Tíminn - 27.06.1976, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 27. júni 1976
Sigurður Gizurarson sýslumaður:
„ÞIÐ EIGIÐ AÐ
VERA FRJÁLS..."
Þjóðhátíðarræða flutt á Húsavík 17. júní
Góöir Húsvikingar,
á þessum árstima heyrum viö
goluþyt i grasi, sólin segir vart
skiliö viö okkur á ferli sinum og I
hverju hreiöri teygja sig munnar
eftir maöki eöa lirfu.Viö skynjum
tákn sköpunar, vaxtar og gró-
anda i hverri átt og á hverju and-
artaki. Viö vitum þó, aö sllku
sumri hafa forfeöur okkar fagnaö
um aldir, en lýöveldiö unga, tákn
stjdrnarfarslegs sjálfstæöis okk-
ar, á sér aöeins nokkur æviár aö
baki.
Á þessum degi er gjarnan rifjuö
upp saga nokkurra ungra ís-
lendinga, sem á öldinni, sem leiö,
sátu úti i kóngsins Kaupmanna-
höfn og áttu aö vera aö lesa
danskar lærdómsskræöur, en
voru þó meö allan hugann viö
stjórnmál og listir. Þeir skrifuöu
og ortu um Island, hversu þaö var
þeim kært, gagn þess og nauösyn.
A þessum árum heyröust enn i
fjarska fortiöar drunur frá
frönsku stjórnarbyltingunni 1789,
þar sem kjöroröiö haföi veriö
frelsi, jöfnuöurogbræöralag. Þaö
var andblær vors og leysinga i
lofti.
Litil þjóö, dreifö hér úti i stóru
landi, sundurklofnu af fjöllum og
fjöröum, átti sér enn eftir erfiöar
aldir bæöi þrek og samhug. Ef til
vill var þaö ein af tiktúrum for-
laganna, aö löngu áöur á
Sturlungaöld, þegar sundurlyndiö
varö sáttfýsinni yfirsterkara, og
Islendingar voru aö missa sjálf-
stæöið úr höndum sér, þá voru hér
á landi festar á bókfell þær sögur,
sem siðar reyndust svo drjúgt
vegarnesti til aö halda von og
reisn I þrengingum. t þessum
gömlu sögum lásu menn um fólk
mikilla sanda og mikilla sæva er
bauöörlögum birginn. Þar var oft
sitthvaðgæfa oggjörvuleiki, en af
frásögn mátti þó oftast ráöa, að
hamingja manna valt á athöfnum
þeirra en ekki galdri.Orökynngi
og hugrekkisanda þessara sagna
má þakka, aö Bibliunni var snúiö
á islenzku þegar upp úr siðaskipt-
um, og þjóöin lét ekki messa yfir
sér á dönsku, eins og henti Norö-
menn, margfalt fjölmennari þjóö,
sem fyrir þaö týndi móöurmál-
inu.
I þessar gömlu sögur sóttu
einnig vormenn hins nýja íslands
svo mörg af yrkisefnum sinum.
Jónas Hallgrimsson, einn þeirra,
minnti á, aö allt er i heiminum
hverfult og stund hins fegursta
frama lýsir sem leiftur um nótt
langt fram á horfinni öld. Hann
vissi og, aöþaðbirtir af degi aftur
og þá mátti hef ja merkið á loft aö
nýju. Jafnframt vissi hann, að
þjóö er aöeins heiti á samtölu
þeirra einstaklinga, sem fylla
flokk hennar, og að hver maður
verður að gefa gaum að þvi, sem
gerir hann þess veröan fyrir
sjálfum sér og öðrum aö lifa lif-
inu. Hann spuröi þvi:
„Hvað er langlifi?
Lifsnautnin frjóa,
alefling andans
og athöfn þörf.
Margoft tvitugur
meira hefur lifaö
svefnugum segg,
er sjötugur hjaröi.”
Þessar ljóölinur minna á, aö viö
erum hér á þessari jörð til að lifa
lifinu en ekki til að biöa dauöans.
