Fréttablaðið - 02.11.2005, Síða 40

Umræðan um nýtingarréttinn á auðlindinni í
sjónum og gengisþróun íslensku krónunnar
var fyrirferðarmikil á aðalfundi Landssam-
bands íslenskra útvegsmanna sem lauk á
föstudaginn. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
formaður Samfylkingarinnar, flutti þar ræðu
og lýsti yfir vilja til að ná sáttum við útgerð-
armenn um sjávarútveginn á Íslandi. Þeir
aðalfundarfulltrúar sem Markaðurinn ræddi
við eftir ræðuna voru ánægð-
ir með þessi skilaboð. Sögðu
þeir þetta stórt skref í rétta
átt hjá Samfylkingunni. Þó er
vitað að margir útgerðar-
menn eru óánægðir með auð-
lindagjaldið sem lagt var á
greinina og segja þá skatt-
lagða umfram aðrar atvinnu-
greinar. Þeir sem styðja auð-
lindagjaldið segja þetta sann-
gjarnt endurgjald fyrir nýt-
ingu á sameiginlegri auðlind
þjóðarinnar.
Beðið var eftir ræðu Ingi-
bjargar Sólrúnar með nokk-
urri eftirvæntingu. Þau boð
höfðu borist að í ræðunni
kæmu fram viðhorf sem
væru íslenskum útvegs-
mönnum þóknanleg. Þing-
menn Samfylkingarinnar,
þeir Kristján Möller og Jón
Gunnarsson, voru sýnilegir á
fundinum. Eftir hálfgert
stríð við forsvarsmenn
sjávarútvegsfyrirtækja fyrir
síðustu kosningar virðist
sem Samfylkingin ætli að
friðþægjast. Fór svo sem
vænst var; Ingibjörg Sólrún
bauð fram sættir. Þó er
spurning hvort sú sátt náist.
Björgólfur Jóhannsson, for-
maður LÍÚ, var ómyrkur í
máli og talaði um þjóðnýt-
ingu ríkisstjórnarinnar.
TALAÐI AF MEIRI ÞEKKINGU
Útgerðarmenn sögðu það já-
kvætt að formaður Samfylk-
ingarinnar hefði ekki talað
um gjafakvótakerfi eins og
svo oft áður. Sagði hún að það
ætti að hætta að deila um
upphaflega úthlutun kvótans.
Þá hefði ekki verið minnst á
fyrningarleið sem hefur verið stefna Sam-
fylkingarinnar í mörg ár. Þetta voru þau at-
riði sem útgerðarmenn tóku sérstaklega eftir.
Ingibjörg Sólrún hefði líka talað af meiri
þekkingu um sjávarútveginn en oft áður.
„Við í Samfylkingunni viljum leggja okkar
af mörkum til að sátt náist í greininni. Það á
að vera hlutverk stjórnmálamanna og útgerð-
armanna að skapa forsendur fyrir henni. Til
þess að svo verði þurfa menn að ræða saman
og allir að gefa eitthvað eftir af sínum ýtr-
ustu kröfum og skoðunum,“ sagði Ingibjörg
Sólrún.
Formaður Samfylkingarinnar sagði mikil-
vægan lið í sáttinni að útgerðarmenn hættu
að tala um eignarréttindi á kvótanum og við-
urkenndu að um nýtingarrétt væri að ræða.
Sá nýtingarréttur nyti svo verndar sem óbein
eignarréttindi. Hún fengi ekki betur séð en að
allir flokkar væru orðnir sammála um að
binda eignarréttinn á auðlindinni í stjórnar-
skrá.
SJÁVARÚTVEGSFYRIRÆKI EKKI Í UPPNÁM
„Ég tel líka mikilvægan lið í sáttinni að menn
hætti að deila um það sem gerðist árið 1984
og hvernig kvótanum var þá úthlutað. Þessari
fyrstu úthlutun verður ekki breytt. Margir
sem þá fengu kvóta eru búnir að selja sig út
úr greininni. Aðrir hafa keypt mikinn kvóta
háu verði og deilur um tap og gróða sem
myndaðist fyrir tuttugu árum hafa litla þýð-
ingu nema sem sagnfræði-
legt viðfangsefni,“ sagði
Ingibjörg Sólrún.
