Tíminn - 09.03.1975, Side 18

Tíminn - 09.03.1975, Side 18
18 TÍMINN Sunnudagur 9. marz 1975 Menn og máUfni Þótt enn sé snjór á jöröu, er svartasta skemmdegiö aö baki og sól hækkar á lofti meö hverjum degi. Enn eru hestar loönir á belginn, en sjálfsagt eru þeir farnir aö finna á sér, aö veturinn er senn á enda. Timamynd Gunnar. Viðræðurnar um kjaramálin UNDANFARNA daga hefur sáttasemjari haldið fundi meö aðilum vinnumarkaðarins um nýja kjarasamninga. Litið mun hafa þokazt i samkomulagsátt. Atvinnurekendur hafa lagt fram tilboð um hækkun launajöfnunar- bóta, en þvi munu fulltrúar verkalýðssamtakanna hafa hafn- að. Eftir þetta tilboð atvinnurek- enda mun staðan i láglaunamál- um vera þessi: Laun, sem námu krónum 33.000 i ágústmánuði siðastl., þegar núv. stjórn kom til valda, hafa eftir hækkun launajöfnunarbóta i september, grunnkaupshækkun i desember og tilboð um hækkun launa jöfnunarbóta nú, hækkað upp i krónur 41.300 eða um 25,1%. Á sama tima hefur visitala framfærslu hækkað úr 297 stig- um i 372 eða um 25,3%. Miðað við siðasta tilboð vinnuveitenda um hækkun láglaunabóta hafa þvi lægstu laun hækkað i réttu hlut- falli við verðlagshækkanir. Til viðbótar kemur svo tilboð rikis- stjórnarinnar um skattaivilnanir, en það hefur verið metið til 7% kauphækkunar fyrir þá sem hafa lægst launin. Ef á hinn bóginn er tekið mið af þeim, sem höfðu kr. 60 þúsund i laun i ágúst, kemur i ljós, að laun þeirra myndu sam- kvæmt sömu viðmiöun nema kr. 65.600, en það er hækkun um 9,3%, og er þá ekki tekið tillit til tillagna um skattalækkun. Eins og áður hefur verið skýrt frá, var það ætlun rikis- stjórnarinnar að lögfesta hækkun láglauna.bóta fyrir 1. marz, eins og lofað hafði verið. Sam- kvæmt ósk aðila vinnumarkaðarins var þessari lögfestingu nýrra láglaunabóta frestað, unz séð yrði, hvort þeir gætu náð samkomulagi. bað hlýtur að koma til athugunar innan ekki langs tíma, hvort rikisstjórninni sé ekki skylt að standa við þetta fyrirheit sitt, ef ekki næst áður samkomulag milli aðila vinnumarkaðarins. Tvær sjálfsagðar kröfur Af hálfu verkalýðssamtakanna hafa að undanförnu verið settar fram þrjár aðalkröfur. 1 fyrsta lagi verði atvinnuöryggið tryggt. I öðru lagi verði reynt að tryggja hag láglaunafólks eftir megni. 1 þriðja lagi verði stefnt að þvi að ná sama kaupmætti launa og var að loknum kaupgjaldssamning- unum i febrúar i fyrra. Um fyrstu tvær kröfurnar er það að segja, að þær eru eðlilegar og sjálfsagðar. Þær eru lika i fullu samræmi við stefnu rikis- stjórnarinnar. Það ber að meta og viðurkenna, að rikisstjórninni hefur til þessa tekizt að tryggja næga atvinnu. Þetta er meira en hefur tekizt viða annars staðar, þar sem vaxandi atvinnuleysi hefur haldið innreið. Gengisfell- ingin á dögunum var þáttur i við- leitni rikisstjórnarinnar að sporna gegn atvinnuleysinu. Á sama hátt hefur rikisstjórnin stefnt að þvi að tryggja afkomu láglaunastéttanna. Hún er fyrsta islenzka rikisstjórnin, sem hefur sett lög um láglaunabætur, en það var gert að frumkvæði Ólafs Jó- hannessonar. 