Viö veröum aö lifa stundina, vera
viö sjálf hvert andartak og gefa
umhverfinu hluta af okkur sjálf-
um. Viö veröum aö hrinda af
höndum okkar hverjum þeim
kúgunaranda, sem reynir að
svipta okkur frjálsræöi okkar og
þeirri einlægni, sem viö hlutum i
vöggugjöf, og reynir að þröngva
okkur til andlegs helsis og
áhættulauss aögerðaleysis. Okk-
ur er þetta brýnna nú en nokkru
sinni, þegar ein vélin af annarri
tekur við hlutverkum okkar og
dæmir okkur úr leik, eða jafnvel
gerir okkur aö þjónum stoum.
Eöa báru ekki íslendingar
ósvikinn kærleikshug til fóstur-
jarðar sinnar á timum mestu
niöurlægingar? Bjarni Thoraren-
sen var uppi, þegar eldar og Isar
lögðust á eitt aö þröngva hvaö
mest kosti alþýðunnar á Islandi.
Bjarna var samt ekki kaldara en
svo um hjartarætur, aö hann kvaö
lofgjörð um landiö sitt fyrir að
skemma ekki börn sin meö eftir-
læti og sýna með fjöllum sinum,
hvernig ætti aö ná torsóttum gæð-
um. Á dögum hans gat vissulega
kotbóndinn lifað skapandi lifi,
þegar hann á skammdegismorgni
gaf fé sinu á garðann eða kastaði
fram stöku við granna sinn. Aö
okkur setur grun um, aö stundum
séum við nú minni gefendur, þeg-
ar viö ökum bilnum heim. að
kveldi og setjumst fyrir framan
sjónvarpið.
Enn eigum við þó sama Island
og Bjami Thorarensen. Það var
harðbýlt, en er nú varla meira en
misviðrasamt. Það gaf sjaldnast
nokkuö án þess að heimta eitt-
hvað á móti. En er nú gjöfulla en
flest önnur lönd. En eins og það
var, vakti það samt ekki beiskju
og hugsanir um landflótta meö
íslendingunum, sem þá kynntust
sætlyndri veöráttu Danmerkur.
Þeir fengu ekki glýju i augun, þótt
þeir gengju undir hátimbruöum
skrauthýsum og turnspirum
borgarinnar viö sundiö og gætu
speglaö sig I sefi grónum tjörnum
hennar undir krónu kastaniu-
trjáa. I sólskininu I Danmörku
dreymdi þá um aötroöahraun og
heiðar meö hundi og hesti undir
tærbláum himni eöa aö hvilast I
grasi grónu dalverpi við lækjar-
niö og mjólkurlitaöa birtu Is-
lenzkrar sumarnætur.
Viö íslendingar, sem nú erum
uppi, getum hrósaö happi aö eiga
stórt og fagurt land. Viö erum
ekki fjötruö af örtröðog offjölgun.
Þjóöfélag okkar hefur af mörgu
að státa, góðum hýbýlum, öflug-
Félagsmáiastofnun Reykjavikurborgar
óskar eftir að ráða konu eða hjón til að
sjá um heimilishald
fyrir 3-4 systkini að heimili þeirra i Breið-
holtshverfi. Systkinin eru á aldrinum 14-17
ára.
Upplýsingar veitir Karl Marinósson, fé-
lagsráðgjafi, Félagsmálastofnun
Reykjavikurborgar, Asparfelli 12, i sima
74544, milli kl. 13 og 14 virka daga.
Kaupfélag Hafnfirðinga
selur fjölbreyttan ferðabúnað í verzluninni
Strandgötu 28 og ferðanesti
í matvörubúðum félagsins í Hafnarfirði
og Garðabæ
Verið velkomin i verzlanir okkar.
FER9A
menn
Kaupfélag Hafnfirðinga
Siguröur Gizurarson.
um framleiöslutækjum og mikilli
verkmennt fólksins, hitaveitum,
sundlaugum, iþróttaleikvöngum
og félagslegri samhjálp.
Við getum hrósað happi aö lifa I
opnuþjóöfélagi, þar sem okkur er
ekki bannaö aö tjá okkur meö
oröum og geröum, leggja hönd að
margvislegum þjóöllfsbótum og
eiga okkur drauma, sem fljúga á
vængjum vonarinnar, þvi aö hún
er ekki heldur tekin frá okkur i
þessu landi. Lýöræði, þótt einhver
kalli það spillt og lélegt, ber sem
gull af eir, af þvi, sem kallast gott
einræði. Einnig hjá okkur getur
þó ýmislegt farið aflaga, og þaö
munar um hvern þann einstak-
ling, sem á þátt i aö bæta samfé-
lag sitt.
Á þessum árlegu timamótum,
sem eru frelsisdagur okkar, má
leiða hugann að þvihvaöi raun og
veru er fólgiö i oröunum frelsi og
sjálfstæöi. Mönnum veröur tiö-
rætt um stjórnarfarslegt sjálf-
stæöi, fullveldi, og návist út-
lendinga vekur sumum áhyggjur
um, að sjálfstæði okkar sé háski
búinn. Vissulega er fullveldiö
mikils virði, en þaö verður þó
ávallt margvislegum takmörkun-
um háð. Viö erum litli bróöir i
fjölskyldu þjóöanna og sáttmálar
viö aörar þjóðir, sem við höfum
undirgengizt fjölmarga, bæöi fella
hömlur á fullveldi okkar og veita
þvi vernd. Styrkur okkar er aö
ástunda góð samskipti við sem
flestar þjóöir, þvi aö þá er erlend-
um áhrifum hér á landi dreift, svo
aö engin einstök þeirra ráöa úr-
slitum. Við erum flestum öörum
háöari utanrikisverzlun og 1
reynd erum viö i vinnu hjá þeim,
sem kaupa framleiðsluvörur okk-
ar, þótt vinnan sé innt af hendi
hérlendis. Efnahagslegt og
stjdrnarfarslegt sjálfstæði verður
naumast sundur skiliö. Og enginn
Islendingur sýnir þjóörækni siha
betur I verki á þessum siöustu
misserum en aö kaupa innlenda
iönaöarvöru i staö erlendrar og
foröast aö eiga þát I aö stööva hjól
atvinnulifsins meö skipulögöum
aögeröum. Ofbeldi milli stétta og
flokka innan þjóöfélags kann hve-
nær sem er aö verða að báli ófrið-
ar. Sá háski er fýrir hendi, ef
menn gera sér aö venju aö lita á
samborgara sina sem óvini og
setja á sviö drama eyðileggingar
I málum, þar sem sátt eöa úr-
lausn góöra manna getur bundiö
endi á deilur. Grimmd Sturlunga-
aldar var mikil, en hún er ekkert
einsdæmi. Borgarastyrjaldir, þar
sem bræöur berjast, eru grimmi-
legastar allra styrjalda, eins og
frændur okkar írar hafa fengiö aö
kenna á, og fólkiö i Libanon upp-
lifir nú.
Einn af beztu sonum Libanons
er skáldiö og heimspekingurinn
Kahlil Gibran, sem talinn er eitt
mesta skáld hins arabiska heims
og margt gott getur kennt okkur,
þótt þjóð hans hafi nú um
stundarsakir ekki tekizt aö rata
rétta veginn. Gibran segir m.a.:
„Þig eigið aö vera frjáls, þegar
dagar ykkar a-u ekki áhyggju-
lausir og nætur ykkar ekki án
saknaðar og trega.
Látiö allt þetta veröa ykkur lár-
viöarsveiga og lyftiö ykkur yfir
þaö nakin og frjáls.
Og hvernig eigiö þiö aö hefjast
upp yfir amstur dægranna án
þessaö brjóta hlekkina, semþiðá
morgni skilningsins smiöuöuö
fulloröinsárum ykkar?
I sannleika sagt er þaö, sem þiö
kalliö frelsi, sterkasti hlekkurinn
I þessari keöju, þótt hann glói i