Fréttablaðið - 30.12.2004, Blaðsíða 14

14
Óttast er að í það minnsta sjö þúsund
manns hafi týnt lífi á Andaman- og Ník-
óbareyjum í Indlandshafi eftir að hinar
mannskæðu flóðbylgjur riðu þar yfir.
Eyjarnar eru afskekktar og íbúar margra
þeirra ósnortnir af nútímasiðum og
venjum.
Staðhættir
Eyjaklasarnir tveir eru um 300 kílómetra
suður af Mjanmar og liðlega þúsund
kílómetra austur af Indlandi en þeir til-
heyra síðarnefnda ríkinu. 200 kílómetra
breitt sund skilur klasana að, Tíundu
gráðu sundið sem dregur nafn sitt af
breiddargráðunni sem sker það í
tvennt. Andamaneyjar eru ríflega 300
og þekja þær 6.500 ferkílómetra en
Níkóbareyjar eru aðeins tuttugu og ein.
Undirlendi er afar lítið á eyjunum og
þær eru skógi vaxnar.
Saga
Tilvist eyjanna hefur verið kunn frá önd-
verðu enda liggja siglingaleiðir nálægt
þeim. Rúmlega þúsund ára mannvistar-
leifar hafa fundist á Níkóbareyjum sem
raktar eru til Cola-keisaraættarinnar en
þar er eyjarskeggjum lýst sem „hinum
nöktu“. Danskir trúboðar voru þarna á
ferð fyrir 250 árum en öld síðar settu
Bretar á fót fanganýlendu á eyjunum.
Japanir hernámu klasana í síðari heims-
styrjöldinni en í kjölfar hennar komust
þeir í hendur Indverja.
Íbúar
Lítið er vitað um íbúa Andaman- og
Níkóbareyja vegna þess hve afskekktar
þær eru. Á Andamaneyjum búa um
240.000 manns en á Níkóbareyjum að-
eins 40.000 manns. Flestir búa í höfuð-
stöðunum Port Blair og Car Nicobar.
Stór hluti íbúanna er frá Bangladess og
Mjanmar en innfæddir tilheyra ýmsum
ættbálkum. Á Andamaneyjum eru
Jarawa- og Onge-bálkarnir fjölmennastir
en á Níkóbareyjum eru Shompenar og
Níkóbarar. Margir þessara ættbálka lifa
enn mjög frumstæðu lífi og eru nánast
ósnortnir af vestrænum lifnaðarháttum.
Þannig vilja þeir líka hafa það enda eru
þeir mjög tortryggnir í garð ferðamanna
sem leggja leið sína til eyjanna og
heilsa þeim jafnvel með boga og örv-
um.
Flestir íbúanna starfa við landbúnað
enda vex þar gnótt jurta af ýmsu tagi.
Kókóshnetur, korn, ávextir og krydd eru
meðal þess sem þeir rækta.
Engir flugvellir eru á eyjunum og sam-
göngur við nágrannaríkin eru mjög
stopular. Því reiða eyjarskeggjar sig á
skipaferðir til Indlands, sem taka nokkra
daga. Vegir eru víðast hvar af skornum
skammti. Þetta gerir allt hjálparstarf
vegna flóðanna mjög örðugt. ■
Þar sem nútíminn hefur ekki numið land
HVAÐ ERU? ANDAMAN- OG NÍKÓBAREYJAR
30. desember 2004 FIMMTUDAGUR
Afleiðingar jarðskjálftans:
Jörðin snýst
hraðar
JARÐSKJÁLFTINN Svo kann að vera að
jarðskjálftinn sem átti upptök sín
við Súmötru hafi varanleg áhrif á
snúning jarðar. Samkvæmt banda-
rískum jarðeðlis-
fræðingi hefur
snúningshraði
jarðarinnar auk-
ist og dagarnir
þar af leiðandi
styst sem nemur
þremur milljónasta
úr sekúndu, auk þess
sem jörðin hefur hallast um tvo og
hálfan sentímetra á snúningsásn-
um.
Þessar breytingar telur hann af-
leiðingu samþjöppunar massa jarð-
arinnar við það að annar jarð-
skorpufleki á mótunum þar sem
upptök skjálftans voru ýttist undir
hinn. ■
FLÓÐBYLGJUR Flóðbylgjan í Ind-
landshafi sem dró hátt í hundrað
þúsund manns til dauða á annan
dag jóla er langmannskæðasta
alda sinnar tegundar. Slíkar
bylgjur hafa grandað hundruðum
þúsunda í gegnum aldirnar, sér-
staklega í vestanverðu Kyrrahafi
þar sem jarðskjálftar eru tíðir.
Flóð til forna
Eðli málsins samkvæmt eru frá-
sagnir af flóðbylgjum fyrri alda
óljósar og óáreiðanlegar. Vera má
að goðsögur á borð við Nóaflóðið
eigi rætur að rekja til raunveru-
legra hamfaraflóða af völdum
jarðskjálfta en slíkar sögur eru
afar algengar í fornum trúar-
brögðum. Goðsagnakenndar
sagnir eru um gífurleg flóð í
Eyjahafi um 1500 f.Kr. eftir að
eyjan Santorini sprakk en sam-
kvæmt þeim eyddust menningar-
samfélög á Krít og við austanvert
Miðjarðarhafið. Fyrstu áreiðan-
legu heimildir um flóðbylgjur eru
úr Eyjahafinu þúsund árum síðar
en ekki er vitað hversu marga
þær lögðu að velli. Gera má ráð
fyrir að þúsundir hafi týnt lífi í
flóðbylgjum í kjölfar Lissabon-
skjálftans 1755. Án efa hafa svo
orðið hættuleg flóð í fjarlægum
heimshornum fyrr á öldum sem
enginn hefur verið til frásagnar
um.