„Eftir stendur þá óleyst
hvort og þá hvernig útgerðin
eigi að greiða fyrir afnota-
réttinn af auðlindinni. Sú
deila verður ekki leyst nema
í tengslum við greiðslur
fyrir afnot annarra auðlinda
sem skilgreindar eru sem
þjóðareign, ríkiseign eða í
þjóðarumsjá, svo sem fall-
vötn, fjarskiptarásir, jarð-
hiti í þjóðlendum og auðlind-
ir á eða undir sjávarbotni.“
Ingibjörg Sólrún sagði
deiluefnið tiltölulega af-
markað og það gæti reynst
afdrifaríkt ef stjórnvöldum
dytti í hug að fara fram af
offorsi. „Ég þarf þó varla að
segja þessari samkundu það
að slíkt kynni aldrei góðri lukku að stýra enda
sjávarútvegurinn allt of mikilvæg atvinnu-
grein til að nokkur deiluefni réttlæti að hún
sé sett í uppnám.“
KVÓTINN ER EIGN
Eins og Ingibjörg Sólrún nefnir er forsenda
sátta við útgerðarmenn að þeir hætti að tala
um eignarréttindi á kvóta. Margir útgerðar-
menn hafa einmitt lagt áherslu á að nauðsyn-
legt sé að tryggja eignarréttinn til að stuðla
að stöðugleika og öryggi í rekstri sjávarút-
vegsfyrirtækja.
Guðrún Gauksdóttir, dósent við Háskólann
í Reykjavík og formaður Rannsóknastofnun-
ar í auðlindarétti, fjallaði um kvóta sem eign
í erindi sem hún flutti á aðalfundinum. „Eru
aflaheimildir eign í skilningi eignarréttar-
ákvæðis 72. greinar stjórnarskrárinnar?“
spurði hún. „Í ljósi réttarstöðunnar eins og
hún er í dag er svarið já.“
Guðrún sagði að aflaheimildir hefðu öll
megineinkenni eignarréttinda og það væri í
raun ekki umdeilt meðal fræðimanna. Afla-
heimildir væru grundvöllur veðsetningar,
hefðu gengið að erfðum og af þeim væri
greiddur erfðafjárskattur, sem reiknaður
væri út á grundvelli markaðsvirðis í sam-
ræmi við ákvæði laga.
„Aðkeypt aflahlutdeild telst eign í skiln-
ingi skattalaga og af henni er greiddur skatt-
ur. Einstaklingar og lögpersónur hafa gengist
undir umtalsverðar fjárskuldbindingar í
trausti varanleika aflaheimildanna. Afla-
heimildir eru grundvöllur lánstrausts. Verð-
lagning á aflahlutdeild í einstökum tegundum
endurspeglar þennan veruleika,“ sagði Guð-
rún.
Hún sagði að leysa þyrfti úr því í hverju
tilviki fyrir sig hvort skerðing á aflaheimild-
um væri eignarnám eða almenn takmörkun á
eignarrétti. „Ef um er að ræða sviptingu
eigna setur 72. grein stjórn-
arskrárinnar fram þau skil-
yrði að skerðing eigi stoð í
lögum, að skerðingin þjóni
almannahagsmunum og að
fullar bætur komi fyrir.“
BÚA VIÐ ÞJÓÐNÝTINGAR-
STEFNU
Björgólfur Jóhannsson, for-
maður LÍÚ, sagði að skil-
greining atvinnuréttar og
nýtingarréttar væri tiltölu-
lega nýtilkomin í sjávarút-
vegi. Í öðrum atvinnugrein-
um væri slík skilgreining
jafngömul þjóðinni. „Það má
nefnilega að mörgu leyti
líkja skilgreiningu nýtingar-
réttar sjávarauðlinda við
landnám eins og gerðist í ár-
daga. Þá skiptu þeir sem
höfðu afkomu af landsins
gæðum með sér þessum takmörkuðu gæðum
og skildu að forsenda friðsamlegrar sambúð-
ar og hagsældar var virðing fyrir réttindum
manna til þessara afnota landsins. Jarðir
mynduðust og eignarréttur yfir þeim hefur
verið ein af frumforsendum lýðréttinda frá
landnámi.“
MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 2005 MARKAÐURINN12
Ú T T E K T
Það er stórmál fyrir útgerðarmenn ef Samfylkingin vill ná sátt um stefnuna í sjávarútvegsmálum eins
og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir boðaði á aðalfundi LÍÚ á föstudaginn. Svo virðist sem búið sé að
henda fyrningarleiðinni út í hafsauga. Útvegsmenn verða samt að sætta sig við hið óumflýjanlega;
að fiskurinn í sjónum verði skilgreindur sem þjóðareign í stjórnarskrá. Björgvin Guðmundsson komst
að því að þingmenn Samfylkingarinnar ætla að funda með hagsmunaaðilum um málið.
