Tíminn - 12.09.1976, Blaðsíða 17

Sunnudagur 12. september 1976.
TÍMINN
17
vinstri hönd ris Hliöarfjall, en
DalfjallogNámafjall fram undan
og Námaskarð á milli þeirra.
Kisilgúrverksmiðjan blasir við af
veginum skömmu áður en komið
er i Námaskarð, og erum við nú
komin á eitt helzta jarðhitasvæði
landsins. Námafjall er sunnan
skarðsins allt sundurskorið af
hveraholum oglitbrigði þess með
ólikindum. Uppi á Námafjalli er
hringsjá á Ytri-Námakolli.
Þangað má komast akandi og það
er einmitt það, sem við ætlum að
gera, þvi að af þessum stað er
hreint frábært útsýni, yfir
gervalla Mývatnssveitina og
fjallahringinn umhverfis.
Eftir að hafa notið útsýnisins af
Námafjalli, eru væntanlega allir
reiðubúnir til að leggja upp 1
hringferð um Mývatnssveitina,
sem að margra mati er einn
mesti ævintýraheimur, er á land-
inu finnst.
Mývatn er næststærst vatna i
byggð á landinu, afar vogskoriö
og grunnt og i þvi fjöldi eyja og
hólma. í vatninu er mjög mikil
silungsveiði og fuglalif afar fjöl-
skrúðugt. En önnur dýrategund
ogölluhvimleiðaridafnar lika vel
við Mývatn, þ.e. mývargurinn,
sem svo einkennir umhverfið, að
hann hefur gefið þvi nafn. 1 lands-
laginu ber mest á sköpunar-
verkum jarðelda, sem þarbrunnu
um margra ára skeið. En fagur
gröður er þar einnig i eyjum,
gjám og hraunsprungum.
örskammt frá Reykjahliðar-
vegarmótunum er jarösprungan
Stóragjá, vinstramegin vegar, og
Grjótagjá nokkru fjær. Báðar
gjárnar eru vinsaslir baðstaðir — i
Stórugjá er 26 stiga heitt vatn, og
þar hafa menn baöaö sig frá
ómunatið — en i Grjótagjá, sem
ekki fannst fyrr en 1938, er vatnið
42 stig. Fram undan er frægur
sprengigigur, Hverfjall, sem talið
er meðal mestu sprengigiga á
jörðinni. Hjá bænum Geiteyiar-
strönd liggur svo hliðarvegur inn
i hinn mikla undraheim
Dimmuborga.
1 Dimmuborgum hafa hraunin
myndað ótrúlegustu kynja-
myndir. Þar eru gatklettar,
hellar og hvelfingar og er kirkjan
frægust allra hvelfinganna enda
laðarhúntil sin flesta ferðalanga.
Birkikjarr og gróður i Dimmu-
borgum hefur farið vaxandi,
siðan þær voru friðaðar. Þó að
freistandi sé að rannsaka
Dimmuborgirnar vel og vandlega
á eigin spýtur, og reika um milli
kynjamyndanna, er vissara að
vera vel á verði og halda sig við
stigana, þvi að þarna er ákaflega
vandratað og erfitt kann það að
reynast þeim, er eitt sinn villist
að finna aftur rétta leið.
Hafurshöfði gengur fram i
vatnið og fremst á honum er
sumarbústaðurinn Höfði, þar sem
mikið hefur verið gróðursett af
trjám og skrautjurtum. Otsýni af
höfðanum er gott og ber mest á
Kálfastrandarvogi, sem liggur
meðfram höfðanum. Þar þykir
hvað fegurst og fjölbreyttast
landslag við vatnið, einkum og
sér i lagi vegna hinna sérstæðu
hraundranga, Klasar á Kálfa-
strandarstripa, sem þar eru viö
voginn.
Hjá bænum Garði beygir
vegurinn, og á vinstri hönd fram
undan er litið vatn Grænavatn.
