Fréttablaðið - 20.05.2005, Blaðsíða 20

Það mun hafa verið í kringum
1977 sem Spilverk þjóðanna gaf
út plötuna Sturlu. Á þeirri plötu
náði hljómsveitin að festa fingur
á nýlegum en dulmögnuðum og
áhrifamiklum menningarþætti ís-
lensku þjóðarsálarinnar. Menn-
ingarþætti sem virtist hafa tekið
sér bólfestu í sjálfsmyndinni með
handritunum, huldufólkinu,
dvergunum og passíusálmunum.
Þetta var áltrúin. Ekki álfatrúin,
heldur áltrúin. Trúin á að ál-
bræðsla væri allsherjarlausn við
hverjum þeim atvinnuvanda sem
að kynni að steðja. Spilverkið
færði þetta í þjóðþekktan og þjóð-
legan búning í laginu „Söngur
dýranna í Straumsvík“, en fyrstu
tvö erindin voru svona:
Í stórum stórum steini
er skrítinn álfabær
þar býr hann álver bóndi
og alvör álfamær
álfabörn með álfatær
huldukýr – hulduær.
Ísland elskar álver
og alvör elskar það
þau kyrja fyrir landann
gleyma stund og stað
„ó guð vors lands“.
við útlent lag.
Tæpum þremur áratugum eftir
að þetta var sungið inn á plötu, og
nokkrum álverum og álvers-
stækkunum síðar, stöndum við
enn á skrafi við álver bónda.
Landshlutar takast á um að fá frá
honum búsílag. Að þessu sinni eru
það Suðurnesjamenn og Norð-
lendingar, sem kallast á um hvar
álver eigi næst að rísa. Báðir hafa
í höndum tilboð og pappíra frá ál-
bændum í útlöndum, en sú breyt-
ing hefur orðið á álversumhverfi
heimsins að Ísland og íslenski
mengunarkvótinn er nú orðinn
eftirsóttur staður fyrir slíka
starfsemi og takmarka verður
hversu margir komast að í einu.
Þannig er það ekki lengur sjálf-
gefið jafnvel þótt Century Alum-
inum vilji reisa álver í Helguvík
og Alcoa vilji byggja álver á
Norðurlandi, að þau fái til þess
tækifæri – að minnsta kosti ekki
bæði í einu. Stóriðjuuppbygging-
unni þarf einfaldlega að stýra, þó
ekki væri nema vegna virkjana-
framkvæmda og til að hafa ein-
hvern hemil á þenslu. Byggða-
sjónarmið og ýmsir samfélagsleg-
ir innviðir skipta þar auðvitað líka
máli. Þess vegna er sú risavaxna
samfélagslega tilraun sem verið
er að gera í tengslum við Kára-
hnjúka og álbræðslu á Austur-
landi gríðarlega mikilvægur leið-
arvísir fyrir framtíðina.
Báðir þeir staðir sem nú eru að
bítast um að verða næstir í álvers-
röðinni, Norðurland og Suðurnes,
standa frammi fyrir mikilli
byggðalegri og atvinnulegri rösk-
un. Á Suðurnesjum má búast við
að varnarliðið sé að mestu á för-
um og því fylgja víðtæk atvinnu-
vandamál. Víða á Norðurlandi –
þó ekki á Akureyri – á byggð í vök
að verjast og skemmst er að
minnast lokunar kískilgúrverk-
smiðjunnar við Mývatn.
Það er því að mörgu leyti skilj-
anlegt að menn bregðist hart við
þegar þeir skynja sig í samkeppni
um vænlegan framtíðarvinnuveit-
anda í héraði – ekki síst þegar um
er að ræða álver bónda sem þjóð-
trúin hefur útnefnt bjargvætt
með sínar huldukýr og hulduær
þegar mikið liggur við.
Algerlega ótímabært er að
taka af skarið um það hvort annar
hvor þessara staða eða báðir eigi
að njóta forgangs til orku og upp-
byggingar stóriðju. Það er raunar
ekki tímabært að segja neitt til
um það hvort stóriðja eigi yfir-
leitt að rísa á þessum stöðum. Hitt
er aftur mikilvægt að forustu-
menn á þessum svæðum horfi vítt
um völl og einbeiti sér ekki um of
að þessum eina valkosti. Þótt „Ís-
land elski álver og alvör elski
það“, þá má ekki alveg gleyma
öðrum valkostum. Nálægðin við
Keflavíkurflugvöll getur vissu-
lega valdið vandræðum fyrir Suð-
urnesjamenn þegar herinn fer, en
hún getur líka verið sóknarfæri
t.d. í útflutningi á ferskum fiski.
