Tíminn - 12.09.1976, Blaðsíða 7

Sunnudagur 12. september 1976.
TÍMINN
7
HELGARSPJALL
Ingvar Gíslason alþm.:
ER ÁGREININGUR UM EFNAHAGSMÁL
AOEINS TILBÚNINGUR?
Brezkur Verkamannaflokks-
þingmaöur lét svo um mælt i
min eyru fyrir fáum árum, aö
deilur um efnahagsúrræöi i
Bretlandi væru aö mestu leyti
„tilbúningur”, sem þjónaöiekki
öðru markmiði en aðhalda uppi
deilum deilunnar vegna.
Ég held, að auövelt sé aö sýna
fram á, að mörg af þeim deilu-
.málum, sem hæst hefur borið
hér á tslandi undanfarin 2 ár —
svo ekki sé lengra rakið — sé
hreinn „tilbúningur”, þegar
grannt er skoðað. Tvö stórmál
hafa fyrst og fremst einkennt
stjórnmálalifið i landinu siðustu
ár, annars vegar efnahagserfið-
leikar þjóðfélagsins, hins vegar
landhelgisdeilan við Breta og
Þjóðverja.
Þrátt fyrir allt talið um nauð-
syn þjóðarsamstööu i land-
helgismálinu, er það staðreynd,
að íslehdingar háðu ekki ein-
vörðungu deilur um það út á við,
heldur einnig innbyrðis. Stjórn-
arandstaðan hélt uppi linnu-
lausum árásum á rikisstjórnina
i sambandi við þetta vanda-
sama utanrikismál og neytti
allra bragða til þess að sundra
þjóðinni i stað þess að sameina
hana um þá stefnu, sem rikis-
stjdrn og meirihluti Alþingis
höfðu mótað og barizt fyrir með
þeim ráðum, sem smáþjóðfrek-
ast getur beitt i viðureign við
stórveldi, og misjafnlega
hagstætt almenningsálit i
heiminum. Ég held, að allir
sanngjarnir menn sjái nú, að
rikisstjórnin hélt jafnan vel á
landhelgismálinu, og i flestra
augum er nú litið á málflutning
stjórnarandstöðunnar sem lýð-
skrum.
Sama er að segja um deilur
þær, sem staðið hafa um efna-
hagsmál og ráðstafanir i efna-
hagsmálum. Mestanpart eru
þessar deilur ófrjór „tilbúning-
ur” af þvi tagi, sem svo mjög
hefur einkennt umræður um
þessi mál hér á landi og senni-
lega viðar um heim. Ég ætla að
nefna i þessu sambandi þá full-
yrðingu stjórnarandstöðunnar
að kenna megi núverandi rikis-
stjórn um hina miklu verðbólgu
á tslandi og lakari lifskjör en
mældustá árunum 1971-1974. Og
ekki ætla ég að gleyma þvi
gamalkunna slagorði, að núver-
andi stjórnarflokkar eigi það
sameiginlegt að ráðast ævin-
lega á hagsmuni launþega og
lifskjörin i landinu.
Slikur málflutningur er aug-
ljóst skrum.
Verðbólga var yfir
50%.
Eins og hverjum manni má
ljóst vera, ráðast lifskjör al-
menningsfyrstog fremst af þvi,
hvernig afkoma þjóðarbúsins er
i heild. Nú er það staðreynd, að
Islendingar hafa átt við mikla
efnahagserfiðleika að stri'ða
undanfarin 2-3 ár. Þessir efna-
hagserfiðleikar stafa af versn-
andi viðskiptaárferði, sem lýsir
sér i þvi, að mikið verðfall varð
á útflutningsafurðum okkar auk
minnkandi framleiðslu, að viö-
bættum verðhækkunum á inn-
fluttum nauðsynjavörum, m.a.
rekstrarvörum fyrir sjávarút-
veg og landbúnað, svo ekki sé
minnzt á venjulegar neyzluvör-
ur og oliu sem orkugjafa heimil-
anna.
Þá hefur það einnig komiö til,
að fiskafli hefur minnkað,
náttúruhamfarir hafa dunið yfir
þjóðina, og við höfum orðið að
heyja harða og kostnaðarsama
styrjöld út af landhelginni.
Þannig hefur heildarafkoma
þjóðarbúsins stórversnað
undanfarin ár.