Sátt um sjávarútveginn
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir sagði fátt
valda meiri deilum en
úthlutun byggðakvóta
enda hefðu reglur um
úthlutunina verið lítt
gegnsæjar. „Sú
spurning er líka áleit-
in hvers vegna þær
aflaheimildir sem
sjávarútvegsráðherra
hefur til sérstakrar
ráðstöfunar eru ekki
fénýtta og fjármunun-
um varið til að skjóta
nýjum stoðum undir
atvinnustarfsemi í
viðskomandi byggða-
lögum í stað þess
sjávarútvegs sem
greinilega er á und-
anhaldi,“ sagði hún á
aðalfundi LÍÚ.
DR. JURIS GUÐRÚN GAUKSDÓTTIR Guð-
rún sagði aflaheimildir eign í skilningi 72.
greinar stjórnarskrárinnar.
Fr
ét
ta
bl
að
ið
/E
.Ó
L.
Hætt við fyrningarleið
Það má greina breytingu á sjávarútvegsstefnu Samfylkingarinnar í ræðu
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur. Þeir sem til þekkja segja Samfylkinguna
ekki vilja fara í sama slag við útgerðamenn og fyrir síðustu kosningar. Því sé
verið að reyna að ná ákveðinni sátt. Hætta á við fyrningarleiðina og leggja
áherslu á að þjóðin eigi fiskinn í sjónum. Fyrir nýtingu á auðlindinni eigi svo
að greiða ákveðið gjald sem á að vera í samræmi við gjald fyrir nýtingu ann-
arra auðlinda. Þá er Jón Gunnarsson, þingmaður Samfylkingarinnar, talsmað-
ur flokksins í sjávarútvegsmálum. Jóhanni Ársælssyni, sem er harður and-
stæðingur núverandi kvótakerfis, er ýtt til hliðar. Ekki munu allir sáttir inn-
an Samfylkingarinnar með þessa stefnubreytingu en telja þetta samt snjallt
útspil hjá formanninum. Samfylkingin sé næststærsti stjórnmálaflokkurinn,
sem útvegsmenn eigi að geta treyst komist flokkurinn í ríkisstjórn.
INGIBJÖRG SÓLRÚN GÍSLADÓTTIR Á AÐALFUNDI LÍÚ Fundar með hagsmunaaðilum
í sjávarútvegi til að finna grundvöll sáttar.
STEFNA SAMFYLKINGARINNAR Í SJÁVARÚTVEGSMÁLUM
STJÓRNMÁLAÁLYKTUN LANDSFUNDAR18. NÓVEMBER 2001„Meginreglan á ávallt að vera að gjald sé greittfyrir nýtingu allra takmarkaðra auðlinda í sameignþjóðarinnar,“ segir í upphafi ályktunarinnar. Svoeru önnur markmið tilgreind. Að lokum segir: „Öll-um þessum markmiðum er náð með frumvarpiSamfylkingarinnar um fyrningarleið.“
KOSNINGASTEFNA SAMÞYKKT 5. APRÍL 2003„Samfylkingin vill að kvótinn verði innkallaður ísmáum, árlegum áföngum, þannig að sjávarútveg-urinn geti lagað sig að breytingunum og að semmest sátt verði um þær. Þetta er svokölluð fyrning-arleið.“
STJÓRNMÁLAÁLYKTUN LANDSFUNDAR22. MAÍ 2005„Takmarkaðar auðlindir, svo sem fiskurinn í sjón-um, orka fallvatnanna og jarðhitinn, eiga að vera íþjóðareign og þær ber að nýta á grundvelli jafn-ræðis gegn gjaldi. Slíka þjóðareign, svo og almennnáttúrugæði eins og grunnvatn og hreint loft, á aðskilgreina sem eign þjóðarinnar í stjórnarskrá.“
12_13_Markadur lesið 1.11.2005 15:30 Page 2