Tíminn - 06.05.1973, Blaðsíða 19

Sunnudagur 6. mai 1973.
TÍMINN
19
tJtgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-'
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Heigason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaöaprent h.f
___________________________________________________________-J
Ný sókn í byggðamólum
Á nýloknum aðalfundi miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins var samþykkt ályktun um
nýja sókn i byggðamálum, sem byggð var i öll-
um aðalatriðum á tillögum frá SUF. í upphafi
ályktunarinnar segir, að i byggðamálum þurfi
að snúa sókn i vörn. Með tilkomu núv. rikis-
stjórnar hafi verið tekið mun kröftuglegar á
málefnum landsbyggðarinnar, en meira þurfi
til, ef duga skuli. Sérstaka áherzlu beri þar að
leggja á eftirgreind atriði:
Að unnið verði að uppbyggingu og eflingu
hinna ýmsu byggðarlaga á grundvelli heildar
áætlunar um æskilega þróun byggðar á Is-
landi fram til ársins 1985. Þessi áætlun nái
jafnt til byggðaþróunar i hinum einstöku
landshlutum, sem og nýtingar landsins og
gæða þess i heild. Hún verði tengd áætlanagerð
landshlutasamtaka sveitarfélaga og unnin i
samráði við þau undir yfirstjórn Frmkvæmda-
stofnunar rikisins.
Að aukin verði sjálfstjórn landsbyggðar-
innar og stjórnkerfi hennar eflt og einfaldað
með þvi að lögskipa landshlutasamtök sveitar-
félaga sem samstarfsvettvang sveitarfélaga i
hver jum landshluta og tengilið milli einstakra
sveitarfélaga og rikisvaldsins. Landshluta-
samtökin fái aukna tekjustofna, vald og verk-
efni, m.a. við áætlanagerð, atvinnuupp-
byggingu og margvislega þjónsutu starfsemi.
Að aukin verði fjölbreytni atvinnulifs lands-
byggðarinnar, bæði með aukinni fullvinnslu og
fjölbreytni i undirstöðuatvinnuvegum
þjóðarinnar og með stóreflingu iðnaðar og
þjónustu um allt land. Sú iðnþróunaráætlun,
sem nú er unnið að, verði m.a miðuð við að efla
stórlega iðnað landsbyggðarinnar, og þá eink-
um nýjan iðnað, sem reka má i smáum
einingum.
Að sköpuð verði betri starfsskilyrði fyrir at-
vinnufyrirtæki úti á landi m.a. með jöfnuði
kostnaðar vegna flutnings, jafnaðarverði á
rafmagni, breytingum á gjaldskrá lands-
simans til jöfnuðar, stofnun þjónustumiðstöðva
fyrir atvinnulifi hvers héraðs og forgangslán-
um til fyrirtækja i dreifbýli.
Að húsnæðisvandræði landsbyggðarinnar
verði leyst m.a. með hærri lánum til ibúðar-
byggjenda þar og með sérstöku framlagi úr
Byggðasjóði til húsnæðismála dreifbýlisins.
Að útrýmt verði þvi alvarlega misrétti, sem i
dag rikir varðandi aðstöðu til menntunar og
menningarlifs eftir búsetu.
Að samgöngukerfið um landið allt verði tekið
til itarlegrar skoðunar, samgönguáætlanir
gerðar i öllum landshlutum, bæði hvað varðar
vegakerfi, flutninga á sjó og i lofti með það
markmið að gera samgöngur öruggari og jafna
flutningakostnað bæði milli landshluta og inn-
an þeirra.
Að unnið verði skipulega að dreifingu opin-
berra stofnana og starfsemi þeirra um landið.
Þá ákvað aðalfundurinn að kjósa fimm
manna nefnd innan flokksins, er hafi það hlut-
verk, að gera athuganir á fjármagnsþörf
Byggðasjóðs vegna byggðarþróunaráætlana i
samræmi við yfirlýsingu miðstjórnarfundarins
i byggðamálum. Nefndin skili áliti sinu á
flokksþingi á næsta ári. Þ.Þ
Charles W. Yost, fyrrv. sendiherra Bandaríkjanna hjd S.Þ.
