Tíminn - 06.05.1973, Blaðsíða 31

Sunnudagur 6. mai 1973.
TÍMINN
31
Hann fæddist árið 1857 og var
faðir hans skógarvöröur skammt
frá Moskvu. Skarlatsótt svipti
hann nær allri heyrn þegar i
bernsku og þvi varð hann að læra
upp á eigin spýtur. 22 ára gamall
tók hann kennarapróf utanskóla.
Um tólf ára skeið kenndi hann viö
sveitaskóla, en frá 1892 kenndi
hann eðlis- og stærðfræði við
prestaskóla i Kalúga. Jafnframt
vann hann að smiði flugtækja,
þyngri en andrúmsloftið, eins og
við höfum þegar sagt frá.
En allar þessar hugmyndir
voru litils virtar. Fram til
byltingarinnar fékk Tsiolkovski
ekki neina styrki til starfs sins,
heldur var gert litið úr honum
með þvi að kalla hann
„draumóramanninn i Kalúga”,
„ofvitann” og þar fram eftir
götunum.
Vegurinn til
stjarnanna lagður.
Hlutverk Koroljofs
A þriðja og f jórða áratug aldar-
innar komu fram ýmis verk, sem
byggð voru á hugmyndum Tsiol-
kovskisum smiði eldflaugaskipa
— i Sovétrikjunum (M.
Tikhoravof, J. Kondratjúk) i
Bandarikjunum (R. Goddard), i
Frakklandi (R. Enno, Peltri) og
Þýzkalandi (G. Obert). En upp-
haf raunhæfra framkvæmda var
að öllu leyti ákvarðað af starfi
hins mikilhæfa sovézka visinda-
manns og skipuleggjenda geim-
ferða, Sergeis Koroljofs, (1906-
1966).
S. Koroljof setti sér það mark
að koma mannkyninu út i geim-
inn eftir þeim leiðum, sem Tsiol-
kovski hafði bent á. Þegar á
fjórða áratugnum vann hann i
samræmi við þá möguleika, sem
þá voru til, að flugi manns á eld-
flaugaskipi af einföldustu gerð.
Koroljof gerði fyrsta eldflauga-
farkostinn með vökvahreyfli, RP-
318-1, sem tilraunaflugmaðurinn
V. Fjodorof flaug á með ágætum
árangri 28. febrúar 1940.
Það var úr samhæfingu tveggja
stefna — notkunar eldflauga-
hreyfla i flugvélasmiði og smiðar
öflugra eldflauga, að fyrsta geim-
skip i heimi „Vostok” varð til.
Rannsóknarst. Koroljofs vann
að áætlun um geimferðir til langs
tima. Frá upphafi var mestur
gaumur gefinn að flugi mannsins
út i geiminn — eða að þeim horn-
steini geimferða að koma á braut
miklum nytsömum þunga. Um
leið var þess gætt að vinna að
gerð geimtækja til margvislegra
nota og þá stjórnhæfra gervi-
hnatta. Þegar svo var komið, var
i stórum dráttum búið að ganga
frá burðareldflauginni. Sovézkar
geimrannsóknir voru i örum
vexti.
Júri Gagarin var mjög heppinn
eins og sagt er — einmitt Koroljof
var yfirsmiður Vostok. Ollum
verðandi geimförum likaði einkar
vel viö hann — gáfaðan mann og
viljasterkan, i senn kröfuharðan
og tillitssaman. Koroljof og verk-
fræðingahópur hans höfðu hug-
ann mest við öryggi og þægindi
geimfara og endurbættu skipið án
afláts. A siðasta áratugnum fékk
yfirsmiðurinn Gagarin, Titov,
Nikolaéf og fleiri geimfara til
beinnar þátttöku, sagði við þá:
„verið þið húsbændur á geim-
skipinu, kynnið ykkur það, komið
með ykkar tillögur — það eruð
þið, sem eigið að fljúga þvi.”
Þann 12. april 1961 flutti Vostok
-1J. Gagarin út i geiminn. Þannig
uppfylltu Koroljof og hjálpar-
menn hans eftir griðarmikið starf
i 32 ár, loforð, sem hann gaf Tsiol-
kovski, er þeir hittust i Kaluga
árið 1929 — um að opna mönnum
leiðina út i geiminn.
Daginn áður
en flogið var
Að sögn Kamanins flughers-
höfðingja var það endanlega
ákveðiö 9. april, að einmitt Gaga-
rin flygi fyrstur. En fram til þess
höfðu þeir Titov báðir æft á geim-
ferðastöðinni Bækomúr — eink-
um þá lendingu, meðferð bún-
ingsins og stöðu geimfarans, er
honum yrði skotið út úr geimfar-
inu. Sérfræðingar töldu, að
prófanir, sem gerðar voru með
brúðum i marz sýndu, að öll sjálf-
virk kerfi, svo og fallhlifarkerfi
og búningar störfuðu ágætlega.
