Tíminn - 06.05.1973, Page 30

ViVAUXl
CTPÍ stun .<•
TÍMINN
Sunnudagur 6. mai 1973.
„Heiftursgestur” mynd, sem nemendur i Kiev skóla tóku af Gagarin
Þann 12. aprii 1961 frétti heimur-
inn meö sannkölluöum geim-
hraöa, aö hafin væri fyrsta mann-
aöa geimferö i sögunni, sem stóö i
108 minútur. Allmikii áherzla var
á þaö lögö, aö Rússar heföu veriö
fyrstir til aö taka þetta djarfa
stökk. Timaritiö Newsweek skrif-
aöi t.d.: Sagnfræöingar munu
telja 12. april 1961 upphaf þess
tima, er maöurinn hefur aö leggja
undir sig geiminn. Þennan dag
tók rússneskur piltur, Júri
Gagarin, undir sig sigursælt
stökk út i geiminn, þaö fyrsta i
sögunni. Þessum timamótaviö-
buröi veröur ekki gleymt.”
Og New York Times tók I sama
streng: „Hvert sem leið könnuða
framtíðarinnar liggur, hvað sem
þeir kunna að finna i köldum
viðernum geimsins munu þeir
alltaf muna oröin VOSTOK og
majúr Júri Alexéevits GAGA-
RIN.”
Athugasemdir og upplýsingar i
þessum dúr streymdu að úr fjöl-
mörgum löndum með öllum fjöl-
miðlum allt frá fyrstu minútu
flugs Gagarins. Ósjaldan var
hann kallaður Kólumbus heims-
ins.
En Kólumbús þessi, þ.e.a.s.
Gagarin þurfti aö sinna sínum
störfum og senda reglulega til
jarðar tilkynningar um gang
geimflugsins. Og rödd Júris var
róleg og æsingalaus, er hann
sagði: „Allt gengur eðlilega.”
Auðvitað gátum við — og við
eigum þá við fulltrúa allra þjóða
hins mikla Sovét-Rússlands —
ekki annað en verið stoltir yfir þvi
að einmitt landi okkar sýndi þvi-
lika stillingu og karlmennsku við
aðstæður, sem að líkindum voru
ekki alltof auðveldar.
En Júri Gagarin kynntist ófá-
um erfiöleikum á ævinni, en eins
og kunnugt er, heröa erfiðleikar
hvern þann mann, sem frá ungum
aldri elur upp i sér nauðsynlega
eginleika, eins og þrautseigju og
sigurvilja. Hann var fæddur i
sveitaþorpi i Smolensk-héraði ár-
ið 1934. Faðir hans annaðist
heimilið, þvi auk Júris, sem var
elztur átti hún tvo syni aðra og
dóttur.
Einni ástríðu
var hann haldinn
Júri fékk snemma svo um mun-
aöi áhuga á geimferðum og flugi.
Um þetta skrifaði hann sjálfur i
bókinni „Leiðin út i geiminn”,,
sem hann lauk þvi miöur ekki við.
Það sama lesum við i endurminn-
ingum bróður hans Valentins. En
um leið er á það lögö áherzla, að
Júri lét engan vita af þessum
draumi sinum, þótt hann undir
niðri byggi sig alltaf undir að láta
hann rætast. Hann vildi t.d. sem ‘
fyrst öðlast tæknimenntun og
lauk þvi iðnskólanámi og tækni-
skóla. A ytra borði leit allt öðru
visi út. Júri hélt þvi fram, að hann
mundi feta i fótspor afa sins, sem
var málmbræöslumaður i pútilof-
verksmiðjunum (nú Kirov-verk-
smiðjunum) i Leningrad. Faðir
hans var lika ánægður — i verk-
smiðjunum þótti Júri ágætur
verkmaður, þegar hann var við
starfsþjálfun, sem bræðslu-
maður. Þegar hann svo hóf nám
við tækniskólann i Saratof (við
Volgu) leit það mjög eðlilega út
sem framhald á þvi iðnnámi, sem
hann hafði byrjað á.
Og samt hlaut hann að segja
föður sinum, að hann hefði ákveð-
iö að gerast flugmaður — „hjá þvi
verður ekki komizt”. Hann var
tekinn i flugherskóla án inntöku-
prófa, þar eð hann lauk námi við
tækniskólann með ágætum og
hafði veriö iðinn i flugklúbbnum á
staðnum. Þetta var árið 1953,
þegar Júri var 19 ára gamall.
Og persónulegt lif hans? Ein-
hverju sinni kom hann i leyfi til
foreldra sinna og virtist óvenju-
lega viöutan og hugsi. Enda kom
það á daginn, að hann var ást-
fanginn fyrir alvöru. Þetta lét
hann fyrstuppi við móöur sina, en
milli þeirra var jafnan góður
trúnaöur og vinfengi. Júri var þá
23 ára. Stúlkan hét Valja, vann
við simagæzlu i Gzjatsk og lærði
um leið i hjúkrunarskóla. Móðir
hans var bliðlynd, en boð hennar
voru ströng: „Láttu þetta endast
alla ævi sonur sæll.”
