Tíminn - 17.03.1974, Blaðsíða 26

26
TÍMINN
Sunnudagur 17. marz 1974.
Framlag til íþrótta-
móla hefur nífaldazt
á aðeins þremur órum
um greiðslum á þrem næstu
árum^þ.e. 7.9 millj. kr. hvert
ár.
2) Á grundvelli þeirrar áætlunar
sem lögð var fram á öðrum
fundi nefndarinnar um upp-
byggingu iþróttaaðstöðu
þjóðarinnar i næstu 20 ár, sé
sú stefna samþykkt af rikis-
stjórn íslands, að iþróttahús
og sundlaugar, sem bæjar-
eða sveitarfélög reisa i sam-
vinnu við iþrótta- og ung-
mennafélög eða samtök
þeirra og fræðsluráð eða
skólanefndir i þeim tilgangi að
þau nýtist á þrennan hátt(þ.e.
skólastarfi, iþróttaiðkunum
almennings og starfsemi
iþrótta- og ungmennafélaga
eða samtökum þeirra, séu
styrkt af rikissjóði á sama
hátt og önnur skólamannvirki,
enda hafi fræðslumálastjórn
og iþróttanefnd rikisins sam-
þykkt gerð þeirra. Óski bæja-
eða sveitafélög, iþrótta- eða
ungmennafélög eða samtök
þeirra að reisa iþróttahús, eða
sundlaug, sem eigi kemur i
þarfir iþróttaiðkana skóla, en
er talið nauðsynlegt af
iþróttanefnd rikisins, fellur
styrkveiting til þess eigi undir
ákvæði þessarar greinar, en
mannvirkið skal njóta styrks
úr iþróttasjóði”.
Tillaga til frumvarps til laga
um breytingu á iþróttalögum nr.
49 frá 7. april 1956.
Við 6. gr. II. kafla laganna bæt-
ist:
„Iþróttahús og sundlaugar, opn-
ar eða yfirbyggðar, sem bæjar-
og sveitarfélög hyggjast reisa
ein eða i samvinnu við iþrótta-
og ungmennafélög eða samtök
þeirra með samþykki fræðslu-
ráðs eða skólanefnda, i þeim
tilgangi að þau nýtist á þrennan
hátt, skólum, almenningi,
iþrótta- og ungmennafélögum
eða samtökum þeirra, skulu
styrkt úr rikissjóði á sama hátt
og um skólamannvirki sé að
ræða, enda hafi fræðslumála-
stjórn og iþróttanefnd rikisins
samþykkt gerð þeirra. Óski
bæja- eða sveitafélög, iþrótta-
eða ungmennafélög eða samtök
þeirra að reisa iþróttahús eða
sundlaug, sem eigi kemur i
þarfir iþróttaiðkana skóla,en er
talið nauðsynlegt iþróttamann-
virki af iþróttanefnd rikisins,
skal það njóta styrks úr
iþróttasjóði.”
Vangreidd þátttaka
ríkisins
Að lokinni samþykkt tillagn-
anna tóku fulltrúar iþróttanefnd-
ar rikisins, UMFl og ÍSt fram, að
þeir myndu eigi setja sig upp
gegn þvi þótt greiðslum ,,van-
greiddrar, áætlaðrar þátttöku”
yrði dreift á fimm (5) ár i stað
þriggja (3) ára,eins og gerð er til-
laga um i 1. lið tillagnanna.
Á tiltölulega skömmum tima hefur framlag
rikissjóðs til iþróttamála hvorki meira né minna
en nifaldazt. Hér er um miklar og ánægjulegar
breytingar a’ ræða. iþróttasiðan sneri sér til Þor-
steins Einarssonar, iþróttafulltrúa rikisins, og
bað hann um að gera grein fyrir þróun þessara
mála á undanförnum áratugum, og fara svör
hans hér á eftir:
tþróttalög voru samþykkt á Al-
þingi 1940. Þau kváðu meðal ann-
ars á um stofnun iþróttasjóðs,
sem bæjar- og sveitarfélög, ung-
menna- og iþróttafélög og samtök
þeirra gátu sótt um framlög úr til
greiðslu hluta kostnaðar við
Iþróttamannvirki og hin stærri
Iþróttatæki, svo og einnig útgjöld
fyrir iþróttaæfingar.