1 framhaldi af um- ræddum lögum, sem voru sett á siðastliðnu hausti, hugðist rikis- stjórnin lögfesta auknar láglauna bætur nú um mánaðamótin, en frestaði þvi samkvæmt ósk aðila vinnumarkaðarins. Þá hefur rikisstjórnin boðizt til að beita sér fyrir vissum skattalækkunum, hvort heldur á beinum sköttum eða óbeinum, ef það gæti orðið til að auðvelda samninga um kjör láglaunafólks. Um þessar tvær aðalkröfur verkalýðssamtakanna, að tryggja atvinnuöryggið og hlut láglaunastéttanna, ætti þvi að geta náðstfullt samkomulag milli aðila vinnumarkaðarins og rikis- valdsins, ef ekki koma nein annarleg sjónarmið til sögu. Ranglátur grundvöllur Um þriðju kröfu verkalýðssam- takanna, að ná verði sem fyrst sama kaupmætti launa og i febrú- arlok 1974, gegnir hins vegar öðru máli. Hún er óframkvæmanleg að óbreyttum aðstæðum af þeirri einföldu ástæðu, að viðskipta- kjörin út á við eru 30% lakari nú en þá. Ef verkalýðssamtökin reyndu að knýja þessa kröfu fram með verkföllum, myndi uppsker- an að óbreyttum aðstæðum ekki geta orðið önnur en stöðvun at- vinnurekstrarins eða stóraukin verðbólga. Þeir, sem nú bera fram kröfur um sama kaupmátt launa og i febrúarlok 1974 og það jafnt til handa láglaunastéttum og hálaunastéttum, loka augun- um alveg fyrir staðreyndum. Þeir eru að gera kröfur, sem útilokað er að fullnægja að óbreyttum kringumstæðum. Þá verður ekki heldur talið sann- gjarnt eða heilbrigt, ef verkalýðs- samtökin ætla að binda sig af- dráttarlaust við grundvöll febrú- arsamninganna frá 1974, þegar þeir lægstlaunuðu fengu tiltölu- lega minnstar bætur. Það er rétt- lætismál, að reynt sé að draga úr þeim ójöfnuði, sem þá átti sér stað. Verkalýðshreyfingin á þvi að stuðla að þvi að breyta þessum grundvelli, en ekki hinu að reyna að viðhalda honum óbreyttum. Þaö neitar þvi enginn i alvöru að þjóðin glimir nú við erfið efna- hagsleg vandamál. 1 þeirri viður- eign verður það að vera megin- markmiðið að tryggja atvinnu- öryggið og hlut láglaunastétt- anna. Aðrir verða að sætta sig við minni hlut meðan verið er að sigrast á erfiðleikunum. Stefna Eysteins Jónssonar 1 tilefni af tilboði rikisstjórn- arinnar til verkalýðssamtakanna um skattalækkun, er ekki úr vegi að rifja upp, að á timabilinu 1934-’59, þegar Eysteinn Jónsson átti manna mestan þátt i að móta fjármálastefnuna, var yfirleitt fylgt þeirri reglu að undanþiggja brýnustu nauðsynjar sköttum, en hafa þeim mun hærri skatta á öðrum vörum. Siðan 1960 hefur verið horfið að miklu leyti frá þessari stefnu og valda þvi einkum tvær ástæður. önnur er sú, að 1960 var lagður á söluskattur, sem náði jafnt til allra vara, nema nýmjólkur og neyzluvatns. Þessi skattur var upphaflega ekki nema 3%, en er nú orðinn 20%. Hin ástæðan er sú, að innflutningstollar hafa farið lækkandi á siðari árum, m.a. vegna fríverzlunarsamninga. Þetta veldur þvi, að brýnustu neyzluvörur eru nú hlutfallslega stórum meira skattlagðar en áður. Af hálfu Framsóknarmanna hefur þetta ekki verið talin æski- leg þróun. Þvi fluttu þeir á kjör- timabilinu 1967-1971 tillögur um að undanþiggja ýmsar brýnustu nauðsynjar söluskatti. 1 fram- haldi af þvi var það eitt fyrsta verk Halldórs E. Sigurðssonar, þegar hann varð fjármálaráð- herra sumarið 1971, að nota heim- ild i söluskattslögum til að undan- þiggja söluskatti allar mjólkur- vörur og neyzlufisk, hitaveitu- gjöld og oliu og rafmagn, sem nótað er til ibúðahitunar. Afnám söluskattsins á hitaveitugjöldum og rafmagnsgjöldum og á oiiu til ibúðahitunar hefur vissulega komið almenningi vel siðustu misserin. Tilboð ríkis- stjórnarinnar í tilboði þvi, sem rikisstjórnin hefur gert verkalýðssamtökunum um skattalækkun, sem komi i stað kauphækkunar, hefur þeim verið veitt frjálst val milli lækkun ar á beinum sköttum og óbeinum. A þvi sést, að ekki stendur á rikis- stjórninni að taka til athugunar frv. frá Alþýðubandalagsmönn- um um að undanþiggja fleiri vör- ur söluskatti, ef verkalýðshreyf- ingin kýs heldur lækkun óbeinna skatta en beinna skatta. Það er hins vegar talið nokkr- um vanda bundið að undanþiggja söluskatti vörur, sem seldar eru i almennum matvöruverzlunum, þvi að það geti auðveldað skatt- svik. Af þeim astæðum var hætt við sumarið 1971 að undanþiggja kjötvörur söluskatti. Útilokað er þó ekki að hægt sé að finna fram- kvæmanlega leið i þessum efnum. Fyrir dyrum stendur nú alls- herjarathugun á öllu skattakerf- inu. 1 sambandi við þá athugun kemur það meira en til greina, að aftur verði horfið til hinnar fyrri stefnu að leggja helzt enga skatta, eða þá mjög lága skatta á brýnustu nauðsynjar. Það er aug- ljós hagsbót fyrir þá, sem eru veikastir fjárhagslega. Það má ekki leggja óeðlilegar skattbyrð- ar á þá og bæta þannig beint eða óbeint hlut þeirra, sem betur mega. Jan AAayen Forsætisráðherra upplýsti á Alþingi siðastl. þriðjudag, að ákveðið hefði verið að fiskveiði- lögsagan yrði færð út i 200 milur á timabilinu 10. mai til 13. nóvem- ber i ár. Þá upplýsti forsætisráð- herra, að sérstaklega þarf að ræða við Dani vegna Færeyja og Grænlands og við Norðmenn vegna Jan Mayen áður en 200 milna fiskveiðilögsagan er til- kynnt. Þessar viðræður við Dani verða ekki neitt erfiðar, þvi að nokkurn veginn er ljóst hvernig draga eigi miðlinu milli Islands annars vegar og Grænlands og Færeyja hins vegar. Hins vegar geta mörkin milli Islands og Jan Mayen orðið deiluefni. Það er enn alþjóðlegt deilumál, hvernig ákveða skuli fiskveiðilögsögu eða efnahagslögsögu eyja, sem eru óbyggðar,eða sama og óbyggðar, og eru ekki hluti af landgrunni viðkomandi strandrikis. Þetta er eitt af þeim deilumálum, sem eftir er að ieysa á hafréttarráð- stefnunni. Meðan þetta deilumál er enn óleyst á alþjóðavettvangi er eðlilegt að Islendingar áskilji sér að sinni fyllsta rétt i þessum efnum en endanleg niðurstaða fari svo eftir þvi, hvaða alþjóðleg regla skapast um eyjar eða þá eftir sérstöku samkomulagi við Norðmenn, sem ekki er tímabært að gera nú. Þetta mál er mikil- vægara en ella sökum þess, að olia getur fundizt á hafsbotninum einmitt þar sem deila getur risið um mörkin milli íslands og Jan Mayen. Þá er eðlilegt áður en útfærslan kemur endanlega til fram- kvæmda, að rætt sé við þær þjóð- ir, sem nú stunda veiðar á svæð- inu milli 50-200 milna, því að ekki er óeðlilegt að þær fái einhvern umþóttunartíma. Islendingar stefna að sjálfsögðu að þvi, að geta framkvæmt útfærsluna með sem beztu samkomulagi við þær þjóðir, sem hafa stundað veiðar á þessu svæði. Eina þjóðin, sem ekkert sparar Það er dæmi um, að Islending- ar séu ekki miklir sparnaðar- menn, að þeir munu eina þjóðin, þar sem ekki hefur dregið úr oliu- notkun siðan oliuverðið hækkaði. Þess vegna er það timabær þings- ályktunartillaga, sem Steingrim- ur Hermannsson og þrir aðrir Framsóknarmenn hafa flutt þess efnis, að rikisstjórninni verði falið að skipa nefnd sérfróðra manna, sem geri hið fyrsta tillög- ur um aðgerðir til þess að draga úr notkun á eldsneyti, einkum á oliu og bensini. 1 greinargerð með tillögunni segir, að þegar oliukreppan hafi skollið á haustið 1973 hafi flestar þjóðir gert ráðstafanir til þess að draga úr notkun oliu og bensins. Einstaka ráðamenn hér hafi vakið athygli á þessu, en engar markvissar ráðstafanir verið gerðar. 1 framhaldi af þvi segir i greinargerðinni: ,,Með þessum orðum er ekki verið að draga úr mikilvægi þess að nýta innlenda orkugjafa i stað þeirra erlendu. Á það ber vitanlega að leggja höfuðáherzlu. Hins vegar er það staðreynd, að á fjölmörgum svið- um má spara verulega i notkun oliu, m.a. á sviðum þar sem slikt eldsneyti mun verða notað um langa framtið”. Þá vitna flutningsmenn til skýrslunefndar, sem skipuð var til þess að athuga notkun svart- oliu i stað disiloliu i togurum. Sú skýrsla segja þeir að hafi vakið mikla og verðskuldaða athygli, þvi að i ljós hefði komið, að með þessari breytingu mætti spara mjög mikið fjármagn. Ekki hefði hins vegar verið athugað, hvaða ganghraði togara og annarra skipa og báta væri hagkvæmast- ur, m.a. með tilliti til oliusparn- aðar. Staðreyndin væri sú, að ótrúlegt magn eldsneytis mætti spara með réttum ganghraða vélanna. Siðar i greinargerðinni segir: „Fjölmörg dæmi fleiri mætti nefna um eldsneytissóun. Það er t.d. athyglisvert, að i hinum nýju togurum eru vistarverur yfirleitt hitaðar með rafmagni, þrátt fyrir þá staðreynd, að mikill afgangs- hiti er ónýttur frá vélum skip- anna. Raforkan er hins vegar framleidd með oliu. Vafalaust má finna mörg fleiri slik dæmi um lé- lega nýtingu orkunnar”. Síldveiðar og álbræðslur I þætti um landbúnaðarmál eftir Pál Þorsteinsson fyrrv. alþingismann, sem nýlega birtist hér I blaðinu, sagði m.a.: „Fyrir um það bil þrjátiu árum var einn þingmaður svo ógætinn — og óheppinn að fara i þingræðu mjög niðrandi orðum um land- búnaðinn, er hann bar saman sildveiðar og landbúnað, taldi sildveiðisjómenn máttarstólpa atvinnulifsins, en bændur ónytj- unga. Þeir væru að snúast kring- um þúfnakolla með orf i höndum. Niðurstaða þessa ógætna þing- manns var sú, að islenzka þjóðin myndi vera betur á vegi stödd en raun var á, ef landið væri með öllu gróðurlaust, — klöpp, sem væri þó hæf sem athafnasvið við sjávarútveg. Málflutningur af þessum toga er gersamlega úr lausu lofti grip- inn. Það kennir reynslan, svo að ekki verður um villzt. Sildveiðar eru vissulega arðgæfar, þegar vel gengur, en á sama tima og land- búnaðurinn hefur blómgazt, hefur sildveiði gersamlega brugðizt. Og hvernig skyldi islenzka þjóðin vera nú á vegi stödd efna- hagslega, ef grundvöllur atvinnu- lifsins ætti aðallega að vera sild- veiðar. Þjóð, sem vex að mann- fjölda og gerir kröfur um góð lifs- kjör, þarf að hafa fjölbreytta at- vinnuvegi, er styðja hver annan, ef grundvöllur efnahagslifsins á að vera traustur. Það hefði mátt ætla, að sá lær- dómur, sem draga má af reynsl- unni, hefði komið til nokkurs þroska öllum þeim, sem rita um þjóðmál. En svo er ekki. 1 dag- blaði, sem gefið er út i höfuðborg- inni, er flutt sú kenning, að það myndi verða islenzkri þjóð til heilla að leggja landbúnaðinn niður. í stað þess atvinnuvegar á vist ekki að treysta á sildveiðar einungis til öflunar verðmæta, heldur álverksmiðjur, trúlega i eigu erlendra auðhringa”. Við þetta má bæta þvi, að ál- bræðslur geta brugðizt ekki siður en sildveiðar. Alið fellur iðulega i verði og verður þá oft stórfelldur samdráttur i framleiðslu álbræðslanna. Þ.Þ.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.