Tíminn - 04.04.1976, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 4. apríl 1976.
Kathe Dorsch fyrir rétti. Samstarfsmaður i áheyrendasalnum: —Sá sem skrifar eins og Weigel á skilir.n dauðadóm!
Hann kærði leikkonuna frá Burgtheater fyrir löðrung: Hans
Weigel (til hægri) með málafærslumanninum dr. Broda (nú-
verandi dómsmálaráðherra Austurrikis).
skrifaði hann m.a.: -Þjóðleikhús
verður að grundvallast á klass-
iskum verkum, ef það á að
standa undir nafni sinu. Án þess
að hafa þannig verk stöðugt á
efnisskránni verðum við hvorki
harmleikja- né gamanleikjahús
Það fást ekki áhorfendur, se:n
kunna að meta húsið, og ekki
heldur listamenn til að leika i þvi.
Grillparzer fékk 900 gyllini fyrir
„König Ottokars Gluck und
Ende”.
Schreyvogel kom gamanleikja-
höfundinum Eduard Bauernfeld á
framfæri. Sérstaklega var hann
þó hliðhollur Grillparzer. Eftir að
leikritið „Ahnfrau” hafði hlotiö
einróma lof, fékk hann Grillparz-
er til að skrifa stöðugt fyrir Burg-
theater. Keisarinn ákvað að sjálf-
sögðu ritlaunin. Yfirféhirðirinn
Czernin greifi gerði langan skrif-
legan samning fyrir jeikritið
„König Ottokars Gliick und
Ende”. Þar er bent á „náðarsam-
legt viðtal við greifann af Diet-
richstein” þar sem ritlaunin
höfðu verið ákveðin 900 gyllini.
Fritz Kortner stóö með vini sínum Weigel og afsagöi meira aö segja
gestaleik þess vegna.
„Greiðslan úr hirðleikhússsjóðn-
um verður i gjaldgengri mynt, en
þvi aðeins að skáldið skuldbindi
sig til að láta ekki prenta verkið
fyrr en að sýningu lokinni.”
Czernin var á þessum tima
æðsti yfirmaður hússins. Schrey-
vogel var opinberlega aðeins leik-
hússtjóri og fræðilegur ráðunaut-
ur. Honum hafði sarnið vel við
yfirmenn sina við hirðina-i átján
ár. En Czernin þoldi engin mót-
mæli og Schreyvogel enga af-
skiptasemi.
Greifanum fannst leikrit og
harmleikir vera hundleiðinleg.
Hann krafðist þess að ung leik-
kona væri látin leika ákveðið
hlutverk. Schreyvogel áleit hana
ekki hæfa til þess. Czernin lét þá
segja honum upp tafarlaust.
Þetta var i mai 1832. Schreyvogel
veiktist og dó tveimur mánuðum
seinna. Opinber dauðaorsök:
Kólera. 011 Vinarborg vissi hins-
vegar að hann hafði látizt af
harmi.
Fram til byltingarársins 1848
var leikhúsið breytilegum örlög-
um undirorpið. Um stuttan tima
var það meira að segja lokað og
oft var hugsað um að leigja það.
Strax eftir að Franz Jósef tók
við völdum skipaði hann nefnd,
sem skipaði að lokum eftir bak-
tjaldamakk Dr. Heinrich Laube
leikhússtjóra.
Laube var lika útgefandi. Hann
var vinur Heinrich Heine, George
Sand, Balzac og Victor Hugo.
Hann var frá Schlesiu og tók þátt i
stjórnmálum á námsárum sinum,
en hann stundaði guðfræði. Þegar
hann settist að i Vin beindist
áhugi hans eingöngu að bók-
menntum og leiklist. —■ Fyrir
leiklistina er Austurriki ævin-
týraland, skrifaði hann árið 1833.
Laube setti öll leikrit sjálfur á
svið og eyddi ekki nema viku i
æfingar. 150 verk voru árlega á
efnisskránni þar af 40 ný.
Laube var lika 18 ár leikhús-
stjóri. í leikflokk hans voru meðal
annarra Josef Sonnenthal og
Charlotte Wolter.
Hans Makart teiknaöi búningana
fyrir fyrstu stjörnuna.
„Wolter-hrópið” fræga er ennþá
þekkt. Þessi leikkona er án efa
fyrsta ,,-stjarnan”. Jacob Minor,
bókmenntafræðingur, sem skrif-
aði gagnrýni, sagði um hana: ,,Ef
miðað er við höfuðið, þá var Wolt-
er einhver fallegasta kona sem
nokkurn tima hefur verið á sviði.
En hún var frekar smávaxin og
þvi ber ekki að neita að á seinni
árum, þegar hún varð feitlagnari,
hafði það truflandi áhrif að sjá
svo fagurt konuandlit á likama,
sem hæfði þvi ekki alveg. En hún
kunni að breiða yfir það með bún-
ingavali og hreyfingum.”