Um leið fylgdust þeir Kamanin
og Koroljof stöðugt með Gagarin.
Þeir viðurkenndu, að hann reynd-
ist prýðilega: rólyndi, sjálfs-
Siöasti un'dirbúningur fyrir fyrstu geimferö Gagarins
traust, þekking. Þann 10. april
skipaði sérstök rikisnefnd Júri
Gagarin fyrstan geimfara, en
Herman Titov varamann hans —
en hann hafði einnig staðið sig
með ágætum, og múndi ekki veita
af að hann færi i næstu ferð, sem
skyldi vera lengri en sú fyrsta.
Allir geimfarar, segir i endur-
minningum Titovs, óskuðu Júri til
hamingju, sannfærðir um að hann
mundi ekki einungis standast
prófið með sóma, heldur að hann
væri bezt fallinn til fyrstu geim-
ferðarinnar.
Klukkan 5 að morgni hins 11.
april, skrifar Kamanin, var eld-
flauginni komið fyrir á sinum
stað. Geimskipið og eldflaugin
voru þaulprófuð. Sama dag voru
öll þau tæki fest á Júri, sem áttu
að skýra frá liðan hans i ferðinni
og stóð sú tilraun frá kl. 12 til
13.20, og hafði ekki hin minnstu
áhrif á liðan hans. Um kvöldið
fóru þeir Titov að sofa kl. 10 og
sváfu enn, er þeir voru vaktir um
hálfsexleytið þann 12. april.
Vostok fór á loft kl. 9.07, en
Gagarin var kominn á sinn stað i
geimskipinu tveim stundum fyrr.
Kamanin segir, að undirbúningur
hafi ekki verið nógu vel skipu-
lagður — það tók meira en
klukkustund að loka geimfarinu
og taka frá uppsetningarpallana.
Nokkrum sekúndum fyrir flug-
tak svarar Júri siðustu skipuninni
með rólegri röddu: „Af stað”.
Að 15 minútum liðnum var
geimskipið komið á braut. Gaga-
rin þoldi vel flugaðstæður og var i
góðu skapi: „Allt eins og það á að
vera með þyngdarleysið, öll tæki
vinna vel”. Þegar hann flaug yfir
Ameriku sagði hann, að hann sæi
yfir sjóndeildarhringinn mjög lik-
an þvi, sem Tsiolkovski hefði lýst
honum. Eins og mjög fallegan
geislabaug.
Titov skýrir frá þvi að hemla-
kerfin hafi staðið sig vel, þegar
komið var að þvi að lækka flugið
og lenda, en það var flóknasti
hluti ferðarinnar. Vostok lenti kl.
10.35 i Kazahkstan.
Sagan hermir, heldur hann
áfram, að þegar menn Magellans
komu heim úr fyrstu ferðinni um-
hverfis hnöttinn eftir þriggja ára
útivist, þá hafi verið sleginn pen-
ingur með áletruninni: „Þú fórst
fyrstur umhverfis mig”. 61sta
ráðstefna Alþjóðlegu flugmála-
samtakanna hefur stofnað til
heiðurspeninga úr gulli, sem ber
nafn Gagarins. A hann er letrað:
„Fyrsta flug mannsins út i geim-
inn, 12/4 1961.”
Alloft siðan hafa félagar minir,
segir Titov að lokum, haldið á eft-
ir eldflaug Gagarins út i geiminn
til nýrra sigra. Og allt varð þetta
mögulegt aðeins að lokinni hinni
fyrstu ferð, ferð Gagarins.
Bandariski geimfarinn Frank
Bormann heimsótti Sovétrikin og
dvaldi um skeið i „Stjörnuborg”
sovézkra geimfara skammt frá
Framhald á bls 39
Ný reglugerð um greiðslur orlofsfjár gildir
frá 1. maí 1973. Launagreiðandi á nú að
greiða 81/3% af launum á næstu póststöð
innan 3ja virkra daga frá því að hann borgar
laun. Um leið hætta allar greiðslur á orlofs-
fé með orlofsmerkjum.
GreiSslunni skal fylgja skilagrein á sérstöku
eyðublaði eða afrit launaseðils, sem Póstur
og sími gefur út. Gætið þess sérstaklega að
nafnnúmer séu rétt.
Um leið og laun eru greidd, á launþegi að
fá launaseðil sem sýnir upphæð launa og
orlofsfjár.
Launþegar fá reikningsyfirlit á 3ja mánaða
fresti frá Pósti og síma. Það sýnir hve mikið
orlofsfé hefur verið móttekið þeirra vegna.
Geyma þarf launaseðlana til að geta séð
hvort rétt upphæð hefur verið greidd inn á
orlofsreikninginn. Við lok orlofsárs fær laun-
þegi senda ávísun á orlofsfé sitt.
Eyðublöð fást á póststöðvum og eru þar
veittar nánari upplýsingar.
POSTUR OG SIMI
Póstgíróstofan