Sambúö þeirra feðga var einnig
góð, en faðir Júris vildi hafa á öllu
röð og reglu. Þegar brúðkaup var
haldið með rússneskri rausnar-
hefö og allir seztir við hátiðaborð,
sneri faöir hans sér allt i einu að
ungu brúðhjónunum og spurði,
hvort þau hefðu ekki gleymt að
koma við á giftingaskrifstofunni.
Viðstaddir ráku upp hlátur, en
Júri vissi að það dugöi ekki og
rétti snarlega fram giftingarvott-
orð og svo spáný skilriki orustu-
flugmanns. Faðir hans las þetta
upp hátt og skýrt, m.a. að J.
Gagarin hefði lokið öllum grein-
um með ágætum vitnisburði,
hefði ánægju af að fljúga, flygi
djarflega og örugglega.
Svo tók við þjónusta i flugsveitum
i harðbýlum norðurhéruðum, sem
jafnframt reyndist góður undir-
búningur fyrir flóknari störf.
En þegar hann var tekinn i
flokk væntanlegra geimfara til-
kynnti hann foreldrum sinum að
hann heföi verið fluttur á nýjan
staö. Þar lagðist hann inn á
spitala nokkrum sinnum og móðir
hans spurði, hvort hann hefði
veikzt. Nei, svaraði Júri, ég þarf
bara að ganga undir rannsókn.
Vorið 1961, áður en Vostok-l flaug
af stað, tilkynnti hann: „Ég þarf
að fara i ferðalag aö ljúka vissum
erindum”.
„Er það langt, sonur sæll?”
spurði móöir hans.
„,Já, það er mjög langt. Þang-
aö hefur enginn maður enn far-
ið.”
Tsiolkovski
breytti öllu
Eins og margir unglingar hafði
Júri gaman af visindaskáldsög-
um, þegar hann var i skóla. En
einn af kennurum hans, Kovaljof,
ráðlagði Júri að lesa nokkrar
fremur sjaldgæfar bækur, bein-
linis um geimflug. Einna fyrst
kynntist hann bók N. Kibaltstitsj,
frá siðasta hluta 19. aldar, en
hann gerir grein fyrir hugmynd
sinni að fyrsta stýrða eldflaugar-
skipinu.
En geimflaugahugmyndir voru
lagðar fram á ný og á enn glæsi-
legri hátt i verkum hins snjalla
visindamanns Konstantins Tsiol-
kovski, (1857-1935). Og ungur las
Gagarin þau af miklu kappi.
Hann skildi fyrst og fremst, að
Tsiolkovski hafði gert sanna bylt-
ingu að þvi er varðar afstöðu
mannkynsins til geimsins. Það
var hann, sem fyrstur færði rök
fyrir þvi, að geimurinn er beinlin-
is starfsvettvangur mannsins, og
að framtið mannkynsins getur
verið þvi háð, að það takist að ná
stjórn á honum.
Þegar árið 1897 lagði Tsiol-
kovski fram tillögu um margra
þrepa geimskip, sem notaði fljót-
andi eldsneyti. Hann kom ekki
aðeins fyrstur manna fram með
kenningu um hreyfingu slikra
eldflauga, heldur lýsti allýtarl.
öllum helztu hlutum og búnaði
geimskipa og þegar i byrjun
aldarinnar lýsti hann lokuðum
búningum til notkunar i mikilli
hæð.
Fyrsta mai 1935 sagði
Tsiolkovski I ávarpi sinu til
sovézku þjóöarinnar: „Ég trúi
þvi, aö margir ykkar veröi vitni
að fyrstu feröinni út fyrir and-
rúmsloftið”.
Tsiolkovski lýsti verkefnum
eins og aö smiða ýmislegar geim-
stöðvar á svæöinu umhverfis
jörðu og innan sólkerfisins — allt
frá litlum stöðvum á braut um-
hverfis jörðu til geimborga, sem
teygðu sig eins og perlufesti um
margra kilómetra leið. Jafnvel i
dag er erfitt að gera sér slikar
borgir i hugarlund.
Júri Gagarin hefur játað, að
lestur bóka Tsiolkovski hafi þeg-
ar i bernsku „breytt sér öllum”.
Hann ákvað, að hann skyldi ger-
ast geimfari. Þeim mún fremur,
sem hann lifði á timum, þegar
tekið var að gefa mikinn gaum að
landnámi i geimnum og væntan-
legra landnema biðu hin ágætustu
skilyrði til skapandi starfs.
Júri gat ekki fremur en svo
margir landar hans, annað en
furðað sig á ferli Tsiolkovski, sem
starfaði áratugum saman mikið
og vel i þágu lands sins sona þess
við hinn mesta skort og erfið-
leika.