosningaeftirlits-
menn hafa lýst, og tryggðu sér
sigur. Pútín hefur nú alla þræði
í hendi sér. Sumir óttast, að
hann búist nú til að biðja þingið
að breyta stjórnarskránni, svo
að hann geti gegnt forsetaemb-
ættinu lengur en tvö kjörtíma-
bil, en Pútín ber á móti því. Aðr-
ir binda vonir við auknar um-
bætur m.a. vegna þess, að þing-
styrkur kommúnista er nú
miklu minni en áður.
Baráttan um olíuna
Fávaldarnir njóta ekki mikill-
ar samúðar meðal almennings.
Fólk hefur yfirleitt ekki vel-
þóknun á þeim, sem auðgast án
þess að hafa til þess unnið.
Fávaldar Rússlands létu þó
tvennt gott af sér leiða. Þeir
tryggðu Jeltsín forseta sigur
gegn kommúnistum 1996 og
komu með því móti í veg fyrir
það, að Kommúnistaflokkurinn
kæmist þá aftur til valda, og þeir
hafa streitzt gegn meintum ein-
ræðistilburðum Pútíns og stutt
frjálslynda stjórnarandstöðu-
flokka fyrst og fremst. Þess
vegna réðst Pútín gegn fávöld-
unum, enda þótt hann eigi for-
setaembættið þeim að þakka í
gegnum Jeltsín. Eru Pútín og
hans menn að reyna að sölsa
undir sig eignirnar, sem fávald-
arnir höfðu áður komizt yfir?
Eða eru þeir aðeins að reyna að
halda fávöldunum í skefjum? –
utan vettvangs stjórnmálanna.
Um þetta er deilt. Baráttan um
olíuauð Rússlands gæti átt eftir
að draga dilk á eftir sér. Mis-
heppnuð einkavæðing getur mis-
boðið svo réttlætisvitund al-
mennings, að hann heimti endur-
þjóðnýtingu og engar refjar. ■
Ríkið gefur
og tekur
strax aftur
Öryrki skrifar:
Bráðum koma jólin. Hvaðmeð jólagjöf handa
afmælisbarninu? Til eru samtök
eins og SOS, ABC og
Børnefonden sem hjálpa börn-
um í vanþróuðum löndum.
Hvernig væri að taka að sér eitt
eða tvö börn þessi jól? Það kost-
ar milli 950 til 1.900 krónur á
mánuði, sem duga þessum börn-
um í heilan mánuð fyrir skóla-
göngu, mat og læknishjálp.
Til er fólk á Íslandi sem á
meira en nóg og ætti að vera af-
lögufært að styðja einstæðar
mæður eða aðra sem minna
mega sín en fátæktin er mikil.
Því miður er ríkisstjórnin ekki
tilbúin að reka rétt fátækra og
hækka laun láglaunafólks. Í
staðinn fer hún um rænandi og
ruplandi og kreistir síðustu
krónurnar úr sjúkum og gamal-
mennum.
Óttalegt og hryllilegt er það
sem við ber í landi sem í búa
280.000 manns.
Geta ekki allir lifað í sátt og
samlyndi með mannsæmandi
laun handa öllum í einni ríkustu
þjóð heims? Er ekki lengur til
mannkærleikur í þessu landi?
Góðærið svokallaða er aðeins
fyrir fáa útvalda. Hvernig
myndi Kristur horfa á þetta
þjóðfélag?
Ég held hann myndi gráta
eins og hann grét yfir Jerúsal-
em forðum. Hann sem sagði:
„Svo framarlega sem þér hafið
ekki gert þetta einum þessara
minna minnstu bræðra, þá hafið
þér ekki heldur gert mér það.“
Ég fékk um 22.000 krónur í
desemberuppbót, skatturinn tók
af mér 20.000 krónur svo eftir
standa nákvæmlega 1.908 krón-
ur. Ríkið gefur en tekur það
strax aftur. Gleðileg jól! ■
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um Rúss-
land.
■ Bréf til blaðsins
Vilja loka heima-
síðu nýnasista
Fjölmiðlar án stjórnmála
■
Fólk hefur yfir-
leitt ekki vel-
þóknun á þeim,
sem auðgast án
þess að hafa til
þess unnið.
Um daginnog veginn
Rússland,
Rússland
DAVID BLUNKETT
Liggur undir þrýstingi um að láta loka heimasíðu öfgasinnaðra hægrimanna í Bretlandi.
Úti í heimi
■ Bretar hafa vaxandi áhyggjur af því
að nýnasistar virðast vera að færa sig
upp á skaftið í landinu.