Fréttablaðið - 20.11.2004, Blaðsíða 26

Fyrir skömmu rifjaði ég það upp í
þessum pistlum að grunnurinn að
utanríkisstefnu íslenska lýðveldis-
ins var lagður á 5. áratugnum.
Fyrst með því að Alþingi hafnaði
því vorið 1945 að Ísland gengi að
því skilyrði að lýsa stríði á hendur
Þjóðverjum og Japönum til þess að
geta gerst stofnaðili að SÞ. Árið
eftir samþykkti Alþingi hins vegar
með atkvæðagreiðslu að æskja inn-
göngu, enda hafði þá fyrrnefnt
skilyrði verið fellt brott.
Þegar Ísland gekk í NATO í
mars 1949 viðurkenndu Bandarík-
jamenn fjóra fyrirvara sem Ísland
setti. Einn af þeim var „að viður-
kennt væri, að Ísland hefði engan
her og ætlaði ekki að stofna her“.
Þessi atriði voru hornsteinn utan-
ríkisstefnu Íslendinga í nærfellt
hálfa öld. Framlag Íslendinga til
varna þessa heimshluta á tímum
kaldastríðsins var að leggja fram
land og aðstöðu fyrir bandarískan
liðsafla, sem hingað kom sam-
kvæmt tvíhliða samningi við
Bandaríkin í júlí 1951.
Ísland setti þó, eins og önnur
lönd, hagsmuni sína ofar „vináttu“
og tryggð við málstað forysturíkja
bandalagsþjóðanna, enda hags-
munirnir ærnir bæði við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar og viðhald
víðtækra viðskipta við Austur-
blokkina, meðan markaðir V-Evr-
ópu voru okkur lokaðir. Guðni Th.
Jóhannesson rakti nýlega nokkur
dæmi þessa í fyrirlestri. Svo
rammt kvað að þessari sjálfstæðu
utanríkisstefnu Íslendinga, að þeir
áunnu sér viðurnefnið „hinn tregi
bandamaður“ í utanríkisráðuneyti
Bandaríkjanna. (Nú erum við
sennilega kallaðir þar „hinir fúsu
meðreiðarsveinar“.) Er þar með
fallin sú röksemd leiðarahöfundar
Morgunblaðsins, að Ísland hafi
ávallt staðið þétt við hlið Bandarík-
janna, og aldrei þéttar en þegar
umheimurinn sneri við þeim baki.
Þannig leið allt kalda stríðið á
enda án þess að Íslendingar þyrftu
að taka þátt í hernaðaraðgerðum. Í
pistli Davíðs Loga Sigurðssonar í
Morgunblaðinu sl. fimmtudag ber
hann Val Ingimundarson fyrir því
að árið 1993 hafi hafist „stigbundið
ferli“ með því að senda nokkra Ís-
lendinga til Bosníu. Þrýstingur
hafi aukist 1997 um aukin framlög
til NATO. „Stofnun íslensku friðar-
gæslunnar svonefndu árið 2001
hafi verið næsta skrefið, en verk-
efnavalið hafi verið hálftilviljunar-
kennt og starfsemin frekar óskýr.“
Þetta er vægt orðalag á því, að
sá eða þeir, sem þessa ákvörðun
tóku vissu ekkert í sinn haus, höfðu
ekki hugmynd um hvað þeir voru
að ana út í, spurðu engan ráða, og
var mest í mun að forðast opinber-
ar umræður um þessa meiriháttar
breytingu á utanríkisstefnunni.
Næst er tekin ákvörðun á NATO-
leiðtogafundinum í Prag 2002 um
að Íslendingar mundu taka að sér
flugvöllinn í Pristina í Kosovo og
leggja til leiguflugvélar til her-
flutninga. Þessi ákvörðun var tekin
á staðnum án þess að bera undir
utanríkismálanefnd Alþingis.
En í utanríkisráðuneytinu eru
menn ekki alveg lausir við hug-
myndaflug. Því er gefinn laus
taumurinn þegar þarf að dulbúa
gerðir þess. Davíð Logi heldur
áfram: „Eins og Íslendingum er
lagið eru menn líka að reyna að slá
margar flugur í einu höggi; menn
stofna Íslensku friðargæsluna til
að „dulbúa“ aukin framlög til
NATO, komast hins vegar einnig
upp með að telja framlög til friðar-
gæslunnar til þróunaraðstoðar.
(Þetta hafa menn fengið uppáskrif-
að hjá OECD af því að um borgara-
lega starfsmenn hefur verið að
ræða“. Valur bendir hins vegar á í
því sambandi að Norðmenn telja
sína friðargæslu með til þróunar-
aðstoðar; sem þó er 0,9% meðan
okkar er aðeins 0,19% af þjóðar-
framleiðslu nú í ár með friðargæsl-
unni meðtalinni)“(!)
Hér er semsé móðgun bætt við
meingjörð með því að hafa bók-
haldsleg endaskipti á hlutunum og
færa hernaðarbrölt undir friðar-
gæslu! Og hvað er svo unnið við
þetta? Í augun á hverjum er verið
að slá ryki? Að sjálfsögðu okkur Ís-
lendingum. En aukin sýndarfram-
lög til friðargæslunnar eru talin til
þess fallin að mati manna, að
styrkja stöðu Íslands varðandi
framboð til sætis í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna. „Þetta þrennt
hangir allt saman,“ segir Valur
Ingimundarson, „þó ég efist reynd-
ar um að einhver þaulskipulögð og
samhæfð áætlun liggi hér að baki“.
Líklegast er full ástæða til að
taka undir þessi orð Vals. Senni-
lega er sami lopaheilinn á bak við
allar þessar ráðagerðir. Það breytir
ekki því að samkvæmt 24. grein
núverandi þingskaparlaga skal
„Utanríkismálanefnd vera ríkis-
stjórninni til ráðuneytis um meiri-
háttar utanríkismál, enda skal rík-
isstjórnin ávallt bera undir hana
slík mál jafnt á þingtíma sem í
þinghléum“. Það hefur ekki verið
gert við þessa kúvendingu á utan-
ríkisstefnu þjóðarinnar. Er nú tími
til kominn að Alþingi rísi upp og
krefjist réttar síns úr höndum
þeirra sem hafa sýnt því fullkomna
fyrirlitningu. ■
N ýir kjarasamningar sveitarfélaga og kennara hafa mikiðverið í umræðunni frá því að samninganefndirnar skrif-uðu undir hjá ríkissáttasemjara á miðvikudag. Fyrst og
fremst hafa kennarar og sveitarfélög rýnt í samninginn til að sjá
hvað hann hefur í för með sér fyrir þá sem eiga að fara eftir hon-
um. Það virðist nokkuð misjafnt hvað einstakir kennarar bera úr
býtum samkvæmt þessum nýja samningi og fyrir sum sveitarfélög
þýðir hann að skera verður niður í starfseminni og jafnvel segja
upp starfsmönnum eins og bæjarstjórinn á Ólafsfirði sagði í viðtali
við Fréttablaðið í gær. Þá sagði bæjarstjórinn enn fremur að ekki
væri gert ráð fyrir neinum framkvæmdum í bænum á næsta ári.
Þetta er hinn kaldi raunveruleiki sem blasir við hjá mörgum sveit-
arfélögum nú í kjölfar samninganna. Þetta virðist ekki aðeins eiga
við hjá litlum sveitarféögum, heldur líka þeim stærri, og þá ekki
síst hjá Reykjavíkurborg. Ein af röksemdunum fyrir þeirri ákvörð-
un Reykjavíkurlistans að hækka útsvarið á Reykvíkingum var
einmitt aukinn launakostnaður borgarinnar í kjölfar samninganna,
auk margs annars. Að óreyndu hefðu menn haldið að fjárhagur
borgarinnar væri þannig að ekki þyrfti að hækka útsvarið vegna
nýrra kjarasamninga kennara, en svona er það nú samt. Útgjalda-
aukning borgarinnar vegna þeirra er talin verða einn og hálfur
milljarður króna á þessu og næsta ári. Hjá sumum litlum sveitar-
félögum sem hafa verið í fjarhagsvanda koma hækkanir vegna
kjarasamninganna til viðbótar þeim vanda sem þau hafa verið að
glíma við. Þetta leiðir enn og aftur hugann að því að gera þarf gang-
skör að stækkun þeirra, þannig að þau ráði við að veita þá þjónustu
sem til er ætlast af þeim. Það þarf oft ekki mikið að koma til í litlu
sveitarfélögi til þess að endar nái ekki saman, en með stærri og
styrkari heild ættu þau betur að geta ráðið við hlutverk sitt. Því
verður hins vegar ekki á móti mælt að sum lítil sveitarfélög eru
mjög vel stæð eins og vel sést þegar ferðast er um sveitir landsins.
Þau hafa þá yfirleitt einhverja tekjustofna sem sveitarfélög al-
mennt ekki hafa, og það er þá ástæða þess að íbúarnir vilja ekki
fórna þessum sérréttindum og renna inn í stærri heild.
Einar Oddur Kristjánsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks, var
samkvæmur sjálfum sér við umræður um nýju samningana á Al-
þingi á fimmtudag. Hann sagði þá skelfilega og olli nokkru upp-
námi í þingsölum með ummælum sínum. Þingmenn stjórnar-
andstöðunnar brugðust hart við og andmæltu Einari Oddi. Stein-
grímur J. Sigfússon sagði að sér blöskraði ummæli hans.
Fulltrúar fjármálalífsins segja að teflt sé á tæpasta vað með
þessum kjarasamningum, og fulltrúar verkalýðshreyfingarinnar
segja að hann geti kallað á endurskoðun almennra kjarasamninga,
jafnframt því sem þeir hafa fagnað því að samningar skuli hafa
tekist. Það er greinilegt á ummælum manna í kjölfar samninganna
að það fer mikið eftir því hvernig haldið verður á málum í fram-
haldinu hverjar hinar raunverulegu afleiðingar verða fyrir efna-
hagslífið. ■
20. nóvember 2004 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Skiptar skoðanir eru um áhrif
kennarasamninganna á efnahagslífið.
Afleiðingar
kennaradeilu
ORÐRÉTT
Ekki þó að græða meira?
Háleit markmið eigenda
Magasin.
Fyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 19. nóvember.
Vöfflurnar dugðu ekki
Þótt eftirvænting væri í loftinu í
Karphúsinu og ilmurinn af ný-
bökuðum vöfflum bærist að vit-
um forsvarsmanna samningan-
efndar kennara, gat ég ekki séð
að ánægjan skini beinlínis úr
augum þeirra við undirritunina.
Elva Björk Sverrisdóttir blaðamaður
um kennarasamningana.
Morgunblaðið 19. nóvember.
Örugglega ekki stjórnmálamaður
Áreiðanlegur, skipulagður og
laus við athyglissýki.
Umsögn um Arnald Indriðason rit-
höfund.
Viðskiptablaðið 19. nóvember.
Ekki beint Ríki Platóns!
Condoleeza Rice er dæmi um,
að Bandaríkin eru orðin að
mestu ógn nútímans við mann-
kynið og framtíð þess. Fólk, sem
annars staðar væri á hæli, er við
stjórnvöl Bandaríkjanna.
Jónas Kristjánsson, fyrrverandi rit-
stjóri, um nýjan utanríkisráðherra
Bandaríkjanna.
DV 19. nóv.
Alltaf eitthvað nýtt
Skylt að greiða víxla.
Fyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 19. nóvember.
Íslandslýsing anno 2004
Kennarar grenja, millar græða,
svaka stuð!
Dr. Gunni í kjallaragrein.
DV 19. nóvember.
Eins gott að forða sér!
Ég mun skjóta þá næst
Leigusali í bréfi til DV.
DV 19. nóvember.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Verður sérstaðan virt?
Einar K. Guðfinnsson alþingismaður
ræðir um kennarasamningana á
heimasíðu sinni á netinu, ekg.is. Hann
hefur áhyggjur af því að ýmsir, þar á
meðal stjórnarandstæðingar á Alþingi,
sem hvöttu til þess að kennarar fengju
meiri launahækkanir en aðrir vegna
sérstöðu sinnar muni nú vilja að hækk-
anirnar gangi yfir alla línuna. Einar
skrifar: „Nú er komið að skuldadögum
þeirra sem héldu á lofti því sjónarmiði
að staða kennara væri sérstök. Þeir
ættu einir að fá launahækkanir um-
fram það sem launastefnan á almenna
markaðnum kvað á um. Nú er komið
að því að menn standi við þau stóru
orð. Nú er komið að því að á það reyni
hvort menn séu menn sinna eigin
orða“. Greinilegt er að í hópi sam-
flokksmanna Einars hafa menn ekki trú
á því að staðið verði við stóru orðin
um sérstöðu kennara. Einar Oddur
Kristjánsson fullyrti á Alþingi á fimmtu-
daginn að hver einasti starfshópur rík-
isins mundi fylgja á eftir og gera kröfur
um sambærilegar hækkanir og kennar-
ar hafa fengið. Afleiðingin yrði óða-
verðbólga og allsherjarhrun kaupmáttar
launafólks. Sannarlega ekki
uppörvandi framtíðarsýn.
Ekki orð frá Powell
Á Skoðunum á Vísi.is var í gær
fjallað um fund Davíðs
Oddssonar og Colins
Powell, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna,
á þriðjudaginn. Þar segir m.a.: „Athyglis-
vert að Colin Powell vildi ekki segja orð
við fjölmiðla eftir fundinn. Engar fregnir
um viðræðurnar er að hafa í bandaríska
utanríkisráðuneytinu. Engin sameiginleg
tilkynning var gefin út eins og gert var
þegar Davíð, þá forsætisráðherra, hitti
George Bush forseta í Hvíta húsinu 6.
júlí í sumar.“ Sagt er að menn taki eftir
varfærnislegu orðalagi Davíðs um fund-
inn: „Mér finnst að málið sé núna kom-
ið í öruggari farveg...“ Og: „[Davíð]
sagðist vona og treysta því að menn
mundu finna niðurstöðu sem væri
ásættanleg“ Enn fremur: „Ég tel að
núna horfi málið þannig við, að það sé
orðið viðurkennt sjónarmið að
það eigi að vera tilteknar var-
anlegar loftvarnir á Íslandi...“
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
LEIÐIN Í
ÖRYGGISRÁÐIÐ?
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Hér er semsé
móðgun bætt við
meingjörð með því að hafa
bókhaldsleg endaskipti á
hlutunum og færa hernað-
arbrölt undir friðargæslu!
,,
Friður er stríð