Við þaö stendur samnefiidur bær
og er Grænavatn næst landmesta
jörð sveitarinnar. Við suðurenda
Mývatns komum við svo að
Reykjahlið við Mývatn.
kirkjustaðnum og prestssetrinu
Skútustöðum. Þar er lika heima-
vistarbarnaskóli sveitarinnar og
félagsheimilið Skjólbrekka. Um-
hverfis Skútustaði eru mjög at-
hyglisverðar gigaþyrpingar.
Frá Skútustööum ökum við sem
leið liggur yfir Kraká, sem svo
mjög kom við sögu i umræöum
um Laxárvirkjun, og brátt liggur
hliðarvegur til vinstri suður að
Gautlöndum og Baldursheimi,
syðsta bæ i Mývatnssveit. Við
höldum þó beint af augum og
komum upp á aðalveginn hjá
bænum Arnarvatni.
Nú ökum við eftir þjóðveginum
fram hjá bænum HeÚuvaði, þar
sem Laxá fellur úr Mývatni
norður ILaxárdal. Fram undan á
hægri hönd er Másvatn, hið prýði-
legasta veiðivatn. Vegurinn
hggur yfir Reykjadalsá, út dal-
inn, og fram undan er hið mikla
skólasetur, Laugar, i landi
Litlu-Lauga. Þar er héraðsskóli
og húsmæðraskóli, og þar var
reist fyrsta yfirbyggða sundlaug
landsins árið 1925. 1 skólanum er
rekið sumargistihús.
Skammt frá Lagum er Breiða-
mýri, sem var mikið höfðingja-
setur i fornöld. Þar er nú lækn-
issetur og félagsheimili og
gróskumikill trjálundur um-
hverfis. Kirkjustaðurinn og stór-
býlið Einarsstaðir stendur við
vegamótin, þar sem Aðaldals-
vegur liggur til hægri, og við veg-
inn er veitingaskáli, þar sem
hægterað verðasér útium hress-
ingu.
Enn á ný bregðum við okkur út
af hringveginum og nú til aö
kynnast ýmsum sveitum Suður-
Þingeyjarsýslu örlitið nánar.
Aðaldalsvegurinn liggur fyrst
norður Reykjadal, sem er velgró-
inn, grösugur og fremur þéttbýll.
A vinstri hönd er fjöldi smávatna
en framundan á hægri hönd,
Vestmannsvatn sem er mun
stærra, vogskorið með mörgum
viði vöxnum hólmum. í Vest-
mannsvatni er allnokkur veiði og
austan þess eru sumarbúðir þjóð-
kirkjunnar.
Aðaldalur tekur við af Reykja-
dal við Vestmannsvatn og nær al-
veg niður að botni Skjálfandaflóa.
Mikill hluti dalsins er þakinn
hrauni, Aðaldalshrauni, sem
runnið er frá Mývatni.
Frá vegamótunum höldum við I
austur og enn einn hliðarvegur
liggur brátt til hægri, að sumar-
búðunum við Vestmannsvatn. En
við höldum áfram og fram undan
á vinstri hönd er hið forna
höfðingjasetur, Grenjaðarstaður.
Þar er prestssétur og kirkja og
mjög svo athyglisvert minjasafn
Þingeyinga i gömlum reisulegum
torfbæ. Elztu húsin munu vera frá
1876, og er minjasafnið opið yfir
sumarmánuðina.
Nú er Laxárvirkjun fram und-
an i einkar fögru umhverfi neðst
i Laxárgljúfri. Það eru ekki ein-
asta nærliggjandi byggðarlög,
sem raforku njóta frá Laxár-
virkjun, heldur og Akureyri og
megnið af Eyjafirði. En eins og
flestum mun I fersku minni uröu
miklar deilur, þegar stækka átti
Laxárvirkjun, og eins og er, njóta
raforkukaupendur á veitusvæöi
virkjunarinnar ekki fulls öryggis
hvað raforku snertir.