Byggðin við Eyjafjörð stendur til
þess að gera sterkt og ólíklegt
verður að teljast að nokkur sátt
yrði um álver á Dysnesi, sem er
rétt utan Akureyrar. Hneykslaður
Akureyringur sem sá fyrir sér
tvær risavaxnar háspennulínur í
gegnum bæjarstæði Akureyrar
talaði um hreyfingu þeirra manna
sem vildu álver á Dysnesi sem
„Hollvinasamtök um háspennulín-
ur“. Slíkt er lýsandi fyrir þá óein-
ingu, sem ríkir í höfuðstað Norð-
urlands um svona fyrirtæki. Yfir-
lýsing Kristjáns Þórs Júlíussonar
bæjarstjóra í vikunni um að stilla
upp Húsavík sem fyrsta kosti fyr-
ir álver fyrir norðan er því skyn-
samleg og í takt við niðurstöður
viðhorfskannana. Eyfirðingar eru
í miklum efa um álver, en vildu
gjarnan sjá það við Húsavík. Hins
vegar er ekkert sem segir að jafn-
vel þótt sátt verði um Húsavík og
að álver bóndi kjósi að setja þar
niður býli, sé álver það sem endi-
lega er best fyrir Húsavík eða
Norðlendinga. Það sama á við um
Suðurnesjamenn. Það er ekki
sjálfgefið að álver í Helguvík sé
besti kostur allra hugsanlegra
kosta. Hættan er hins vegar sú, að
þegar kominn er af stað metingur
og keppni af því tagi sem nú er að
fara af stað, þá öðlist metingurinn
eigið líf og sjálfstæða tilvist og
allt annað falli í skuggann. Líka
hugsunin um að vaka yfir öðrum
kostum. Þau álver bóndi og alvör
álfamær virðast nefnilega ótrú-
lega seiðmögnuð þegar þau byrja
að kyrja fyrir landann. Þá gleyma
jafnvel skynsömustu menn bæði
stund og stað og láta berast djúpt
inn í álheima – þar sem bræðslan
ríkir ein. ■
N ú þegar líður að lokum heimsóknar forseta Íslands, ÓlafsRagnars Grímssonar, til Kína er ljóst að eftir mikla und-irbúningsvinnu forsetaembættisins, sendiráðs Íslands í
Kína, ráðuneyta hér heima og ýmissa fyrirtækja og stofnana hér-
lendis hefur náðst mikilvægur árangur í samskiptum smáríkisins
Íslands og risaveldisins Kína á ýmsum sviðum.
Það er umhugsunarvert hvers vegna áhugi Kínverja á Ís-
landi er eins mikill og raun ber vitni. Fjölmargar heimsóknir
kínverskra ráðamanna hingað til lands á undanförnum árum
endurspegla þennan áhuga Kínverja vel. Sagt hefur verið að
Kínverjum þyki gott að kynnast vestrænum samfélögum með
heimsóknum hingað. Hér séu hlutirnir aðgengilegir og þægi-
legra en víða annars staðar að komast í snertingu við þá. Þetta
má vel vera, en það hlýtur líka að liggja að baki einhver pólitík
sem Kínverjum fellur vel við hér. Við erum friðsöm þjóð og eig-
um aðild að mörgum mikilvægum alþjóðastofnunum sem Kín-
verjar eiga mikið undir að séu þeim vinsamlegar, en þar höfum
við ekki haldið uppi mikilli gagnrýni á kínverskt samfélag líkt
og sumir aðrir. Allt þetta fellur í kramið hjá Kinverjum, og
kannski erum við nú að njóta ávaxtanna af því.
Í tengslum við opinbera heimsókn forseta Íslands til Kína
hafa verið gerðir fjölmargir viðskipta- og samskiptasamningar.
Við höfum um árabil átt viðskipti við Kína sem yfirleitt hafa
gengið vel. Þeir sem eiga samskipti við Kína verða að setja sig
inn í kínverska menningu og hugsunarhátt, rétt eins og Kínverj-
ar verða að setja sig inn í íslenskt samfélag. Sendiráð beggja
landa gegna hér miklu hlutverki. Það eru ekki ýkja mörg ár síð-
an Íslendingar settu á stofn sendiráð í Kína við frumstæðar að-
stæður og efasemdir sumra.