Ferskt andrúms-
loft í Moskvu
Samt er enn þörf hæfilegrar varúðar
Frá heimsókn Nixons
Charles W. Yost, The Christi-
an Science Monitor: Ferskt
andrúmsloft i Moskvu.
AÐ baki eru fjórir dagar i
Moskvu, sem variö var að
mestu I viðræður frá morgni
til kvölds i öldnum húsakynn-
um sovézku stofnunarinnar,
sem annast athuganir á mál-
efnum Bandarikjanna og
samskiptum við þau. Og hvað
er svo efst i huga við heim-
komuna, þegar betur er að
gáð? Það eru viss áhrif, sem
ekki leiða til beinnar niður-
stöðu, en benda eigi að siður i
ákveðna átt og kunna að vera
táknræn.
Ahrifin öðlast ákveðnari
mynd og vekja aukinn áhuga,
þegar þau eru borin saman við
önnuráhrif, sem minnzt er frá
öðrum timum. Fyrst má nefna
heimsókn sem stúdent i
sumarleyfi árið 1929, þegar
ferðamenn voru fágætir eins
og hvitir hrafnar, en vingjarn-
legir Rússar voru á hverju
strái, reiðubúnir að deila með
gestinum drykk, torfenginni
fæðu og draumum sinum um
nýtt og betra þjóðfélag.
NÆST kemur för sem blaða-
maður árið 1934, þegar búið
var að framkvæma fyrstu
fimm ára áætlunina farsæl-
lega og koma á samyrkju i
landbúnaði (með góðum
árangri að þvi er heimamenn
héldu). Þá voru Sovétmenn
sannfærðir um, að byltingin
væri komin yfir örðugasta
hjallann og engan óraði fyrir
hreinsununum eða styrjöld-
inni, sem siðar skall á.
Enn má minnast veru gests-
ins álengdar i Potsdam árið
1945, þegar leiðtogarnir þrir
efndu þar til ráðstefnu, en
hver um sig stiklaði i kring um
hina eins og köttur i kring um
heitan graut, staðráðinn i að
sigla sitt eigið strik i kalda
striðinu, sem við tók. Næst
komu tilbreytingalitlar þrætur
nótt með degi hjá Ráði banda-
manna i Vin og Sameinuðu
þjóðunum i New York. Að lok-
um eru svo viðræður leiðtoga
árin 1967, 1971 og 1972, þegar
farið er hægt og hægt að við-
hafa almenna kurteisi að nýju
og örla tekur aftur á vitund-
inni um sameiginlega hags-
muni og jafnvel einlægri,
mannlegri hlýju.
FUNDURINN i Moskvu um
mánaðamótin marz-april var
liður i viðræðum, sem sendi-
nefndir Bandarikjamanna og
Sovétmanna hjá Sameinuðu
þjóðunum hafa komið sér
saman um að efna til. Þessi
fundur fjallaði um öryggismál
i Evrópu og annars staðar,
ásamt hlutverki Sameinuðu
þjóðanna i þvi sambandi.
Að loknum fundinum var
birt örstutt fréttatilkynning
með þessu venjulega, svip-
lausa opinbera orðalagi:
„Báðar viðræðunefndirnar
lýstu jákvæðri framvindu
yfirleitt i gagnkvæmum sam-
skiptum þjóða, og sér i lagi i
samskiptum Bandarikja-
manna og Sovétmanna. Þær
lögðu einnig höfuðáherzlu á
mikilvægi aukinna og bættra
samskipta þjóðanna tveggja.”
ÞESSAR setningar lýsa
hvorki andrúmsloftinu á fund-
inum né i Moskvu yfirleitt,
hvað þá þeirri merkilegu bót,
sem þegar er orðin á sam-
skiptum þjóðanna.
Ég las fyrir skömmu yfir
orðahnippingarnar i öryggis-
ráðinu milli Adlai Stevenson
—• sem var langt frá þvi að
vera striðsæsingamaður — og
Zorin sendiherra, þegar eld-
flaugadeilan stóð sem hæst
fyrir einum áratug aðeins.
Eftir þenna lestur viröist tæp-
lega hægt að trúa sinum eigin
augum, þegar þeir brosa hvor
við öðrum i sjónvarpinu
Richard Nixon og Leonid
Brezjneff. Og hið sama má
segja um óþvingaðar og vin-
samlegar viðræður mörg
hundruð Bandarikjamanna og
Rússa, sem nú sendast fram
og aftur milli Moskvu og
Washington.