Indónesar verst úti
Flestar mannskæðar flóðbylgjur
síðustu tvær aldir hafa orðið til á
svæðinu á mótum Kyrrahafs og
Indlandshafs enda mætast marg-
ir jarðflekar á þessum slóðum.
Áður en hörmungarnar á sunnu-
daginn dundu yfir fólki við Ind-
landshaf var Japan það land sem
orðið hafði fyrir mestu mannfalli
af völdum þessa ófögnuðar en
síðustu 1.500 árin hafa tæplega
70.000 manns farist þar af völd-
um flóðbylgja. Árið 1896 dóu
27.000 manns í einu vetfangi þeg-
ar risaalda skall á Honshu-eyju
en margir íbúar höfðu ákveðið að
gera sér dagamun með strand-
ferð einmitt þennan dag.
Af öllum þjóðum heimsins eru
það hins vegar Indónesar sem
harðast hafa orðið fyrir barðinu á
flóðbylgjum. Ríflega 45.000
Indónesar eru taldir hafa týnt lífi
í hamförunum á sunnudag en
fram til þess dags höfðu 50.000
íbúar landsins látist í flóðbylgj-
um síðastliðnar aldir.
Krakatá
Ein mannskæðasta flóðbylgja
sögunnar varð á Jövuhafi árið
1883 þegar eldfjallaeyjan Kraka-
tá sprakk í tætlur í einhverjum
mestu hamförum sögunnar. Tæp-
lega þrjátíu metra háar öldurnar
þurrkuðu út alla byggð á nálæg-
um eyjum með þeim afleiðingum
að 36.000 manns fórust. Af öðrum
mannskæðum flóðum má nefna
þau sem urðu í Suður-Kínahafi
árið 1782 þar sem 40.000 manns
týndu lífi og talsvert nær okkur í
tíma eru hörmungarnar við
Moroflóa á Filippseyjum þar sem
tæplega 8.000 manns létust í flóð-
um eftir að stór jarðskjálfti varð
á Mindanaoeyju.
Að lokum má nefna gífurlegar
flóðbylgjur sem ollu þó ekki
miklu manntjóni þar sem þær
urðu á afskekktum stöðum.
Þannig myndaðist tröllaukin alda
eftir jarðskjálfta við Aljúteyjar
undan ströndum Alaska árið
1946. Bylgjan sópaði um koll vita
úr járnbentri steinsteypu sem
stóð 27 metra yfir sjávarmáli á
Unimak-eyju en í honum voru
fimm manns. Fimm klukkustund-
um síðar náði aldan til Hawaii og
grandaði 159 manns.
sveinng@frettabladid.is
Mannskæðustu flóð
mannkynssögunnar
Hamfarirnar í Indlandshafi eru þær mannskæðustu sem orðið hafa af völdum flóðbylgna.
Mörg dæmi eru þó um hrikaleg flóð sem hafa dregið tugþúsundir til dauða.
Inni í Fréttablaðinu
í dag
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra ■ Áramótahefðir
Göturnar í lífi Guðjóns Rúnarssonar ■ Kampavín ■ Helgin fram undan
F28. TBL. 1. ÁRG. 30. 12. 2004
Sigurður Einarsson
Í fararbroddi innanlands og utan
Annáll
Eitt viðburðaríkasta ár íslenskrar
viðskiptasögu er að baki
Þungavigtin gerir upp árið
og rýnir í framtíðina
Viðskipta-
maður ársins
Sérhefti um viðskiptalífið 2004
FLENSA Mjög skæð inflúensa herjar
nú á landsmenn og er víst að marg-
ir liggja í bælinu á milli jóla og
nýárs. Þúsundir Íslendinga létu
bólusetja sig í haust en í mörgum
tilvikum dugar það ekki til, bólu-
settir leggjast samt í flensu.
Sveinn Rúnar Hauksson heimil-
islæknir segir bólusetningu ekki
vera örugga vörn heldur dragi hún
einungis úr líkunum á smiti. Hann
giskar á að 20-30 prósent þeirra sem
láti bólusetja sig
geti samt smit-
ast af flensunni.
Fyrir því eru
þrjár ástæður:
hversu skæð
veiran er,
hversu mikill
kraftur er í sýk-
ingunni sjálfri
og hvernig sá sem verjan herjar á
er á sig kominn.
Með þetta í huga hljóta margir
að spyrja sig hvort skynsamlegt sé
að láta yfirleitt bólusetja sig og seg-
ir Sveinn það vissulega vera álita-
mál þar sem bólusetningunni geti
tengst aukaverkanir. „Þetta er nán-
ast hagfræðilegt atriði, atvinnurek-
endur standa fyrir bólusetningunni.
Þeir meta einfaldlega kostnaðinn
við bólusetninguna lægri en veik-
indadaga starfsfólksins, jafnvel
þótt þær skili ekki árangri í öllum
tilvikum.“
- shg
SÚ
LU
R
IT
/A
P
Bólusetning gegn flensu:
Engin trygging fyrir heilsu
SVEINN RÚNAR
HAUKSSON
STUNGAN ER SÁR
Bólusetningar gagnast 70-80 prósentum fólks.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/P
JE
TU
R
14-15 360 gr 29.12.2004 20:11 Page 2