Wolter var gift rikum irskum
greifa og gat þvi leyft sér að láta
Makart teikna búningana fyrir
sig og fá Fanny Elbler til að læra
með sér „Lady Macbeth”.
Hún var ekki nema 28 ára þegar
hún lék i fyrsta skipti i Burgtheat-
er og var það i hlutverki Iphi-
genie. Þegar hún var 54 ára lék
hún þetta hlutverk aftur. Það var
12. október 1888 i siðustu sýning-
unni sem fór fram i leikhúsinu við
Michaelerplatz.
(Þýtt og endursagt MM.)
— Sá sem löörungar gagnrýnendur verður að elska þá, þegar þeir
skrifa vcl. Helene Thimig var hlutlaus I málinu.
185 millj. kr.
aukning
þjóðartekna
með
bættri
ullar-
meðferð
FB-Heykjavik. Ný verðskráning
ullar tók gildi 23. marz sl., og
verða bændum nú greiddar kr.
424.60 fyrir hvert kg. en þeir
fengu áður kr. 178.81. ,,Ný verð-
skráning ullar til framleiðenda
hlýtur að bera þann árangur, að
öll ullarframleiðsla landsmanna
ætti nú að skila sér til vinnslu-
stöðva,” segir Árni G. Pétursson
sauðfjárræktarráðunautur i
fréttabréfi Upplýsingaþjónustu
bænda.
Arni segir: — Mörg undanfarin
ár hefur verið talað fyrir daufum
eyrum meðal bænda, þegar
minnzt hefur verið á betri með-
ferð og nýtingu ullar, enda var
ullin hornreka verðlagsgrund-
vallar, og skilaði sér samkvæmt
þvi. Þrátt fyrir það hefur vetrar-
klipping sauðfjár aukizt mjög af
hagkvæmniástæðum, og fjöldi
vélrúningsnámskeiða hefur verið
haldin vitt um land hin siðari ár.
Samkvæmt lölfræðilegum upp-
lýsingum hafa undanfarin ár ekki
komið til skila nema 1,6 kg af ull
eftir vetrarfóðraða kind til
vinnslustöðvanna, en með bættri
meðferð og nýtingu ullar og
auknum vetrarrúningi, segir Arni
að auka mætti þetta að minnsta
kosti um hálft kg á kind, eða upp i
2,1 kg af fyrsta flokks ull.
Hann segir, að þessi hálfs kflós
aukning eftir vetrarfóðraða kind
gefi nú kr. 212.30, eða 185 milljón-
ir i auknar þjóðartekjur. Siðan
mætti fast að tvöfalda þessa upp-
hæð með beztu umhirðu ullarinn-
ar.
Siðan ber Arni saman skrán-
ingu ullar fyrir og eftir hækkun
ullarverðsins, og gengur út frá
þvi að 2,1 kg fáist eftir hverja
vetrarfóðraða kind. Fyrir landið i
heild verður þá upphæðin 327
milljónir fyrir hækkun, en eftir
hækkun 776 milljónir króna, og er
mismunurinn um 449 milljónir
króna. Samsvarar það um 90 þús-
und krónum að meðaltali á hvert
bú, ef reiknað er með 5000 fjárbú-
um á landinu.
Að lokum segir Árni: — Þótt
háar upphæðir hafi i ýmsu misst
gildi sitt á seinni árum, verður þó
að álita, að framanskráðar tölui
um breytt verðgildi ullar hljóti að
verða til þess að allir ábyrgii
sauðfjáreigendur skili ullarfram
leiðslu sinni með sóma til vinnslu
stöðva. Með bættri meðferð oi
nýtingu ullar eykst útflutnings
verðmæti þjóðarbúsins.
Borgarnes:
Leiguíbúðir og
leikskóíi
í byggingu
MÓ-Reykjavik. — Á næstu dögum
hefst bygging niu leiguibúða i
Borgarnesi. Þessar ibúðir verða
byggðar samkvæmt fram-
kvæmdaáætlun um leiguibúðir,
oger áætlað að þær verði tilbúnar
i september 1977.
Miklar byggingaframkvæmdir
hafa verið i Borgarnesi á undan-
förnum árum, og á siðasta ári
fjölgaði ibúum þar um nær 80
manns. Eru ibúarnir nú orðnir
rúml. 1380.
Konur i Borgamesi vinna mikið
utan heimilis, og þar hefur verið
rekinn leikskóli undanfarin tvö
ár. Skólinn rúmar 55 börn, en
hefur hvergi nærri annað eftir-
spurn, og er nú unnið að byggingu
nýs leikskóla, sem væntanlega
verður fokheldur á þessu ári.
Hann mun rúma 80 börn.
Auk þess, sem hér hefur verið
talið, er bæði sundlaug og iþrótta-
hús i byggingu i Borgarnesi.