ERFITT er að verjast þeirri
hugsun, að við höfum allir
verið meira eða minna
truflaðir á báða bóga meðan
afstaða okkar var óralangt frá
þvi, sem nú virðist eðlilegt og
sjálfsagt. Nú þykjumst við sjá
greinilega, að hagur beggja sé
bundinn við takmörkun vig-
búnaðar, aukin verzlunarvið-
skipti, sameiginlega reynslu I
umhverfismálum og geim-
ferðum. Var ekki hið sama i
raun og veru uppi á teningnum
fyrir tiu eða tuttugu árum,
þegar betur er að gáð? Vita-
skuld, en skuggar ákafs skoð-
anamunar og misskilnings
komu i veg fyrir, að við gerð-
um okkur grein fyrir þvi.
Enn gætir þess jafnvel —
ekki hvað sizt i Moskvu — að
skammt undir yfirborði vakir
óttinn um fallvaltleika og tvi-
sýnu bættrar sambúöar. Þetta
er ekki ósvipað þvi að ganga
eftir strengdri linu með fangið
fullt af ómetanlegum dýrgrip-
um úr póstulini. Þetta á þó
alveg sérstaklega við um þá,
sem muna sjálfir, hve hrað-
fara breytingin var frá
samstöðu til fjandskapar á
árunum 1944 til 1947.
EN hvaö sem þessum ugg
liður þumlungumst við báðir
með öndina i hálsinum áleiðis
til aukins skilnings og sam-
komulags. Einkafundir verða
að miklu liöi með þvi að leiða i
ljós ýmiskonar snörur og fall-
gryfjur, sem enn eru á leið
beggja, reiðubúnar að
hremma bæði andvaralausa
unnendur bættrar sambúðar
og óumbetranlega postula
kalda striðsins.
til Moskvu 1972
Einn þátttakandinn i fund-
um okkar að þessu sinni vakti
til dæmis á þvi athygli, hve
hvor aðili um sig yrði að við-
hafa mikla aðgæzlu til þess að
komast hjá þvi að ofþyngja
stjórnmálabyrði hins. Hann
átti sérstaklega við kröfur um
tilslakanir, sem krefjandan-
um kunna að sýnast sann-
gjarnar og jafnvel sjálfsagð-
ar, en geta aftur á móti sýnzt
óþolandi ágengni i aug
um gagnaðilans. Vist
getur verið óhjákvæmilegt að
tengja eittog annað saman, en
ef reynt er að tengja of mikið
getur heildarþunginn sligað
samkomulagsgrindina, sem
búið var að reisa.
BAÐUM aðilum sýnist til
dæmis tvimælalaust hagur að
auknum verzlunarviðskiptum.
Sovétmenn þurfa á korni og
aukinni tækni að halda.
Bandarikjamönnum sviður
aftur á móti i augum að horfa
á eftir rússneskum markaöi
og hráefnum i gin
Evrópumanna og Japana.
Þörf hvorugs aðilans er þó svo
knýjandi, að hún beri uppi
ótakmarkaðan þunga
pólitiskra skilyrða.
Einnig ber þess aö gæta, að
bætt sambúð verður fallvölt ef
hún er blandin grun um hefni-
girni eða þvingun. Abyrgð
þess aðila, sem reynir að
iþyngja gangkvæmum hag af
auknum viðskiptum með
annarlegri kröfugerð, verður
næsta þung ef sá áhlaðandi
veldur stöðnun á sambúðar-
bótunum.
ÞEIM, sem kemur heim af
fundinum i Moskvu afstöðn-
um, er efst i huga ánægjan
með hið hreina og ferska and-
rúmsloft, sem hann fann leika
um sig þar. En hann gerir sér
þess jafnframt ljósa grein, að
það gæti spillzt eða borizt
burtu i næsta skjótri svipan.
Gæta veröur fyllstu
varúðar, hófsemi, nákvæmni
og velvildar af beggja hálfu, ef
okkur á að takast að þræða
áfram þá skynsamlegu braut,
sem við nú erum á, og komast
hjá þvi að lenda aftur i villu
feninu, sem við vorum að enda
við að rifa okkur upp úr.