Var svo kveðið á i lögum, að Al-
þingi skyldi árlega veita fé i
iþróttasjóð, eða sjá honum-fyrir
tekjum á annan hátt.
Tekjuöflun, er
mistókst
Löggjafinn mun hafa orðað
þetta svo óákveðið, þar sem hann
hafði bundið vonir við öflun fjár
til sjóðsins með starfrækslu ,,veð-
mála”-starfsemi, sem svo var
nefnd i lögum um tekjuöflun til
iþróttasjóðs, sem samþykkt voru
samtimis iþróttalögum, og voru
reist á vitneskju um þá nýhafna
starfrækslu knattspyrnugetrauna
Sviþjóð. Slik fjáröflun var hér
ókunnug um 1940, og heims-
styrjöldin, sem þá var hafin,
hindraði öflun upplýsinga. Þess
má geta i þessu sambandi, áð i
Noregi og Danmörku hófust get-
raunir ekki fyrr en 1948 og þá
fyrst gátum við kynnzt þeim. Til-
raun getraunareksturs er svo
gerð hér með hefðbundnu sniði
1952-1956. Hún reyndist ekki raun-
hæf.
Frumkvæði Hermanns
öllum þeim, sem kunnug var sú
iþróttaaðstaða, sem þjóðin bjó
við, varð samþykkt iþróttalaga
gleðiefni og þakklæti áttu þeir
skilið, sem áttu frumkvæðið aö
þvi að fá skipaða 9 manna milli-
þinganefnd um iþróttamál 1939.
Hermann Jónasson, sem þá var
forsætisráðherra og annaðist
kennslumál, og eins og öllum er
kunnugt hafði veriö glimukappi
Islands og virkur iðkandi sunds
og skautahlaups, mun ásamt
iþróttasinnuðum flokksmönnum
sinum eigi hafa likað það vel, að i
fræðslulögum, sem samþykkt
voru 1936 var kveðið afar lauslega
á um stöðu iþrótta sem náms-
greinar i skólum þjóðarinnar.
Hermann Jónasson.
Pálmi Hannesson, rektor og al-
þingismaður, var formaður milli-
þinganefndarinnar, en Steinþór
magister Sigurðsson ritari. Könn-
un nefndarinnar leiddi i ljós, að
stórra úrbóta var þörf i iþrótta-
málum.
Fátækleg aðstoð
Eigi eru það ofsögur, að allir
þeir, sem þá unnu að iþróttamál-
um,hugsuðu til stórra úrbóta með
margvislegum aðgerðum. Um
iþróttamannvirki má geta þess,
að fjöldi iþróttasala var 11
(stærsti 12x24 m ), sundlaugar um
60 talsins,og af þeim 17 torflaug-
ar. engin knattspyrnugrasvöllur,
tvær hlaupabrautir, 11 skiðaskál-
ar en engin lyfta o.s.frv.
Framkvæmd sundskyldu, sem
komið skyldi á samkvæmt
iþróttalögum, var erfið sökum að-
stöðuleysis,t.d. höfðu 4 kaupstaðir
sundlaugar, og i Austfirðinga-
fjórðungi var engin.
Ágalli var það á lögunum, að
engin ákvæði voru i þeim um
hlutdeild sjóðsins i hinum ýmsu
gerðum iþróttamannvirkja né
skyldur rikissjóðs við iþróttasjóð,
um að hann gæti tekið á sig skuld-
bindingar.
Góður árangur
Iþróttanefnd rikisins var þegar
ljóst, að ætti hún að geta starfað
markvisst, yrði hún að setja sér
viðmiðanir um hlutdeild i kostn-
aði iþróttamannvirkja. Setti hún
sér reglur, sem miðuðust við fyrri
fjárveitingar Alþingis i slikum
tilfellum, t.d. hlutdeild, sem Al-
þingi setti sér við afgreiðslu fjár-
laga 1929, að styrkja úr rikissjóði
sundlaugar við jarðhita með 50%
af kostnaði, ályktun Alþingis 1930
um styrki til smiði baðstofa og þá
eigi sizt lög um hlutdeild rikis-
sjóðs i kostnaði við smiði sund-
hallar i Reykjavik.
