Tíminn - 07.07.1974, Blaðsíða 15

Súnnudagur 7^ júli 1974
TlMINN
!\ r
15
land óku aftur til Vinar, reyndi ég
að fá inni á hótel Duna, en þar
héldu sig flestir erlendir blaða-
menn, sem í borginni voru. Þarna
var ekkert herbergi að fá, og þess
vegna var mér visað á Astoria, en
þar var bækistöð nokkurs hluta
frelsishreyfingarinnar. Ég var
eini utanaðkomandi gesturinn á
hótelinu, og um kvöldið hélt ég
upp á frelsi Ungverjalands i hópi
hugrakkra hermanna, sem voru á
verði á göngunum með vélbyssur
sér við hlið. Veizlubirgðirnar
voru ekki nema tvær ákavitis-
flöskur, sem ég hafði fengið hjá
starfsmanni norska sendiráðsins
i Vinarborg, auk brauðbita og
pylsusneiðar, sem hótelstjóran-
um tókst einhvern veginn að töfra
fram á sjónarsviðið.
i tvo sólarhringa fóru Rankin
og Söhol vitt og breitt um Buda-
pest og gengu milli sundurskot-
inna skriðdreka og fagnandi Ung-
verja. Þeir tóku myndir og sendu
fréttir til Englands og Oslóar, án
þess að vita hvor um annan. I
höfuðstöðvum heimspressunnar á
Hótel Duna fóru menn að hvislast
á um það, að nú væru Rússar bún-
ir að taka ákvörðun. Innrásarher
var lagður af stað inn yfir landa-
mærin frá Tékkóslóvakiu, Sovét-
rikjunum og Rúmeniu. Þeir, sem
bezt þóttust vita, sögðu, að nú
væru aðeins fáar klukkustundir,
þar til borgin yrði umkringd. Fólk
óttaðist, að hér væri að gerast
eitthvað svipað, og gerzt hafði i
Stalingrad. Menn lásu alvöruna
úr augum Ungverjanna.
Fögnuðurinn var ekki orðinn eins
mikill. Enn héldu menn þó áfram
að leita að AVO-fólki, af jafn
miklum ákafa og fyrr, ef ekki
meiri. Nú var kominn 1. nóvem-
ber. Það var fimmtudagur.
Ringulreiðin jókst
Mikil ringulreið rikti á blaða-
mannahótelinu. Margir blaða-
mannanna þutu af stað i bilum
sinum yfir holt og hæðir. Fjöldi
Ungverja bað i dauðans angist
um að fá að komast með, i von um
að komast út úr landinu og til
frelsis. Fyrir utan hótelið var
austurriskur kaupsýslumaður að
búast af stað i stóra græna banda-
riska Ford-bilnum sinum. Með
honum var aðeins einn maður
sem hann hafði hitt alveg nýlega.
Nóg rými var i bilnum.
Rankin: — Ég var kominn til
Duna til þess að fá siðustu fréttir,
og var löngu búinn að ákveða að
reyna að komast sem fyrst úr
landi. Þetta var ekki af ótta við
Rússana, heldur vegna þess, að
ég var orðinn hræddur um, að ég
yrði rekinn úr skólanum. Ég hafði
nefnilega farið frá Oxford án þess
að fá leyfi til þess, og hafði fengið
spurnir af þvi simleiðis, að hætta
væri á, að ég yrði rekinn úr
skólanum. Þess vegna var ég
glaður yfir að fá nú að fljóta með i
bil Austurrikismannsins. Ég sett-
ist i aftursætið.
Söhol: — Ég hafði i marga
klukkutima reynt árangurslaust
að ná simasambandi við Osló eða
Vin. Þá fékk ég að vita, að sima-
kerfið væri i ólagi, og varla væri
hægt að búast við, að það kæmist i
lag á næstunni. Það er vist eitt af
þvi versta, sem komið getur fyrir
blaðamann, ef hann brennur inni
með fréttir eins og sagt er. Ég átti
þvi ekki annars úrkostar, en að
reyna að koma mér yfir landa-
mærin. Ég hafði til dæmis hitt fót-
boltastjörnuna Puskas, sem
heimspressan var búin að „taka
af lifi”. Ég vildi þvi gjarna koma
viðtali við hann heim til Noregs.
Auk þess hafði ég rekizt á Jon
Arnoy, blaðamann frá Stavanger
Aftenblad, en hans hafði verið
saknað. Austurrikismaðurinn
með bilinn var að gera upp
reikninginn, þegar ég bað um að
fá far með honum til Vinar. Við
settumst i framsætið, hann við
stýrið, ég hægra megin i bllnum,
og þá birtist þú, Rankin.
NÝBORG
Armúla 23
Sterkar
Endingargóðar
Auðveldar í
uppsetningu
Gott verð
önnumst uppsetningu
Sendum í póstkröfu
Plast-bakrennu
órólegur ökumaður
1 ljós kom, að Austurrikis-
maðurinn var mjög taugaóstyrk-
ur. Hann varð ekki rólegri við
það, að billinn var stöðvaður hvað
eftir annað við varðstöðvar, en i
þessum varðstöðvum voru hópar
manna úr frelsishernum, allir i
leit að AVO-mönnum, sem voru
að reyna að komast undan á flótta
frá Budapest.
Umferðin var mikil i báðar átt-
ir. Við margar varðstöðvarnar
voru sovézkir skriðdrekar,
mannaðir ungverskum hermönn-
um, sem höfðu gengið i lið með
uppreisnarmönnum.
Rankin: — Við vorum komnir
nokkuð út fyrir Budapest, þegar
þetta gerðist. Bill hafði numið
staðar fyrir framan okkur við
eina varðstöðina, og öllu var um-
turnað í þélsum bil. Einn varð-
anna kom i áttina til okkar,
vinstra megin, en þegar hann
heyrði, að við vorum útlendingar,
benti hann okkur að halda áfram.
Austurrikismaðurinn gaf allt of
mikið inn, og hjólin snarsnerust i
mölinni. Hann beygði fram fyrir
bílinn, og spýtti i.
Söhol: — Ég hef velt þessu mik-
ið fyrir mér siðan, og komizt að
þeirri niðurstöðu, að varðmenn-
irnir hinum megin við bilinn hafi
áreiðanlega ekki séð, þegar okkur
var gefið merki um að halda
áfram. Við vorum komnir eina 20
metra frá stöðinni, þegar ég varð
var við, að eitthvað lenti i bilnum
rétt fyrir aftan mig. Svo heyrði ég
vélbyssuskotin. Bilstjórinn varð
náföiur, og spurði okkur, hvað
hann ætti að gera.
— Stoppaðu strax, æpti ég, og
bað hann um að bakka. Allt þetta
gerðist á svo skammri stundu, að
mér tókst ekki að verða
hræddur...
Rankin varð
öskuvondur
Rankin: — Það fyrsta, sem
kom yfir mig, var að verða reið-
ur. Þegar við komum aftur að
varðstöðinni, var billinn um-
kringdur vörðunum, sem voru
heldur ógnvekjandi á svip. Sextán
ára unglingur stakk vélbyssu-
kjaftinum i magann á mér. Það
rauk enn úr byssunni. Mig lang-
aði mest til þess að ráðast á
hann. Ég hélt höndunum yfir
höfðinu og gerði mér fljótlega
grein fyrir þvi, að ekki var vitur-
legt að ráðast berhentur gegn
þessum mönnum.
Söhol: — Það var sannarlega
það viturlegasta. Þegar þeir
rannsökuðu þig, og fundu á þér
vegabréfið, varst þú i rauninni i
Englendingurinn Ian Rankin (t.h.) og Finn Söhoi minnast daganna I Budapest meðan á Ungverja-
lands-uppreisninni iStóð 1956.Hér handfjaila þeir leikfangaskriðdreka.
Tvær úrklippur úr VG.en Finn Söhol skrifaði fyrir það blað fréttir frá
lifshættu dálitla stund. Ég heyrði,
að verðirnir ræddu það mikið sin
á milli, hverrar þjóðar þú værir.
Þeir voru ekkert uppveðraðir af
þvi að sjá vegabréfið, þótt það
væri enskt. Þeir veltu mest fyrir
sér nafninu, og héldu að það væri
Ivan, og slikt nafn bera einungis
Rússar. Af þessum sökum hef ég
aldrei getað gleymt nafninu þinu
— þótt ég hafi ekki skrifað það hjá
mér. Sem betur fer tókst okkur að
fá leyfi til þess að halda áfram, og
hafa þig með okkur.
Rankin: — . Manst þú eftir
svipnum á bilstjóranum, þegar
hann sá götin á bilnum. Þessi bill
var vist I eigu fyrirtækisins, sem
hann starfaði hjá, og hann var
hræddur um, að forstjórinn yrði
ekki hress yfir að sjá skotgötin.
Söhol: — Við höfðum ekki
áhyggjur af þvi. Við gátum glaðzt
yfir þvi, að stálið i bilnum var svo
sterkt, að kúlurnar náðu ekki að
gera okkur mein. Hefðu þær lent i
rúðunum, hfðum við liklega ekki
setið hér i dag.
Ferðin var ævintýralaus, það
sem eftir var leiðarinnar til Vin-
ar, og þar skildi leiðir þeirra Ian
Rankins og Finn Söhols, þar til
þeir hittust nú aftur eftir 17 ár i
ftgs/sfe iropper velter pá ny inn over UNGARN
PflHIKK I BIIDAPESf
UIHDENS
GflNG
Kardinal Mindszenty; Alle betingeiy'i
for
íeldhús
böð og
herbergi
Opið til 10 á
föstudögum
London i boði norska vikublaðs-
ins.
Þótt undarlegt megi virðast, þá
fóru þeir báðir aftur til Austur-
rikis i desember 1956, þegar um
eitt hundrað þúsund Ungverjar
komustyfir landamærin frá Ung-
verjalandi til Austurrikis, til þess
að reyna að komast undan AVO-
mönnunum og hefndaraðgerðum
þeirra, eftir að Sovétherirnir
höfðu troðið niður vonir Ungverj-
anna um frelsi.
Rankin, sem ekki var rekinn úr
skóla i Oxford, notaði jólaleyfið til
þess að skrifa greinar um Ung-
verjaland i ensk blöð, skrifaði
mikið um flóttamannavandamál-
ið. Söhol var sendur til Austur-
rikis af flóttamannasamtökunum
ICEM og aflaði sér þar upp-
lýsinga i blaðagreinar og fyrir-
lestra, sem hvort tveggja var not-
að i sambandi við söfnun til handa
Ungverjalandshjálpinni.
Nú vonast þessir menn til þess,
að ekki liði önnur 17 ár þangað til
leiðir þeirra liggja saman á nýjan
leik.
(ÞýttFB).
OG MALNINGUNA
6-700 veggfóður-munstor
10.000 litamöguleikar í
mólningu
Ungverjalandi.
Hraði, þægindi
Hinar vinsælu Friendship skrúfuþotur Flugfélagsins sameina lands-
byggðinameð tíðum ferðum, hraða og þægindum. Áætlunarferðir
bifreiða milli flestra flugvalla og nærliggjandi byggðar-
laga eru í beinum tengslum við flugferðirnar. Njótið
góðrar og skjótrar ferðar með Flugfélaginu.

SKRIFSTOFUR FLUGFÉLAGSINS OG UMBOÐSMENN UM LAND ALLT VEITA NÁNARI UPPLYSINGAR OG FYRIRGREIÐSLU
FLUCFÉLAC ÍSLAJVDS