Fréttablaðið - 30.09.2004, Blaðsíða 37

Lítil forsíðufrétt í Fréttablaðinu
14. september vakti athygli mína.
Sagt var frá stjórnarfrumvarpi í
Tyrklandi sem kveður á um að
framhjáhald verði refsivert.
Mannréttinda- og kvennasamtök
eru sögð óánægð með þá löggjöf,
sem og Evrópusambandið. Hér er
ekki öll sagan sögð. Réttlætis- og
þróunarflokkur Erdogans forsæt-
isráðherra vill á margvíslegan
hátt liðka fyrir inngöngu landsins
í ESB, þar sem frammistaða tyrk-
neskra stjórnvalda í mannrétt-
indamálum hefur þó lengi verið
gagnrýnisefni. Meðal endurbóta í
lagafrumvarpi stjórnvalda eru
harðari ákvæði gegn nauðgun og
kynferðislegri misneytingu. En
nú gerist það, að um leið og slík
lög eru færð til nútímahorfs,
stefna „ýmis önnur fyrirmæli
frumvarpsins hættulega langt til
baka, þar sem reynt er að lögleiða
trúaratriði og siðvenjur sem end-
urspegla íhaldssamar rætur
stjórnarflokksins í islömskum sið
fremur en nútímaleg viðhorf í
ESB til mannréttinda“ (New York
Times, leiðari 12/9). Hér ber að
hafa í huga, að þrátt fyrir á marg-
an hátt nútímalegt yfirbragð Rétt-
lætis- og þróunarflokksins (AK),
sem aðeins er nokkurra ára, var
hann upphaflega kynntur til sög-
unnar sem róttækur, íslamskur
flokkur, þótt hinn vinsæli trúmað-
ur Erdogan neitaði því raunar, að
AK væri flokkur bókstafstrúar-ís-
lamista. Flokkurinn hlaut 34,2%
atkvæða í þingkosningunum 2002,
en vegna kosningareglna og
tvístrings smáflokka aflaði það
honum 66% þingsætanna.
Það sem er aðfinnsluvert í
þessum nýju lagabálkum er ekki
einungis, að framhjáhald verður
gert að glæp, heldur verður líka
beitt refsingum gegn frjálsvilj-
ugu kynlífi táninga á aldrinum 15-
18 ára, ekki verður bannað með
lögum að ganga úr skugga um
hvort ungar konur séu hreinar
meyjar, og það sem er þó sýnu
verst: fyrir s.k. „sæmdardráp“
kvenna innan ættar gerandans
verður ekki refsað svo sem rétt-
mætt væri. Þar verður að vísu
ákvæði sem bannar að refsing
verði milduð þegar um er að ræða
„dráp í nafni siðvenjulaga“, en að
sögn tyrkneskra lögfræðinga sem
fást við mannréttindamál verður
þetta orðalag líklega túlkað
þannig, að það eigi við um blóð-
hefndavíg á milli ætta, ekki endi-
lega um það þegar kvæntur mað-
ur telur sig vanvirtan vegna hegð-
unar eiginkonu sinnar. Því er hætt
við, að ýmsir dómarar geti áfram
séð í gegnum fingur sér við þá
sem sekir gerast um „sæmdar-
morð“. Hin nýju refsiákvæði
vegna framhjáhalds og kynlífs
unglinga gætu ennfremur orðið
til þess að dómari telji „brotlegan
aðila“ hafa „ögrað“ t.d. eigin-
manni eða föður, en slík „ögrun“
er ósjaldan talin tilefni til refsi-
lækkunar.
Nýleg skýrsla Amnesty Inter-
national áætlar að þriðjungur
tyrkneskra kvenna verði fyrir
heimilisofbeldi þar sem þær eru
„lamdar, nauðgað og í einhverjum
tilvikum drepnar eða neyddar til
sjálfsvígs“.
Leiðarahöfundur N.Y. Times
hvetur Erdogan forsætisráðherra
til að fresta því nýja refsilaga-
frumvarpi, sem til stóð að leggja
fram í þessari viku, þar til um-
ræddum ákvæðum hefur verið
breytt – ella sé hann að fá and-
stæðingum aðildar Tyrklands að
ESB vopn í hendur, þegar það mál
kemur til skoðunar fyrir áramót-
in. Hér er því mikið í húfi fyrir
alla aðila. Í þessu og fleiri atrið-
um á Réttlætisflokkurinn eftir að
velja á milli þess að gera Tyrk-
land að nútímalegu lýðræðisríki
sem virðir grundvallarmannrétt-
indi eða að burðast með það lík í
lestinni sem er arfleifð frum-
stæðra siða og kvennakúgunar. ■
FIMMTUDAGUR 30. september 2004
Nýleg skýrsla
Amnesty Inter-
national áætlar að þriðjung-
ur tyrkneskra kvenna verði
fyrir heimilisofbeldi þar sem
þær eru „lamdar, nauðgað
og í einhverjum tilvikum
drepnar eða neyddar til
sjálfsvígs“.
JÓN VALUR JENSSON
GUÐFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
MANNRÉTTINDI Í
TYRKLANDI
,,
Framhjáhald refsivert
í Tyrklandi?