Nú er um þrjár leiðir að velja.
Aðalvegurinn heldur áfram út á
Kisilveg við Langavatn. Annar
vegur liggur til vinstri norður
með Laxá og á Aöaldalsveginn
aftur við bæinn Ytra-fjall. Þriðji
vegurinn liggur til suðurs
meðfram Laxá. Laxárdalurinn,
sem hefst hér er 27 km langur og
nær að bænum Helluvaði við Mý-
vatn. Laxá rennur eftir dalnum
sem er fremur grunnur og þröng-
ur en einkar fagur. Við ökum ofan
við Laxárgljúfur sem eru víð-
þekkt sakir fegurðar. Hjá bænum
Birningsstöðum er brú á ánni og
þar liggur enn einn hliðarvegur-
inn — að bænum Kasthvammi.
Okkar leið heldur þó áfram suður
dalinn að kirkjustaðnum Þverá,
sem á sér allmerka sögu. Þar
stendur enn gamáll og merkileg-
ur torfbær, sem Kaupfélag Þing-
eyinga varstofnað árið 1882. Bær-
inn er nú i vörzlu þjóðminjasafns-
ins.
Nokkru innar er bærinn Auðnir.
Þar bjó lengi merkismaðurinn
Benedikt Jónsson, einn aðalfrum-
kvöðull samvinnuhreyfingarinn-
ar, og er hann allajafna kenndur
viö staöinn. En nú kemur brátt að
þvi að við snúum viö, þvi að veg-
urinn er ekki fær venulegum
fólksbilum öllu lengra. Við skul-
um þvi halda sömu leið til baka og
koma niður á hringveginn aftur
hjá Einarsstöðum, — vonandi
nokkru fróðari um þær byggðir
sem við höfum heimsótt.
Frá Einarsstööum höldum við
aftur út á þjóðveginn og upp
Fljótsheiði og komum handan
hennar niður að bæjunum
Ingjaldsstöðum og Fosshóli við
Skjálfandafljót. A Fosshóli er
verzlunarútibú hjá Kaupfélagi
Svalbarðseyrar.
Hliðarvegur til vinstri inn
Bárðardalinn, er hjá Fosshóli, og
þar skulum við bregða okkur i
smáhringferð meöfram
Skjálfandafljóti. Bárðardalur er
einn lengsti byggðadalur lands-
ins, nær alveg frá Ljósavatns-
skarði suður aö mörkum Sprengi-
sands og Ódáðahrauns. Dalurinn
er fremur strjálbýll, — þó er hann
viðast vel gróinn, en nokkur upp-
blástur hefur herjað á sums stað-
ar.
Frá Fosshóli er örstutt aö
Goðafossi sem hlaut þetta nafn
vegna þess, að Þorgeir Ljós-
vetningagoði kastaði goðamynd-
um sinum i fossinn, eftir að hafa
tekið kristna trú. Goðafoss er einn
af vatnsmestu fossum landsins,
þótt ekki sé hann ýkja hár. Þykir
hann hinn fegursti og gera ferða-
langar sér tiðar ferðir til aö skoða
hann.
Þjóðvegurinn liggur vestur um
Ljósavatnsskarð, en mjög bráö-
i lega liggur hliðarvegur til hægri,
norður Köldukinnn. Sé sá vegur
ekinn gnæfa Kinnarfjöll á vinstri
hönd, mjög há og ætið með fönn-
um, enda liklegt að hið kulda-
lega nafn sveitarinnar sé þaöan
komið. Hægra megin er hið lága
Kinnarfell og liggur vegurinn
milli þess og fjallanna. Brátt má
sjá bæinn Yztafell á hægri hönd.
Þar bjó lengi ráöherrann og sam-
Framhald á bls 39.
Grenjaðarstaður.
Laxá i Þingeyjarsýslu.
Úr Dimmuborgum.