Fréttablaðið - 25.11.2004, Blaðsíða 20
Sagan endurtekur sig. Nú hefur
grunnskólakennurum tekizt að
semja um myndarlega kaup-
hækkun og kjarabót sér til handa
að loknu löngu og ströngu verk-
falli. Þeir hlutu að hafa þennan
háttinn á, enda fóru framhalds-
skólakennarar þannig að fyrir fá-
einum árum og höfðu þá fræki-
legan sigur í kjaradeilu sinni við
ríkið. Menn geta deilt um rétt-
mæti þess, að kennarar leggi
niður vinnu langtímum saman og
sendi nemendur sína heim í blóra
við lögboðna skólaskyldu, en
lögin í landinu veita þó kennur-
um skýlausan verkfallsrétt.
Reynsla undangenginna ára sýn-
ir, svo að varla verður um villzt,
að kennarar hafa ekki náð fram
nauðsynlegum kjarabótum nema
með því að láta hart mæta hörðu.
Um hvað var samið í þessari
lotu? Niðurstaðan bendir til
fjórðungshækkunar launa handa
kennurum eða þar um bil, enda
þótt erfitt sé að meta flókna
kjarasamninga til fjár og lýsa
þeim með einni prósentutölu.
Kennarar hljóta að líta svo á, að
þeim hafi nú tekizt að knýja fram
langþráða leiðréttingu á launa-
kjörum sínum miðað við aðrar
starfsstéttir. Fyrir samninginn
voru launakjör kennara miðað
við aðrar stéttir lakari á Íslandi
en alls staðar annars staðar á
OECD-svæðinu nema í Slóvakíu
(sjá skýrslu OECD, Education at
a Glance 2004). Íslenzkir grunn-
skólakennarar voru t.a.m. ekki
hálfdrættingar á við írska kenn-
ara 2002. Með nýjan samning í
höfn hljóta kennarar að líta svo á,
að þeim hafi tekizt að þoka kaupi
sínu og kjörum miðað við aðrar
stéttir nær meðallagi innan
OECD.
En bíðum við. Það er ekki al-
veg víst, að kennurum verði að
ósk sinni. Það stafar af því, að
öðrum starfsstéttum er í lófa lag-
ið að heimta skaðabætur vegna
kauphækkunar kennara – þ.e.
kauphækkun handa sjálfum sér
til að endurreisa launamuninn á
þeim og kennurum. Undir eðli-
legum kringumstæðum væri
ekki mikil hætta á slíkum bóta-
kröfum. Þá myndu vinnuveitend-
ur semja við starfsmenn í hverju
fyrirtæki fyrir sig og miða samn-
ingagerðina við afkomu fyrir-
tækjanna og afköst starfsfólks-
ins, og kaup og kjör óskyldra
starfsstétta kæmu málinu ekki
við. Þá hefðu aðrir launþegar
ekki aðstöðu til að skjóta kennur-
um aftur fyrir sig í launastigan-
um.
Við búum þó ekki við þess
háttar vinnumarkaðsskipulag.
Við búum enn í aðalatriðum við
gamla vinnulöggjöf frá árinu
1938 – löggjöf, sem gerir öðrum
launþegum kleift að bindast sam-
tökum (eins og kennararnir
gerðu!) um að reyna að knýja
fram kjarabætur handa sjálfum
sér til jafns við kauphækkun
kennara. Ef það gerist, þá hækka
vinnulaun almennt til jafns við
kennaralaunin, og kaupmáttar-
aukningin, sem kennarar voru að
enda við semja um, verður þá að
engu, þegar allt kemur til alls.
Niðurstaðan verður þá óbreytt
launahlutföll – og meiri verð-
bólga með gamla laginu, eða
aukið atvinnuleysi.
Verðbólga? Atvinnuleysi?
Hvers vegna? Kauphækkun
handa kennurum hefur engin
áhrif á kaupgreiðslugetu at-
vinnulífsins, ekki í bráð. Ef
samningurinn við kennara yrði
til þess að leggja stórfellda
launakostnaðarhækkun á fyrir-
tækin að kröfu annarra launþega,
þá ættu þau varla annarra kosta
völ en að velta kostnaðaraukn-
ingunni út í verðlagið eða fækka
fólki. Rífleg kauphækkun handa
kennurum mun eigi að síður
styrkja skólastarfið, ef hún end-
ist, og laða smám saman fleiri og
betri kennara að skólunum og
skila fleiri og betri nemendum
inn í framhaldsskólana og út í
fyrirtækin. Afköst vinnandi fólks
og fjár og kaupgreiðslugeta fyr-
irtækjanna munu vafalítið aukast
með bættum kjörum kennara til
langs tíma litið, en þess er þó
býsna langt að bíða. Menntun er
langtímafjárfesting.