Þrátt íyrir þessa ágalla lag-
anna voru áhrif sjóðsins I árslok
1949 þessi:
22 sundlaugar, opnar og yfir-
byggðar
10 sundlaugar, endurbættar
1 sundlaug i smiðum
3 leikfimisalir
iþróttaaðstaða i 11 samkomu-
húsum
11 baðstofur
15 skiðaskálar
37 iþróttavellir i framkvæmd.
Kostnaðarverð þessara fram-
kvæmda 11.5 millj. kr. og hlut-
deild sjóðsins 3.7 millj. kr.
Ógreidd hlutdeild sjóðsins nær
engin.
Hagur sjóðsins
versnar
Upp úr þessu fer hagur sjóðsins
versnandi. Kom þar tvennt til: 1)
miklar og örar framkvæmdir og
2) framlög Alþingis hækka ekki i
hlutfalli við kostnað fram-
kvæmda.
Árið 1956 eru iþróttalög endur-
skoðuð. Við þá endurskoöun fæst
sú ein lagfæring varðandi Iþrótta-
Kostnaður Heildar- Aætluð greiðslur Vangreidd
framkvæmda kostnaður þátttaka alls áætl. þáttt. 1 fjárlögum
1960 8.4 57.3 21.9 8.9 13.0 2.0 millj. kr.
1961 12.6 68.4 26.2 10.1 16.1 2.0 millj. kr.
1962 12.5 79.3 30.1 11.8 18.3 2.25 millj. kr.
1963 15.4 93.5 35.4 13.3 22.2 3.0 millj. kr.
Greinargerðinni fylgdu tillögur
til frumvarps að breytingum á
Iþróttalögum og þá fyrst og
fremst II. kafla laganna um
Iþróttasjóð.
Iþróttanefnd rikisins hafði átt
fund með stjórnum UMFÍ og ISI
um efni greinargerðarinnar og
tillagnanna.
Lagaákvæði endurskoðuð
1 nóvember 1962 átti iþrótta-
nefnd rikisins fund með þáver-
andi menntamálaráðherra, Gylfa
Þ. Gislasyni.
Á þeim viðræðufundi lagði
”1) Rikisstjórn Islands fái á Al-
þingi samþykkta þá heimild,
að sú „vangreidda, áætlaða
þátttaka” Iþróttasjóðs, eins og
hún var að lokinni úthlutun úr
sjóðnum I marz 1964, 23.7
millj. kr„ verði greidd i jöfn-
Sundlaugin i Laugaskarði.
nefndin fram greinargerð um hag
Iþróttasjóðs og störf iþrótta-
nefndar rikisins frá 1941.
Greinargerð þessi, sem dagsett
er 20. nóv. 1962, var samin með
það fyrir augum að veita sem
gleggstar upplýsingar um þá
nauðsyn að efla fjárhag iþrótta-
sjóðs.
Ræddu stjórnirnar þetta á sér-
fundum og að þeim loknum tjáðu
þær sig samþykkar tillögunum.
I framhaldi af þessum fundi
skipaði menntamálaráðherra
nefnd til þess að endurskoða laga-
ákvæði um iþróttasjóð.
Nefndin ræddi fyrst og fremsl,
hvaðværi til úrbóta hag sjóðsins.
Hún samdi einnig áætlun 20 ár
fram i timann um uppbyggingu
iþróttaaðstöðu þjóðarinnar.
Þegar nefndin lauk störfum I
april 1964, lagði hún eftirfarandi
tillögur fyrir menntamálaráð-
herra:
Þorsteinn Einarsson.
sjóð, að mælt er fyrir i lögum, að
hlutdeild i kostnaði iþróttamann-
virkja geti numið allt að 40%.
Arið 1959 er svo komið fyrir
sjóðnum, að „ógreidd hlutdeild”
nemur 9.5 millj. kr..
Yfirlit um hag sjóðsins 1960-
1963 sýnir i hvert óefni stefndi: