Tíminn - 07.07.1974, Blaðsíða 26

TílVÍINN
•\í?í ÍítiÝ .r 'llJ*!£Í)UUfÍ!íft
Sunnudagur 7. júll 1974
Laxeyjarhjóliö
o Sólskinsdagar ó Mön
merka sögu og Manarþjóðin, og
sný mér nú að þvi, að segja frá
fyrstu kynnum minum af Manar-
búum, og dvöl minni á eyjunni.
Fyrstu kynni af
Manarbúum
Engum Manarbúum hafði ég
kynnzt áður en ég kom til Manar,
þegar undan eru tekin ung hjón,
sem ég kynntist i gistihúsi i Dyfl-
inni, nokkrum árum áður. Athygli
min hafði beinzt að þeim i mat-
stofunni, er morgunverðar var
neytt, en það varð snemma að
vana hjá mér, að gefa gaum að
samferðafólki, og það hefir oft
orðið til ánægju, oft til stundar-
ánægju, en lika orðið eftirminni-
legt stundum, einkanlega ef eitt-
hvert hugboð hefir komið hug-
renningunum af stað. Það hafði
flögrað að mér, að þau væru irsk
en þarna voru gestir frá Eng-
landi, Skotlandi og viðar að, en ég
var ekki hárviss. Svo gerðist það
eins og af sjálfu sér næsta morg-
un, er þau sátu gegnt mér, að við
fórum að rabba saman og kom þá
i ljós að þau voru Manarbúar, og
ráku þar bú. Ég hafði þá skotið
nærri markinu, en það furðulega
var, að það var sannast að segja
eins og þau hefðu beðið eftir að til
viðræðukynna kæmi, og orsökin
var sú, að þau hafði rennt grun i,
að við værum islenzk, en konan
min var þarna með mér, og við
höfðum vitanlega ekki lagt
móðurmálið á hilluna. Þau hjónin
höfðu mikinn áhuga á fslandi og
spurðu margs, og þau lýstu
mörgu fyrir mér á Mön og hvöttu
okkur til að fara þangað, og vel-
komin skyldum við vera til
þeirra, ef af þvi gæti orðið, og
áreiðanlega hefði ég litið inn til
þeirra, er ég nú mörgum árum
seinna kom til Manar, ef ekki
hefði týnzt miði með nafni þeirra
og heimilisfangi, en það er aldrei
að vita, nema hann komi i leitirn-
ar, svo að vel getur verið, svo
fremi, að ég eigi eftir að koma
aftur til Manar, að ég knýi dyra
hjá þeim, og endurnýi gömul góð
kynni. Mikils áhuga átti ég eftir
að verða var hjá þeim, Manarbú-
um, sem ég kynntist á Mön, fyrir
fslandi. Og meðan ég dvaldist i
Douglas var þar fyrirlestur hald-
inn um fsland og myndir sýndar
héðan, en það gerði Manarbúi,
sem hafði verið hér á ferðalagi,
en ég sá frétt um þetta i blaði
þar eftir að fyrirlesturinn var
haldinn. Um viðmót hjónanna,
sem ég kynntist i Dyflinni vil ég
segja: Hún einkenndist af þeirri
miklu alúð, sem er fólki af
keltnesk-norrænum stofni i blóð
borin: ,,Færir þú fótgangandi um
sveitir frlands”, sagði irskur pilt-
ur eitt sinn við mig, „muntu kom-
ast að raun um, að knýir þú dyra
hjá alþýðu manna verður þér
boðið i bæinn, og gisting sjálf-
sögð, sértu hennar þurfi”. Piltur
þessi kom hingað til lands tviveg-
is og vann hér i byggingavinnu.
Hann er nú tannlæknir i fæðingar-
bæ sinum.
Flogið ,,út i bláinn”.
Ég er löngu orðinn allvanur
ferðaslangri og þvi haft allt
undirbúið, tryggt mér gistingu
fyrirfram m.a. enda er þess þörf
en nú var enginn timi til sliks, sá
litli timi, sem ég hafði til þess að
taka ákvörðun um að fara eða
fara ekki, hafði farið i vangavelt-
ur um það, svo að ekki var um
annað að ræða en „fljúga út i blá-
inn”, ef ég má orða það svo.náði
mér i leigubil, og keypti mér far-
miða, er á flugv. i Renfrew kom
fór eins, það var allt og sumt. Það
var engin vegabréfaskoðun eða
neitt annað til tafar þar, þvi að
hér var um innanlandsflug að
ræða. Og ég var alveg áhyggju-
laus, hafði á tilfinningunni, að
mér mundi leggjast eitthvað til
með gistingu, þar sem sjóbaða-
timinn var „opinberlega” á enda,
að vanda með hátiðahöldum,
flugeldasýningum og seinustu
dans- og leiksýningum, og lokið
skrautlýsingum meðfram vikinni
i Douglas. Um þetta var ég búinn
að lesa i blöðunum. Hitt vissi ég
ekki, að vegna góðviðrisins, var
enn fjöldi gesta á eyjunni.
Farkosturinn var vitanlega
BEA-flugv. Sólskin var og stafa-
logn og fremur lágt flogið, og inn-
an hálfrar klukkustundar var
flugvélin lent á Mön. „Rétt aðeins
timi til að fá sér staup af kon-
jaki”, heyrði ég einhvern segja.
Flugstöðin i Ronaldsway er ekki
mikilfengleg, en þokkaleg og
rúmgóð, og öllu vel fyrir komið,
enda gekk öll afgreiðsla fljótt fyr-
ir sig, og farþegar komnir af stað
i flugvallarbil eftir nokkrar
minútur, en meðan ég dokaði við i
flugstöðinni i rólegheitum, var
þarna allmargt um manninn,
enda flugferðir til eyjunnar og frá
henni margar daglega.
Lagði ég nú leið mina að af-
greiðsluborði, hvar yfir stóð
„Inform ation" (upplýsingar),
og var þar roskin kona við af-
greiðslu, og leitaði ég ráða henn-
ar, þar sem ég átti ekki gistingu
visa. Konan var gáfuleg og alúð-
leg. Hún hafði engum að sinna
nema mér þessa stundina og það
kom eins og af sjálfu sé, að við
fórum þegar að rabba saman eins
og kunningjar, og þegar hún
komst að raun um hverrar þjóðar
ég var, leyndi sér ekki áhugi
hennar, og hún spurði margs, og
fyrst af öllu um landhelgismálið.
Gerði ég þvi nokkur skil i stuttu
máli, og sagði hún þá:
„Við Manarbúar skiljum vel af-
stöðu ykkar. Hér eru öll beztu
mið upp urin, og er þar um að
kenna ágengni franskra togara og
annarra erlendra fiskiskipa með
sin þéttriðnu net”.
Hér hafði þá gerzt hið sama og
við strendur Skotlands. Það varð
nú úr þessu alllöng rabbstund, og
aðeins hlé á, er hún þurfti að
sinna öðrum, og mætti ætla, að ég
væri farinn að ókyrrast þvi að
ekki var þessi alúðlega kona neitt
farin að grennslast um gistingu
fyrir mig, og sannast að segja var
enginn asi á mér, og mér þótti
gaman við hana að spjalla, og svo
hafði ég hugboð um, að hún hefði
eitthvað i pokahorninu. Héldum
við enn áfram rabbi okkar, og svo
sagði hún allt i einu:
„Ég held, að ég hafi nú dottið
niður á hvað bezt sé að ég geri
varðandi gistinguna. Ég ætla að
hringa til góðkunningja sem á hús
I miðbænum, skammt frá bað-
ströndinni, og tekur á móti gest-
um á sumrin. Hann kannn að vera
hættur móttöku til næsta vors, en
svo gætu verið gestir hjá hon-
um enn. Það er aldrei að vita”.
Og svo hringdi hún til góð-
kunningjans, lofaði mitt „ágæti”
ef ég má svo að orði komast, -r-
þvi að engu var likarg en hún væri
að tala um gamlan kunningja, og
að loknu rabbi i simann, sagði
hún mér, að þetta væri i lagi, og
ég gæti verið viss um, að það færi
vel um mig hjá þessu kunningja-
fólki hennar. Og hún bætti þvi við,
að gestgjafinn væri söngmaður
góður, einsöngvari i einum helzta
kirkjukórnum i Douglas, ætti
ágæta konu og unga dóttur, og
mundi mér geðjast vel að þessu
fólki. Og um það reyndist hún
sannspá.
Fyrstu kynni i Douglas
Ég kvaddi nú brátt þessa nýju
kunningjakonu mina, tók mér
sæti i næsta flugstöðvarbil, sem
var i þann veginn að leggja af
stað til bæjarins (Douglas), og er
þangað kom ót ég i leigubil til
einkagistihúss Allans Wilcocks,
en svo hét gestgjafinn, — kunni
betur við það, þótt ég vissi, að
ekki mundi þetta löng leið, ef íil
vill aðeins steinssnar, en ég losn-
aði þá við að spyrja til vegar og
leita að húsinu. Og ekki reyndist
þetta nema 3-4 minútna akstur
frá breiðstrætunum, sem liggja i
boga meðfram vik þar sem aðal
baðfjaran er, og röð stórra gisti-
húsa og annarra stórhýsa við ræt-
ur hæðar upp af vikinni. Einka-
gistihús Wilcocks reyndist vera
myndarlegt hús, við enda hliðar-
götu á rúmgóðri lóð, kippkorn
uppi i hliðinni. Ánægjulegt var inn
að koma, þvi að þar var ailt
hreint og þokkalegt, — rósemdar-
og kyrrðarblær á öllu — og prýði-
lega leizt mér á gestgjafann og
fólk hans. Beið min þarna litið,
þokkalegt eins manns herbergi,
með sundlaug, og heitu og köldu
vatni, en bað- og snyrtiherbergi á
ganginum, og aðeins tvö önnur
gistiherbergi á hæðinni.
Niðri var borðstofa og innar af
henni setustofa, þar sem menn
gátu setið og hvilzt, lesið blöð og
timarit, eða horft á sjónvarp. I
borðstofunni var setið við smá-
borð, tveir við hin minni, fjórir
eða fleiri við hin stærri. Gestir
voru þarna i fullu fæði, neyttu þar
morgunverðar kl. 8-9 hádegis-
verðarkl. 12-1 og miðdegisverðar
kl. 5, en laust fyrir kl. 5 komu i
bæinn bilar þeir, sem voru i
stöðugum áætlunarferðum til
ýmissa staða á eyjunni með
sumargesti. Fræddi gestgjafi mig
um þetta og sagði m.a. að ef ég
notaði timann vel gæti ég
heimsótt nær alla helztu staði á
eyjunni á viku til tiu dögum. Hann
kvað enn skipað hjá sér og tilvilj-
um hefði verið að hann gat gert
mér úrlausn, en gestamóttaka
hjá sér stæði nokkru lengur en
vanalega, vegna sólskinsdag-
anna, en innan hálfs mánaðar
yrðu allir farnir, — sumartiman-
um væri lokið fyrir nokkru og
mundi ég þvi ekki sjá uppljómaða
baðströnd á kvöldin, eins og lið-
langt sumarið, en margt væri að
sjá og skoða, og mundi ég fljótt
sannfærast um það.
Þegar ég kom niður til mið-
degisverðar kynnti gestgjafinn
mig fyrir tveimur áströlskum
konum, og hafði vafalaust undir-
búið það, að ég yrði borðfélagi
þeirra. Konur þessar voru
aldraðar, virðulegar mjög, en
frjálsmannlegar og alúðlegar og
ræðnar. Kom það fljótt upp úr
dúrnum, að þær ferðuðust mikið,
og voru nú á ferðalagi kringum
hnöttinn, en þær voru komnar yfir
áttrætt. Smám saman var ég
kynntur öðrum enda andrúms-
loftið heimilislegt, og ég sá þegar
að gestgjafinn, sem gekk sjálfur
um beina, stundum með aðstoð
dóttur sinnar, unglingsstúlku, átti
mikinn þátt i þvi, — hann var
ræðinn við alla, ræddi við gesti
sina af alúð, hlýju og hæversku,
og hóflegri glaðværð, og stuðlaði
það að þvi að menn kynntust
fljótt, og fleiri urðu manni þannig
minnisstæðir, þótt stundum væri
ekki nema um fárra daga kynni
að ræða. Mér var mikil ánægja að
þvi, að kynnast hinum áströlsku
heiðurskonum, sem sögðu mér
margt frá ferðum sinu, og heima-
ranni i Sidney bæði er við neytt-
um máltiða saman, eða á
rabbstundum I setustofunni.
Á kvöldgöngu i Douglas
Fyrsta kvöldinu i Douglas
fannst mér ég ekki geta betur
varið en að kynnast bænum litið
eitt. Fór ég i kvöldgöngu og gekk
eftir breiðstrætunum endilöng-
um, en þar var margt um mann-
inn á göngu eða menn sátu við
borð fyrir framan gistihúsin og
veitingastofurnar til þess að hvil-
ast, njóta góðviðrisins, ög horfa á
mannlifið — og fá sér eitthvað til
hressingar, áður en i háttinn væri
farið. Furðu margt var af rosknu
og jafnvel öldnu fólki, en lika tals-
vert af ungu fólki, nægilega
margt til þess að lifga eilitið upp á
tilveruna. Hlýtt var i veðri og það
eins eftir að sól var hnigin til
viðar. Létt kvöldgola lék um
vanga. Allt gerði þetta kvöld-
gönguna hina ánægjulegustu.
Kynni min fyrsta daginn á Mön
voru góð að öllu leyti og ég
hugsaði gott til daganna fram-
undan, ef góðvirðið héldist.
Mön er litil eyja, en
margt er þar girnilegt.
Það er sannarlega ekki ein-
vörðungu vegna sögulegra
tengsla, sem Islendingum ætti að
þykja Mön forvitnileg, svo margt
hefir hún upp á að bjóða, fagra og
sérkennilega staði, m.a., auk þess
alls, sem ber menningarlegri
ræktarsemi vitni. Mér virðist, i
stuttu máli, að þar sé allt það að
hafa, auk hins sögu- og menning-
arlega, sefn menn sækjast eftir á
sumardvalarstöðum. Skil-
yrðin til að njóta sólar og sjávar
eru nær hvarvetna á vogskornum
ströndum, þar sem yfirleitt er
rúmt um fólk, en alkunna er hver
þrengsli eru á hinum stóru, fjöl-
sóttu baðstöðum á Bretlandi og á
meginlandinu, og sums staðar
svo, að vart er hægt að segja, að
menn hafi olnbogarúm hásumar-
timann. Og yfirleitt er allt með
hóflegri og kyrrlátari blæ en vfð-
ast annars staðar.
Eyjan er mjög vogskorin, eins
og áður var getið, hæðir mýmarg-
ar og fjöll, sem eru fögur, þó fæst
gnæfi hátt. Hæsti tindur er 1800
metrar, lengd eyjunnar er um 53
km og mesta breidd tæpri 20 km.
Viða ganga sérkennilegir höfðar i
sjó fram, og eru til mikils fegurð-
arauka og skýla vikum og vogum.
Fjöldi gilja með fossum og lækj-
um og fjölbreytilegum gróðri eru
viðfræg. Mörg eru i rikiseign, eins
konar litlir þjóðgarðar, og vel um
þau hirt. Skemmtigöngur um þau
i góði veðri munu reynast mönn-
um ógleymanleg.
Um helmingur eyjunnar er
ræktað land, margir lifa á
búskap, eða matjurta og ávaxta-
rækt, og fiskveiðar eru stundað-
ar,en aðal tekjulindin af
ferðamönnum. tbúatalan er yfir
50.000 og ibúatalan i Douglas um
20.000, en mun oft vera álika og
allrar eyjunnar hásumarið, og til
marks um ferðamannastrauminn
er, að i ágúst i hitteð fyrra komu
þangað 45.000 ferðamenn um eina
helgi og var það að visu met.
Margir þeirra fóru aðeins um
Douglas til annarra staða á eyj-
unni. Meginþorri ferðamanna
kemur frá Irlandi, Englandi og
Skotlandi, og koma margir að
sögn árlega. Raunar koma ferða-
menn til Manar úr ýmsum lönd-
um heims, sem að likum lætur.
Douglas er fjölsóttasti staður-
inn, enda er þar stærsti baðstað-
urinn, og oft mest um að vera
hásumarið, og hefir verið það
siðan 1869 (Castletown var
höfuðstaður á eyjunni til þess
tima). Douglas er á miðri austur-
ströndinni og miklar skipagöngur
til Liverpool á Englandi, en ferju-
skip, búin nútimaþægindum öll-
um eru i förum milli Manar og
Bretlands og milli Manar og Ir-
lands (Dýflinnar i lýðveldinu og
Belfast á N.I.). Vestan við
Douglas sameinast árnar Dhoo og
Glass og heita svo Douglas River,
sem rennur i höfnina. Dogulas
var lítill fiskimananbær til
1830,og höfuðstöð smygla, sem
litils háttar var aðeins vikið að
áður, en á fyrrnefndu ári hófust
þangað reglubundnar skipaferðir
frá Liverpool. Margar merkar
byggingar og gamlar eru á eynni,
kastalar og kirkjur, svo sem
sankti Georgskirkja, reist 1761,
en á framfaratimabilinu frá 1830