Núverandi vinnumarkaðsskip-
an býður þeirri hættu heim, að
aðrir launþegahópar reyni að
knýja fram kauphækkun handa
sér til jafns við kauphækkun
kennara, eins og Einar Oddur
Kristjánsson alþingismaður og
Tryggvi Þór Herbertsson dósent
hafa bent á. Alþingi hefði átt að
byrgja þennan brunn fyrir löngu
með því að breyta vinnulöggjöf-
inni til að draga úr miðstýringu
og dreifa valdi á vinnumarkaði.
Það var ekki gert. Framvindan í
vinnumálum næstu misseri mun
því ráðast m.a. af því, hvort
fáeinir forustumenn voldugra
verklýðsfélaga fallast á þau rök
kennara, að þeim beri nú mynd-
arleg kauphækkun miðað við
aðrar starfsstéttir. Nú reynir á
verkalýðsforustuna. Hún hefur
staðið sig vel í ýmsum greinum
mörg undangengin ár. Megi hún
gera það áfram. ■
F rumvarp ríkisstjórnarinnar um fjögurra prósenta lækk-un tekjuskatts á næstu þremur árum, hækkun barnabótaog niðurfellingu eignarskatts kemur ekki á óvart. Skatta-
mál voru í brennidepli í kosningabaráttunni til Alþingis fyrir
ári síðan. Lofuðu þá jafnt stjórnarflokkarnir sem höfuðflokkur
stjórnarandstöðunnar, Samfylkingin, lækkun skatta á almenn-
ing. Eftir því hefur síðan verið beðið að ríkisstjórnin efndi þetta
fyrirheit. Annað hefði verið svik við kjósendur.
Nú þegar efndirnar blasa við er einkennilegt að sjá hve
margir stjórnmálamenn og álitsgjafar eru neikvæðir gagnvart
framtakinu. „Ekki rétti tíminn“, segir sumir. „Eykur verð-
bólgu“, segja aðrir. Og enn aðrir telja upp ótal verkefni sem
hægt væri að ráðast í ef skattarnir væru ekki lækkaðir. Athygl-
isvert er að Samfylkingin virðist hafa breytt um stefnu frá því
fyrir kosningar og mælir nú gegn frumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Þýðir það að kjósendur geta ekki treyst kosningaloforðum
flokksins? Andstaða Vinstri grænna er í sjálfu sér rökrétt fram-
hald á þeirri afstöðu sem fram kom í kosningabaráttunni en
þegar formaður flokksins grípur til þeirra stóryrða að kalla
skattalækkunina „hrikalegt efnahagslegt og hagstjórnarlegt
glapræði“, eins og hann gerði í blaðaviðtali á dögunum, hljóta
menn að velta því fyrir sér hvort honum standi orðið á sama um
það hvort hann sé tekinn alvarlega eða ekki.
Í umræðunum um skattalækkanirnar líkti Össur Skarphéð-
insson, formaður Samfylkingarinnar, Geir H. Haarde fjármála-
ráðherra við jólasvein sem dreifði gjöfum í allar áttir. Þessi um-
mæli koma á óvart frá jafn skynsömum manni og formanni
Samfylkingarinnar. Rangt er að hugsa um ríkisvaldið sem jóla-
svein sem færir okkur gjafir. Ríkið hefur ekki aflað skatt-
teknanna með eigin vinnu heldur eru skattar afrakstur af vinnu
launþega. Almenningur er veitandi en ríkið þiggjandi.
Áþekk – en því miður allt of algeng – hugsunarskekkja er
fólgin í því að ræða skattalækkanirnar eingöngu á grundvelli
hagfræði og hagstjórnar. Vissulega hefur upphæð skatta hverju
sinni áhrif á ríkisfjármál og efnahagslífið en skattheimta er
fyrst og fremst pólitísk spurning sem varðar grundvallaraf-
stöðu manna í stjórnmálum. Hitt er svo tæknilegt úrlausnarefni
hvernig hagstjórnin lagar sig að tekjum og gjöldum ríkisins
hverju sinni. Og í því efni skiptir auðvitað miklu að stjórnmála-
menn sýni ábyrgð og átti sig á afleiðingum þess fyrir hagkerf-
ið þegar breytingar verða á jafn mikilvægu sviði og fjármálum
ríkisins.
