Tíminn - 29.06.1975, Qupperneq 18

18
TÍMINN
d'i7:l Jrt - . j i l ítn j'l
Sunnudagur 29. júni 1975.
Menn og málefni
Tillögur Sambands ungra
framsóknarmanna
um skattamál
Nýkjörin stjórn SUF, ásamt fráfarandi formanni og nokkrum gesta
þingsins. Fremri röö frá vinstri-: Siguröur Haraldsson, Reykjavlk,
Magnús Ólafsson, Sveinsstööum, nýkjörinn formaöur, Eggert
Jóhannesson, Selfossi fyrrv. formaöur, Ásmund Bertneisen, Noregi,
Steingrimur Hermannsson, ritari flokksins, Halldór Asgrlmsson,
aiþingismaöur, Höfn I Hornafiröi. Aftari röö f.v.: Jón Sigurösson,
Kópavogi, Eirlkur Sigurösson, isafiröi, Friörik Georgsson, Keflavik,
Jónas Gestsson, Hellissandi, Guöni Ágústsson, Selfossi, Sveinn Jóns-
son, Reykjavik.
Skattsvikin
1 gær birtist hér i blaðinu for-
ustugrein úr Dagens Nyheter i
Stokkhólmi. 1 greininni, sem
fjallaði um skattamál, var skýrt
frá þvi, að tilgreindir lögfræðing-
ar hefðu nýlega gert könnun á
skattsvikum i Sviþjóð og teldi sig
hafa komizt að þeirri niðurstöðu,
að rikið myndi árlega fá tólf mill-
jörðum sænskra króna meira i
skatttekjur, ef öll kurl kæmu til
grafar. Þetta nemur um 47 mill-
jörðum islenzkra króna.
En það er viðar pottur brotinn i
þessum efnum en i Sviþjóð. Ný-
lega hafa norsk skattayfirvöld
gert athuganir á allmörgum
framtölum með aðstoð bankanna,
og i framhaldi af þvi hækkað
skatta á nokkrum þúsundum
framteljenda um upphæð, sem
nemur samtals 410 milljónum
norskra króna i eignaskatt og 68
milljónum norskra króna i tekju-
skatt. Þessari könnun i Noregi er
enn hvergi nærri lokið, og eiga þvi
framangreindar upphæðir eftir
að hækka mikið.
Það hefur lengi verið opinbert
leyndarmál hér á landi, að ts-
lendingar eru ekki syndlausir i
sambandi við skattframtöl, frem-
ur en frændur þeirra á Norður-
löndum eða aðrar þjóðir, þar sem
persónuskattar eru innheimtir.
Það þarf ekki annað en að lesá
skattskrána til að sannfærast um
þetta. Stóreignamenn og stór-
gróðamenn greiða margir hverjir
sáralitla skatta. Sama máli
gegnir um ýmsa þá, sem lifa hinu
mesta óhófslífi. Að öllu leyti er
hér ekki um syndir framteljend-
anna að ræða, heldur koma til
viðbótar ýmsar undanþágur i
skattalögunum, sem Ivilna stór-
um hluta skattgreiðenda á
kostnað annarra.
Þá er innheim.ta söluskattsins
kapltuli út af fyrir sig. Þar eru
margvislegir möguleikar til að
komast undan skatti, nema eftir-
litiö sé því traustara. Alkunna er,
að kaupfélög greiða á ýmsum
stöðum ótrúlega mikið i söluskatt
i samanburði við ýmsa keppi-
nauta þeirra, sem virðast hafa
slzt minni veltu.
Vitnisburður
skattskránna
Afkoma rikissjóðs er allt annað
en góö um þessar mundir og horf-
ur eru á stórfelldum halla. Rætt
er um að mæta þessu að ein-
hverju leyti með niðurskurði á
framkvæmdum, en hæpið er, að
mikiö fé geti sparazt á þann hátt.
Erfitt verður einnig að koma
saman tekjuhallalausum fjárlög-
um á næsta ári, enda þótt gætt
verði itrasta sparnaðar. Þrauta
lendingin til að mæta þessu getur
orðið sú, að hækka ýmsar álögur,
eins og nýlega hefur verið gert i
sambandi við áfengi og tóbak. En
skattaálögur er ekki hægt að auka
endalaust, og sizt þó á þeim tima,
þegar afkoma einstaklinga og at-
vinnuvega þrengist vegna versn-
andi viðskiptakjara.
Undir þessum kringumstæðum
væri það vissulega ekki óeðlilegt,
þótt ný gangskör yrði gerð að þvi
/að reyna að uppræta skattsvikin
og afla riki og sveitarfélögum
aukinna tekna á þann hátt. Jafn-
framt þarf að afnema margvis-
legar óeðlilegar undanþágur, sem
leyfðar eru nú og valda þvi m.a.,
að ýmisskonar óhófseyðsla og
skuldasöfnun nýtur furðulegra
forréttinda. Þviaðeins að þetta sé
gert koma nýjar álögur til greina,
og þvi aðeins geta þeir, sem sýna
heiðarleika i þessum efnum, sætt
sig við þær. Fátt myndi auka veg
núverandi rikisstjórnar meira en
að hún gerði nýtt átak i þessum
efnum.
Skattskrárnar, sem senn eru
væntanlegar, munu áreiðanlega
sýna, að meira en litið fer aflaga i
þessum efnum.
Skattjöfnuður
A nýloknu þingi Sambands
ungra framsóknarmanna var
gerö athyglisverð ályktun um
skattamál. 1 upphafi hennar
segir:
„15. þing S.U.F. leggur áherzlu
á mikla samneyzlu i þjóðfélaginu.
A þann hátt einan verður komið i
framkvæmd þeim félagslegu
markmiðum sem stefnt er að.
Mikil samneyzla krefst þess að
tilsvarandi tekna sé aflað með
álögum á þjóðfélagsþegnana.
Það er þvi nauðsynlegt að
skattjöfnuður riki i þjóðfélaginu,
þ.e. að fólk, sem býr við sömu að-
stæður, greiði sambærilega
skatta. Allt bendir til þess að
verulega vanti á að slikur skatt-
jöfnuður sé fyrir hendi.
Þing S.U.F. telur þvi að eitt
brýnasta viðfangsefnið I þjóð-
félaginu sé að vinna að endurbót-
um á skattkerfinu og auknum
skattjöfnuði.”
Þá segirí ályktunum, að stefna
beri að eftirgreindum aðgerðum i
sambandi við skattamál einstak-
linga:
„Að komið verði á sérsköttun
hjóna.
— að frádráttarheimildir verði
einfaldaðar og samræmdar.
— að kostnaður vegna eigin
húsnæðis og leiguhúsnæðis verði
lagður að jöfnu við álagningu
skatts.
— að sérfrádrættir vegna
heimilisstofnunar verði auknir.
Greiðslubyrði unga fólksins, sem
vinnur ósleitilega að þvi að stofna
eigið heimili, er þyngst allra
þjóðfélagshópa. Þessi staðreynd
skapar unga fólkinu sérstöðu. Þvi
ber að lögleiða aukinn frádrátt
fyrir ungt fólk i þvi skyni að jafna
greiðslubyrði þjóðfélagsþegn-
anna.
— að tekið verði upp stað-
greiðslukerfi skatta.
— að núverandi söluskattskerfi
verði endurbætt eða virðisauka-
skatti komið á i þess stað.
Söluskattskerfi það, er við búum
við, er meingallað, enda hefur
það vaxið skipulagslaust. Mögu-
leikar til skattsvika aukast með
hærri söluskatti og fleiri undan-
þágum. 15. þing S.U.F. telur hins
vegar að frekari skattlagning á
nauðþurftarvörum heimilanna og
á íbúðarhúsnæði unga fólksins
auki enn á ójöfnuð i þjóðfélag-
inu.”
Skattamál
fyrirtækja
Þá fjallar ályktunin um skatta-
mál fyrirtækja og leggur i þvi
sambandi áherzlu á eftirfarandi:
„Að reglum um fyrningar og
meðferð söluhagnaðar verði
tafarlaust breytt. Núverandi
reglur um fyrningar og meðferð
söluhagnaðar mismuna mjög
fyrirtækjum og einstökum at-
vinnugreinum. Skattfrelsi sölu-
hagnaðar veitir fyrirtækjum
möguleika til að mynda nýjan
fyrningarstofn með þvi að skipta
um eignir á fárra ára millibili.
Nauðsynlegt er að breyta
fyrningarreglum og afnema
skattfrelsi söluhagnaðar á
fyrnanlegum eignum.
— að breyta reglum um vara-
sjóð fyrirtækja á þann hátt að i
staö varasjóðs komi fjár-
festingarsjóður sem ráðstafa
skuli til fjárfestinga samkvæmt
nánari reglum. Fjárfestingar-
sjóður yrði meiri hvatning til að
fjármagna fjárfestingar að hluta
með eigin fé fyrirtækjanna ásamt
þvi aö stuðla að betri hagstjórn.
Nauösynlegt er að réttur fyrir-
tækja til að leggja I fjárfestingar-
sjóð sé mismunandi eftir aðstöðu
þeirra og staðsetningu. Slikt gæti
tryggt jafnari dreifingu atvinnu-
tækja um landið.
Þótt nauðsynlegt sé að um-
breyta skattkerfinu, er ekki siður
nanðsynlegt að bæta framkvæmd
skattamála m.a. með auknu
skatteftirliti og bættu skipulagi.
Endurbæturá skattkerfinu ásamt
nauðsynlegum skipulagsbreyt-
ingum er því eitt mesta jafn-
réttismál sem við er að glima nú.
Framsóknarflokknum ber þvi
að beita sér af alefli i þessum
málaflokki.”
Osanngjarn
samanburður
Heildsalablaðið Visir heldur
áfram að ófrægja landbúnaðinn.
Siöasta áróðursefni Visis er það,
að landbúnaðurinn beri sig ekki
eins vel hérlendis og i Bandarikj-
unum og Danmörku. Það eru ekki
nein ný vísindi, að Island sé
lakara landbúnaðarland er beztu
landbúnaðarlönd heimsins. Það
sýnir ósanngirni heildsalanna, að
þeirskuli gera slikan samanburð.
Nær væri að bera okkur saman
við lönd, þar sem landbúnaður er
stundaður við svipuð skilyrði. Þá
kæmi vissulega í ljós, að sökum
framtaks og samvinnu bænda, er
Islenzkur landbúnaður fullkom-
lega samkeppnisfær.
Heildsalarnir, sem margir
hverjir eru þó viðförulir og eftir-
tektarsamir, virðast ekki hafa
komið auga á það, að það er
kappsmál allra sjálfstæðra þjóða
að búa við blómlegan landbúnað
og vera ekki of háðir öðrum á
sviði landbúnaðarframleiðslunn-
ar. Alveg sérstaklega gildir þetta
um mjólkurframleiðsluna. Bæði
Norðmenn og Sviar gætu flutt inn
ódýrari mjólk frá Danmörku en
þeir framleiða sjálfir. Þeir keppa
eigi að siður að þvi að fullnægja
sjálfir þörfum sinum á þessu
sviði. Þannig mætti nefna
hundruð dæma. Það er furðulegt,
að heildsalarnir skuli ekki hafa
uppgötvað þetta á ferðum sinum
erlendis.
Einhverjir kunna að segja, að
þetta sama gildi ekki um sauð-
fjárræktina. Þeir sömu menn
gæta þess ekki, að sauðfjárræktin
geri meira en að fullnægja þörf-
um okkar fyrir kindakjöt. Hún er
jafnframt undirstaða vaxandi og
blómiegs útfiutningsiðnaðar. Með
þvi að leggja hana niður, eins og
heildsalablaðið gerir tillögur um,
væri þvi ekki aðeins verið að
draga saman landbúnaðinn,
heldur væri verið að kippa
stoðum undan þeirri iðngrein,
sem nú er einna blómlegust i
landinu. Furðulegt er, að jafn
glöggir menn á fjármuni og
margir heildsalarnir áreiðanlega
eru, skuli láta bendla sig við slik-
an málflutning.
Lögmál
frumskógarins
Stefnu sina i landbúnaðarmál-
um byggir Visir a.m.k. öðrum
þræði á þeirri kenningu, að
meginrækt eigi að leggja við þá
atvinnugrein, sem bezt ber sig
hverjusinni. Þegar saltfiskverzl-
un ber sig vel, eigi t.d. að salta
fisk, en loka frystihúsunum.
Þegar sildveiði ber sig vel, eigi að
stunda sildveiðar, en hætta
þorskveiðum. Nú vita flestir, að
gengi atvinnugreina er mjög mis-
munandi, ein gengur vel þetta
árið, önnur hitt árið o.s.frv. Ef
framangreint lögmál væri látið
ráða, væri öll skipuleg uppbygg-
ing atvinnuveganna útilokuð.
Hvernig yrði t.d. verzlunin, ef
heildsalarnir fylgdu þeirri reglu
að flytja aðeins inn þær vörur,
sem seldust bezt og mestur
hagnaður væri að hverju sinni?
Hún yrði þokkaleg, verzlunin i
landinu, ef slikri reglu væri fylgt,
eða hvað halda menn?
Sem betur fer fylgja heild-
salarnir ekki blint slikri gróða-
stefnu. Þeirleggja oft hart að sér
til að hafa vörubirgðir, sem
seljast dræmt, til þess að geta
fullnægt þörfum viðskiptavin-
anna. Þannig verður þjóðfélagið
lika að skipuleggja atvinnulifið,
ef vel á að fara. Menn kvarta hér
réttilega yfir ringulreið og van-
stjórn, en þetta er þó ekki nema
svipur hjá sjón samanborið við
það, sem verða myndi, ef farið
væri eftir lögmáli frumskógarins,
eins og heildsalablaðið Visir
predikar.
Áhrif tveggja
kosninga
Blöð stjórnarandstöðuflokk-
anna kappkosta mjög þann
áróður, að framkvæmdir séu nú
verulega minni á ýmsum sviðum
en á siðastl. ári. Þetta er að vissu
leyti rétt og stafar það einkum af
tveimur ástæðum. í fyrsta lagi
voru efnahagshorfur sæmilegar i
byrjun ársins 1974 og voru miklar
framkvæmdir ákveðnar i trausti
þess. Þetta gerbreyttist svo,
þegar komið var fram á árið, en
þá voru margar framkvæmdir
komnar svo áleiðis, að ekki var
hægt að hætta við þær. t öðru lagi
ýtti það svo undir framkvæmdir,
að bæði var kosið til bæjar- og
sveitarstjórna og Alþingis á ár-
inu. Öþarft er að skýra það að slíkt
kosningaár hefur veruleg áhrif á
það, að ráðizt er I meiri fram-
kvæmdir en ella. Þetta tvennt
varðorsök þess, að árið 1974 var
óvenjulega mikið framkvæmda-
ár. 1 raun réttri var þá ráðizt i
miklu meiri framkvæmdir en
þjóðin hafði efni á og vinnuaflið
leyfði, og átti það ekki minnstan
þátt I aukningu verðbólgunnar á
árinu.
Það hefði áreiðanlega orðið
mat manna, að ekki væri hægteða
skynsamlegt að halda áfram
jafnmiklum framkvæmdum,
enda þótt viðskiptakjörin hefðu
haldizt sæmileg. Þjóðin héldi þá
áfram að framkvæma meira en
efni hennar leyfðu og ofþensla á
vinnumarkaðnum myndi halda
áfram að auka verðbólguna.
Nokkur samdráttur hefði undir
öllum kringumstæðum þótt eðli-
legur. Þegar það bættist svo við,
að viðskiptakjörin versnuðu um
30% á fáum mánuðum og enginn
bati er sjáanlegur i náinni fram-
tið, hlaut óhjákvæmilega að koma
til þess, að framkvæmdir yrðu
drengar verulega saman.
Framkvæmdir
um efni fram
Þrátt fyrir þann samdrátt, sem
orðið hefur mun það mál hag-
lærðra manna, að enn haldi
þjóðin áfram að framkvæma
meifa en hún hefur efni á, miðað
við það hve erfitt efnahags-
ástandið er. Þessu valda ekki sízt
tvær ástæður. önnur er sú, að
rikisstjómin vill ekki að sam-
drátturinn verði svo mikill, að
þaðleiði til atvinnuleysis. Höfuð-
mál rikisstjórnarinnar er það, að
tryggja atvinnuöryggið. Hin er
sú, að rikisstjómin vill fylgja
fram byggðastefnunni, eins og
framast er kostur. Ef verulegt lát
yrði á henni nú, gæti það komið af
stað nýjum fólksflutningum til
þéttbýlisins, sem væri öllum tii
óhags. Af þessum ástæðum reynir
rikisst jómin nú að halda uppi eins
miklum framkvæmdum og fjár-
hagsgetan leyfir og sennilega öllu
meir.i, en getan leyfir, sökum
þess hve mjög viðskiptakjörin
hafa versnað.
Rikisstjómin verður þvi ekki að
réttu lagi ásökuð fyrir það, að hún
hafi dregið óeðlilega mikið úr
framkvæmdum. Það er lika ótvi-
ræður vitnisburður um þetta, að
alveg fram til nýgerðra kjara-
samninga var Island eitt fárra
landa, þar sem hið alþjóðlega
kreppuástand hafði ekki valdið
atvinnuleysi, og er þó Island
meira háð viðskiptakjörunum út
á við, en flestar aðrar þjóðir.
Vonandi breyta nýju kjara-
samningarnir þessu ekki og af
hálfu rikisstjórnarinnar verður
áfram stefnt að þvi, að atvinnu-
leysi komi ekki til sögunnar. Þar
skiptir vissulega mestu máli að
tryggja stöðugan rekstur at-
vinnuveganna, þvi að það er
undirstaða þess, að hægt verði að
halda uppi nægum framkvæmd-
um til að koma i veg fyrir at-
vinnuleysi.
Fjölgun .
námsbrauta
Hér í blaðinu birtust nýlega við-
töl við forstöðumenn nokkurra
menntaskóla, þar sem fjallað var
um það, að stúdentum með lágar
einkunnir hafi farið stórlega
fjölgandi á síðari árum. Aðal-
skýring á þessu virðist sú, að
margir unglingar stunda mennta-
skólanám vegna skorts á fjöl-
breyttari námsbrautum. Rétt
þykir að rifja hér upp hugleiðingu
Kristjáns Bersa Ólafssonar,
skólastjóra i Hafnarfirði.
Kristján sagði m.a.
„Hitt er svo annað mál að það
eru aðverða fleiri og fleiri, sem
leita eftir einhverri menntun eftir
að grunnskóla, landsprófi eða
gagnfræðaprófi lýkur. Og fram
undir þetta hefur eiginlega ekki
verið neinna annarra kosta völ
nema annað hvort iðnmenntun
eöa þá menntaskólanám. Það
sem greinilega vantar eru náms-
brautir, sem geta veitt fleiri nem-
endum framhaldsskólamenntun,
sem geti bæði komið þeim sjálf-
um að gagni og þá væntanlega
þjóðfélaginu. Menntun á fleiri
sviðum og sem ekki endilega
þyrfti að leiða til stúdentsprófs,
en um leið loki engum leiðum
fyrir þyi, að þeir geti ekki tekið
stúdentspróf og farið I háskóla
þegar fram I sækir ef verkast vill.
Og það er spurning hvort
stúdentspróf eigi að vera algilt
inntökuskilyrði i háskóla. Hvort
mismunandi háskóladeildir ættu
ekki fremur að gera kröfur til
ákveðinnar jafnvel breytilegrar
menntunar. Svo er lika annað
mál, sem á við um háskóla og
önnur skólastig. Hvað á að ganga
langt I þvi að gera ákveðnar kröf-
ur um rétt til inngöngu I skóla?
Og að hve miklu leyti á að láta
þær kröfur, sem gerðar eru i
skólanum sjálfum ráða hverjir
komast þar áfram eða ekki? Ég
er ekki viss um að árangur i há-
skóla sé að öllu leyti i beinni sam-
svörun við árangur á
stúdentsprófi.”
Vissulega bendir Kristján Bersi
hér á mjög athyglisverð atriði.
Þ.Þ.