Einn af mörgum samningum sem undirritaðir hafa verið í
heimsókninni er um samstarf á sviði jarðhita. Á því sviði stönd-
um við mjög framarlega, og höfum komið að jarðhitaverkefn-
um víða um heim á undanförnum árum. Nú blasir við okkur
risaverkefni í Kína varðandi lagningu hitaveitu og er mikilvægt
að vel takist til, því jarðhiti mun vera á um þrjú þúsund stöðum
í Kína. Þetta er afrakstur af vinnu íslenska sendiráðsins í
Pekíng á undanförnum árum, íslenska fyrirtækisins Enex og
fleiri hér á landi. Íslendingar luku fyrir nokkru hitaveituverk-
efni í Peking, þar sem 15 þúsund manna borgarhluti er nú hit-
aður upp með hitaveitu sem byggir á íslenskri þekkingu. Í
þessu sambandi er þess að geta að Kínverjar hafa verið meðal
nemenda Jarðhitaskóla Sameinuðu þjóðnna hér á undanförnum
árum, og íslensk þekking á þessu sviði er þess vegna vel þekkt
innan jarðhitageirans í Kína. Þetta er aðeins lítið dæmi um ár-
angur af Kínaheimsókninni, en nú er mikilvægt að vinna vel úr
þeim verkefnum sem við blasa, hvort sem það er á vettvangi
jarðhita, flugrekstrar, háskólanáms, jarðskjálftaeftirlits, al-
mennra viðskipta eða annars. ■
20. maí 2005 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Risavaxið jarðhitaverkefni blasir nú við Íslendingum í Kína.
Árangur af Kína-
heimsókn forseta
FRÁ DEGI TIL DAGS
Vi› erum fri›söm fljó› og eigum a›ild a› mörgum mikilvægum
alfljó›astofnunum sem Kínverjar eiga miki› undir a› séu fleim
vinsamlegar, en flar höfum vi› ekki haldi› uppi mikilli gagnr‡ni
á kínverskt samfélag líkt og sumir a›rir.
Álver bóndi enn á fer›
Ekki sama spennan
Ekki er ólíklegt að Kínaferð Ólafs Ragn-
ars Grímssonar verði síðar meir talin
einn af hátindunum á forsetaferli hans.
Sérstaka athygli vekur sú áhersla sem
hann leggur á mikilvægi lýðræðis og
mannréttinda, jafnt í ræðum sem við-
ræðum við ráðamenn. Fróðleg eru þau
orð hans hér í Fréttablaðinu í gær að
samtöl um þessi mál við kínverska
ráðamenn einkennist ekki af sömu
spennu og áður fyrr. Eðlilega velta
menn því fyrir sér hvort kannski sé að
rofa til í ríki drekans.
Heimsmet
Einhvern tíma hefði þurft
sterkt ímyndunarafl til að
sjá fyrir sér rjómann af
íslensku viðskiptalífi í
halarófu á eftir Ólafi Ragnari Grímssyni
á Torgi hins himneska friðar í Peking!
Og þarna er ekki aðeins sett Íslands-
met heldur virðist slegið heimsmet, því
samkvæmt frásögn kínverskra fjölmiðla
í gær er íslenska viðskiptasendinefndin,
tvöhundruðmannanefndin, hin fjöl-
mennasta sem þangað hefur komið í
heimsókn af þessu tagi.
Lakkrísinn
Íslensk stúlka sem stundar háskólanám
í Peking segir í viðtali við Morgunblað-
ið í gær að toppurinn í heimsókninni
hafi verið þegar hún fékk lakkrís að
heiman. Þá rifjast upp að fyrir nokkrum
árum ætluðu Íslendingar að leggja
lakkrísmarkaðinn í Kína undir sig og
stofnuðu þar lakkrísverksmiðju með
ötulum stuðningi íslenskra stjórnmála-
manna. Það var ekki langlíft ævintýri
og minnir á að viðskipti í þessu fjöl-
menna landi eru ekki einfalt mál.
Þögn um ræðu
Ekki er að sjá að aðrir fjölmiðlar en ís-
lenskir og kínverskir sýni Kínaferð for-
setans áhuga. Kannski er ástæðan sú
að allar fréttir af heimsókninni til al-
þjóðlegra fréttastofa koma frá hinum
ríkisreknu kínversku fjölmiðlum, sem
ekki hafa séð ástæðu til að minnast
einu orði á fréttnæm ummæli forseta
Íslands um lýðræði og mannréttindi.
Hafa kínversku fjölmiðlarnir ekki einu
sinni nefnt ræðu forsetans hjá háskóla-
stúdentunum í Peking né heimsókn
hans í háskólann einu orði svo að séð
verði. Ritskoðun í gamla stílnum – því
annað er ekki hægt að kalla þetta – er
því enn í blóma í Kína.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
ÁTÖK UM
ÁLVERSSTAÐSETNIGU
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Algerlega ótímabært er a›
taka af skari› um fla› hvort
annar hvor flessara sta›a e›a
bá›ir eigi a› njóta forgangs til
orku og uppbyggingar stóri›ju.
fia› er raunar ekki tímabært
a› segja neitt til um fla› hvort
stóri›ja eigi yfirleitt a› rísa á
flessum stö›um.