Fjármálaráðherra sagði þegar hann mælti fyrir skattafrum-
varpinu að það mundi að meðaltali leiða til 4-5% hækkunar á
ráðstöfunartekjum heimilanna í landinu. Ýmsir hópar, ekki síst
tekjulágt barnafólk og barnafólk með meðaltekjur, nytu enn
meiri kjarabóta. Og ráðherrann spurði gagnrýnendur í sölum
þingsins: Hvað er eiginlega athugavert við það að lækka skatt-
ana á venjulegu vinnandi fólki? Hið eðlilega svar er: Það er ekk-
ert athugavert við það. Það var kominn tími til. Skattalækkunin
er lofsverð og ríkisstjórninni til álitsauka. ■
25. nóvember 2004 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Rangt er að ræða skattalækkanir eingöngu á
grundvelli hagfræði og hagstjórnar.
Kjarabót fyrir
almenning
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
KENNARASAMNINGURINN
ÞORVALDUR
GYLFASON
Alþingi hefði átt að
byrgja þennan
brunn fyrir löngu með því
að breyta vinnulöggjöfinni
til að draga úr miðstýringu
og dreifa valdi á vinnu-
markaði.
,,
Um hvað var samið?
Las, las ekki
Davíð Oddsson utanríkisráðherra var á
Alþingi á mánudaginn spurður um við-
ræður hans og Colins Powell í Was-
hington í síðustu viku. Fyrirspyrjandi, Jón
Gunnarsson þingmaður Samfylkingar-
innar, vitnaði í fjölmiðla (og var þá
greinilega með skrif í Fréttablaðinu og á
Vísi.is í huga) um varfærnisleg ummæli
ráðherrans og sagði menn velta fyrir sér
hver raunveruleg niðurstaða fundarins
hefði verið. Eitthvað virð-
ist tilvísunin í fjölmiðl-
ana hafa farið í taug-
arnar á ráðherranum.
Byrjaði hann svar sitt á
því að segjast ekki hafa
„stúderað“ hvað fjöl-
miðlar hefðu sagt
um fundinn. Mínútu
seinna kvaðst hann hins vegar hafa séð
að „sumir“ hefðu skrifað „af miklu þekk-
ingarleysi“ um efnið. Í því sambandi má
geta þess að athugun á ræðusafni ráð-
herrans bendir til þess að orðið „þekk-
ingarleysi“ – og í seinni tíð „yfirgripsmik-
ið þekkingarleysi“ – sé í sérstöku dálæti
hjá honum. Kannski ber því ekki að taka
það of bókstaflega þegar orðinu er
slengt fram í stjórnmálaræðum hans.
Fékk leyfi hjá Powell
Jón Gunnarsson vildi vita af hverju Colin
Powell hafði ekkert að segja við fjöl-
miðla að fundinum loknum. Minnti
hann á að eftir fund Davíðs og Bush for-
seta hefði verið haldinn blaðamanna-
fundur og gefin út fréttatilkynning. Svar
utanríkisráðherra er athyglisvert. Kvaðst
hann hafa farið yfir með það Powell
hvað eðlilegt væri að segja við fjölmiðla
um fundinn. Sagðist hann því líta svo á
að Bandaríkjastjórn og sérstaklega
Powell væri samþykkur þeim túlkunum
sem hann hefði látið fara af fundinum.
Niðurstaðan væri sú að embættis-
mannaviðræður skyldu hefjast á þeim
grundvelli að loftvarnir væru tryggðar á
Íslandi og Íslendingar tækju aukinn þátt
í rekstrarkostnaði Keflavíkurflugvallar.
Gott og vel. Ef rétt reynist er það rós í
hnappagat ráðherrans. En ekki hefði nú
verið verra ef Powell hefði staðfest
þessa túlkun í eigin persónu. Getur verið
að hann hafi viljað svara þeirri spurn-
ingu hvað felst nákvæmlega í loftvörn-
um á Íslandi? Að það sé ekki frágengið
að orrustuþotur verði staðsettar á Ís-
landi? Það ætti að koma í ljós snemma
á næsta ári.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS