Tíminn - 11.07.1976, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur XI. júll 1976.

Geta íslendingar ekki
byggt landið hjálparlaust?
Þurfa
íslendingar
að leigja landið?
A& undanförnu hefur sú kenn-
ing hlotiB verulega áheyrn, aö ls-
lendingar eigi a& láta varnarli&iö
kosta fyrir sig vegi og flugvelli.
Sumir hafa jafnvel bætt viö
sjúkrahúsum og skólum. Ýmsir
segja blákalt, a& þetta eigi a&
komasembeinleigafyrir a&stööu
þá, sem varnarliöiö fær á Kefla-
vfkurflugvelli, þvi aö þaö dvelji
þar i þágu Bandarikjanna en ekki
okkar. Aörir segja, aö dvöl
varnarliösins skapi okkur aukna
hættu, ef til styrjaldar kæmi, og
þvi þurfi aö bæta samgöngukerfi
landsins meö tilliti til þess aö
þurft geti aö gripa til meiriháttar
fólksflutninga.
Af báöum þessum kenningum
viröist þaö rökréttust niöurstaöa
aö láta herinn fara. Ef hann er
hér aöeins vegna Bandarikjanna,
þá er engin ástæöa til aö láta hann
vera hér lengur. Enn siöur er
ástæöa til aö hafa hann, ef hann
eykur árásarhættu á strlöstim-
um. Ein ástæöa gæti þó veriö eft-
ir, sem frásjónarmiöi sumra gæti
réttlætt hérvist hans. Hún er sú,
aö Islendingar geti ekki einir
byggt land sitt, svo aö vel sé, og
þess vegna veröi þeir aö leigja
þaö tílþess aö geta byggt upp viö-
unanlegt samgöngukerfi og kom-
iö fram ýmsum öðrum aökallandi
framkvæmdum.
Auðugf land
Þaö er þvi ekki úr vegi aö menn
staldri viö og ihugi þaö, hvort
tslendingar hafi gilda ástæ&u til
aö vantreysta þannig landinu e&a
sjálfum sér, aö þeir geti ekki
byggt þaö af eigin rammleik.
Athugun þá fyrst landiö. tsland
er aö sönnu haröbýlt land, sem
ekki er fyrir skussa. En kostir
þess eru margir. Viö landiö eru
ein beztu fiskimiö heimsins og
ráöstafanir hafa nú veriö gerðar
til aö veita þeim nauösynlega
vernd. Mikil orka er fólgin i
fallvötnum landsins og hverum.
Landbúna&ur hefur þróazt hér i
meira en þúsund ár, og verið
undirstaöa blómlegs menningar-
lifs. Samanlagt eiga þessi
náttúrugæöi aö geta tryggt dug-
andi þjóö góö efnahagsleg skil-
yröi.
Dugandi
þjóð
Athugum svo þjóöina sjálfa.
Hún hefur haldiö hér velli undir
haröri erlendriáþján, ogstaöiö af
sér eld og Isa. Si&an hún fékk
sjálfstæ&i hefur hún byggt hér
upp þróttmikiö atvinnulif til lands
og sjávar og skapaö sár lifskjör,
sem eru ein hin beztu I heimi. A
20. öldinni hafa óviöa oröiö meiri
verklegar framkvæmdir eöa
meiri breyting á afkomu manna
til hins betra en á Islandi.
Ef íslenzka þjóöin heldur áfram
a&lifaog starfaálikanháttog hún
hefur gert siöan um aldamótin,
þarf engu aö kvíöa um efnahags-
lega velferö hennar. Hún getur þá
vel haldiö áfram aö búa I land-
inu og byggja þaö af eigin ramm-
leik. Hún veröur aö visu a& sætta
sig viö þaö, alveg eins og aörar
þjóöir, aö geta ekki gert allt i
einu, og látiö þaö bí&a eitthvaö,
sem minna kallar aö. En haldi
hún áfram aö vinna og beita orku
sinni á skynsamlegan hátt, mun
landiö ekki bregöast henni, og
framtiö hennar reynast byggö á
öruggum grunni.
En fari þjóöin aö treysta á þaö,
aöhún geti lagt minna aö sér meö
þvl aö leigja landiö og lifa aö ein-
hverju leyti á þvi, getur þetta
breytzt. Engri þjóö hefur farnazt
vel, sem hefur fariö þannig aö
ráöi sinu.
*
A góðviðrisdögum er fátt skemmtilegra en að bregöa sér I heimsókn á Arbæjarsafnið. Tlmamynd: Gunnar
Viðskiptakjörin
°g
kjaraskerðingin
Þaö var vitanlega óhjákvæmi-
legt, aö veruleg kjaraskeröing
hlytist af hinni stórfelldu rýmun
viöskiptakjaranna á árunum 1974
og 1975. Tölur, sem fylgja nýju
yfirliti ÞjóNiagsstofnunarinnar
um þjóöarbúskapinn, gefa til
kynna, aö furöu vel hefurtekiztaö
hamla gegn kjaraskerðingunni.
Þær tölur, sem hér er átt viö,
eru samanburöur á kaupmætti
atvinnutekna og ráöstöfunar-
tekna á árunum 1971-’75. Atvinnu-
tekjur og ráöstöfunartekjur áriö
1971erumerktarmeötölunni 100.
Kaupmáttur þessara tekna jókst
aösjálfsögöu verulega á árunum
1972 og 1973, sökum hins hagstæ&a
viöskiptaárferöis þá. Aukning
kaupmáttarinshelzteinnig áfram
á árinu 1974, þótt viðskiptakjörin
færu versnandi þá, og leiddi þaö
af hinum óraunsæju kjara-
samningum, sem voru geröir i
febrúar þaö ár. Afleiöingin varö
stórfelldur viöskiptahalli og mikil
skuldasöfnun erlendis. Þannig
var aö sjálfsögðu ekki hægt aö
halda áfram.
Svipaður
kaupmáttur
launa
1972 og 1975
Aöurnefndur samanbur&ur
leiöir i ljós, aö kaupmáttur viku-
launa, atvinnutekna og ráö-
stöfunartekna hefur orðiö veru-
lega meiri á árinu 1975en 1971. Sé
kaupmátturinn 1971 merktur meö
visitölunni hundraö, hefur
kaupmáttur vikulauna oröiö 108.7
á slöasta ári, kaupmáttur at-
vinnutekna 107.8 og kaupmáttur
ráöstöfunartekna (brúttó-tekjur
einstaklinga, aö frádregnum
beinum sköttum) 108,6. Sam-
kvæmt þessu hefur kaupmáttur
umræddra tekna einstaklinga
verið 8-9% meiri 1975 en 1971, en
þaö ár lét viöreisnarstjórnin af
völdum á miöju ári, en vinstri
stjórnin tók viö. Ariö 1972, sem
var fyrsta heila valdaár vinstri
stjórnarinnar varö kaupmáttur
vikulauna 110.7 kaupmáttur at-
vinnutekna 111.1 og kaupmáttur
ráöstöfunartekna 110.5, en hann
varö 108.6 á siöasta ári. Hér mun-
ar þvl ekki miklu, enda þótt
þjóöartekjur á mann væru meiri
1972 en 1975, eöa um 104 stig áriö
1972, en 101 áriö 1975 (miöaö viö
vísitöluna 100 áriö 1971).
Miöaö viö áriö 1972 hefur þvi
ekki verið um teljandi kjara-
skeröingu aö ræöa á siöastl. ári,
en hins vegar hefur kjaraskerð-
ing oröiö veruleg, ef miöaö er viö
árin 1973 og 1974, og þó einkum
1974, en þá komst kaupmáttur
ráöstöfunartekna upp i 128 stíg.
En þá liföiþjóðinilkaiangtum efni
fram og veröur aö súpa seiöiö af
þvl siðar.
Verðbólgan
Þaö viöurkenna allir, aö verö-
bólgan sé mikið vandamál. Flest-
ir e&a allir kvarta llka undan hin-
um sifelldu veröhækkunum.
Flestir eöa allir gera sér einnig
grein fyrir þeirrihættu, sem fylg-
ir slrýrnandi verögildi pening-
anna. Sú hætta er bæöi efnahags-
leg og siöferöisleg. En þetta þarf
ekki aö predika fyrir fólki. Þetta
eru staðreyndir, sem eru almennt
viöurkenndar.
En hver vill svo stuöla aö þvi,
aö draga úr veröbólgunni? Hver
er sá, sem ekki meö einum eöa
öörum hætti stuölar aö þvl aö
auka veröbólguna, sem fyrst og
fremst rekur ræturnar til kapp-
hlaupsins milli kaupgjalds og
verölags.
Kapphlaupið
mikla
Þótt launþegar segi, aö þeir
græöi ekki á kauphækkunum,
heldur fái aöeins fleiri veröminni
krónur, heldur kauphækkunar-
baráttan áfram. Þótt atvinnu-
rekendur og milliliöir segi, aö
ekki græöi þeir á veröhækkunum,
heldur veröhækkunarbaráttan
eigi að siöur áfram. Sannleikur-
inn er lika sá, a& hvorugur þess-
ara aöila græöir á þessu kapp-
hlaupi. Þeir einu, sem græöa, eru
fésýslumennirnir, sem hafa kom-
izt yfir miklar fasteignir. Þeir
veröa rikari og rikari meö hverj-
um degi. Þeir, sem enga fasteign
eiga, eins og unga fólkiö, veröa
fátækari aö sama skapi.
En þótt flestir sjái þetta, heldur
kapphlaupiö áfram. Oftast eru
þaö lika hinir opinberu aöilar,
sem hafa forystuna. Þar hafa
fyrirtæki meö góöa afkomu, eins
og Landsvirkjun og Hitaveitan,
oft forustuna. Og nú er gullki sta,
eins og Reykjavikurhöfn hefur
verið, komin I hópinn.
Undraráðin fyrir-
finnast ekki
Til viröast þeir, sem állta ao
hækkunarkapphlaupiö skipti ekki
svo miklu. Þaö hljóti aö vera til
einhver undraráö til þess aö
draga úr verðbólgunni. AB sjálf-
sögöu gera menn þá kröfu til
hinna vlsu landsfeöra, ráöherr-
anna, aö þeir beiti þessum undra-
ráöum. Engin rlkisstjórn, hvort
heldur er innlend eöa útlend,
hefur þó komið auga á þessi
undraráö. Hagfræöin viröist ekki
heldur þekkja þau. Eina ráöiö,
sem til er, er aö draga úr kapp-
hlaupinu milli verölags og kaup-
gjalds, en þaö veröur ekki gert,
nema þaö nái jafnt til beggja
þátta. Þaö gæti I bili oröiö sárs-
aukafullt fyrir ýmsa, þótt sér-
stakt tillit yröi tekiö til láglauna-
fólksins. En allir myndu græöa á
þvi eftir stuttan tlma. Erfitt er aö
framkvæma þetta, nema meö
lögum. En myndu þau ekki veröa
kölluö fasismi eöa kommúnismi
og þeim, sem réöust i sllkt, veröa
illa lift ilandinu? A.m.k. yröu þau
varla framkvæmanleg, nema al-
menningur geröi sér fulla grein
fyrir nauösyn þeirra, og styddu
þau I verki. Veröbólgan veröur
fyrst viöráöanleg, þegar slikur
stuöningur er fyrir hendi.
Neikvætt nöldur
Þaö vantar ekki, aö stjórnar-
andstööuflokkarnir, Alþýöu-
bandalagiö og Alþýöuflokkurinn,
þykist vera á móti veröbólgunni
og gagnrýni rikisstjórnina fyrir
vöxt hennar. Hitt foröast báöir
þessir flokkar, aö benda á nokkur
raunhæf úrræöi til aö halda henni
I skefjum. Þvert á móti hafa þeir
gert sitt bezta til aö auka elda
veröbólgunnar. Þeir hafa stutt og
styöja allar kröfur um kaup-
hækkanir, hvort heldur sem
hálaunahópar eða fjölmennar
láglaunastéttir hafa átt hlut aö
máli. Þeir hafa jafnvel stutt
hálaunahópana enn öfluglegar.
Þeir hafa skammazt yfir of lág-
um framlögum til vegageröar,
hafnarmála ogskólabygginga. Ef
fariö heföi veriö eftir þessum
málflutningi þeirra, heföi verö-
bólgan oröiö miklu meiri. Sllkir
flokkar eru þess vissulega ekki
umkomnir aö gagnrýna rikis-
stjórnina.
Þannig mætti halda áfram aö
rekja þaö, aö Alþýöubandalagiö
og Alþýöuflokkurinn hafa ekki
upp á nein sérstök úrræöi að
bjóöa I efnahagsmálum þjóöar-
innar. Svo aö segja allur mál-
flutningur þeirra er fólginn i
ábyrgöalausu nöldri og yfirboö-
um. Raunhæf úrræöi finnast
engin. Þeir hafa þvl ekki i
stjórnarandstöðunni unniö sér
aukiö traust, heldur hiö gagn-
stæöa. Um Samtökin þarf ekki aö
ræöa, þvl aö flest bendir til þess,
aö þau séu senn úr sögunni.
Þ.Þ.