Þaö er þvi ekkert dularfullt
viðþað, þó aðlffskjörin kunni að
hafa rýrnað á siðustu 2 árum
eða svo, - sem þau hafa gert.
Þar er alls ekki um að kenna ó-
vinveittri rikisstjórn eða árás á
lifskjörin, heldur óviðráðanlegri
efnahagsþróun. Gagnrýnendur
núverandi rikisstjórnar ættu aö
minnast þess, að þegar rilcis-
stjórnin tók við völdum i ágúst
1974, var efnahags- og stjórn-
málaástandið mjög iskyggilegt.
Verðbólga var þá yfir 50% og
hefur aldrei orðið meiri, enda
mesta verðbólga, sem um getur
i Evrópu á siðustu timum. Við
þetta erfiða ástand hefur núver-
andi rikisstjórn orðið að glima
allan sinn valdaferil. Játa ber,
að rikisstjórnin hefur ekki unnið
neinn endanlegan sigur á verö-
bólgu og öðrum meinsemdum
efnahagslifsins. Þar hefur verið
við ramman reip að draga, eins
og ég hef þegar rætt að nokkru.
Abyrgðarlaus stjórnarandstaða
á mikinn þátt i þvi, aðekki hefur
betur til tekizt i glimunni viö
verðbólguna. Eigi að siður hefur
verðbólgan minnkaö frá þvi
sem var i upphafi stjórnartima-
bilsins, þótt enn sé dýrtið veru-
leg og verðbólguhættan alltaf
fyrir hendi.
En ekki verður þvi með nein-
um rökum haldið fram, að
eymdarbragur sé á lifsháttum
þjóðarinnar, eða að þess verði
vart, að almenningur liði skort.
öðru nær.
Atvinna hefur verið mikil i
landinu. Island er nálega eina
landið i álfunni, þar sem ekki er
atvinnuleysi.
Batamerki.
Ýmislegt bendir nú til þess
að sú efnahagskreppa, sem
þjakað hefur þjóðarbúskap Is-
lendinga siðustu 2-3 ár, sé
mjög að hjaðna. Það skiptir þvi
miklu máli, að þjóðin haii poun-
mæði til þess að biða batans.
Verðlag á útflutningsvörum
okkar hefur farið hækkandi, og
Ingvar Gislason.
ef sú hækkun reynist varanleg,
þá mun hagur þjóðarbúsins
vænkast. Þá munu m.a. opnast
möguleikar til þess að lagfæra
ýmsa þætti i þjóðarbúskapnum,
sem nú horfir alvarlega um, og
á ég þá sérstaklega við við-
skiptahallann og erlenda
skuldasöfnun I þvi sambandi. Ef
nokkurt vit á að vera i stjórn
efnahagsmála, er nauösynlegt
að ráðstafa hagnaði af bættum
viðskiptakjörum til þess að
minnka viðskiptahallann og
grynnka á erlendum skuldum.
Þaö væri illa farið, ef batnandi
viðskiptaávferði yrði notað til
þess að auka á verðbólgu- og
dýrti'ðarspennuna. Samtimis
verður að gera ráðstafanir til
þess að tryggja hallalausan
rikisbúskap með þvi, að af-
greiöa raunhæf fjárlög, en þaö
verður aðeins gert með nauð-
synlegri aðhaldsstefnu hvaö
snertir rikisrekstur almennt og
greiðsluáætlun rikissjóðs sér
staklega. Slikt aðhald getur þvi
þýtt vissa frestun lagafram-
kvæmdar og hægara fjár-
streymi úr rikissjóði um sinn,
en óþarfi eraðsjá isliku aðhaldi
upphaf samdráttarstefnu. Þvert
á móti. Það er hyggilegt eins og
á stendur — og raunar alltaf —
aðstjórna fjármálum rikissjóðs
með festu og aðhaldi, fyrst og
fremst i þvi skyni að viðhalda
jafnri þróun rikisútgjalda frá
áritilársog stemma stigu fyrir
skyndilegum stökkbreytingum i
þeim efnum. Raunar er lang-
mikilvægasta skilyrði fyrir
skynsamlegri f járlagagerð það,
að veröbólgu sé haldiö innan
viðráðanlegra marka. Ef það
skilyrði bregzt er sú hætta yfir
vofandi, að fjárlög standist
ekki, eins og reynsla siðustu ára
sannar bezt. Eitt alvarlegasta
mein sliks ástands er það, að
hlutur hins beina rekstrarkostn-
aðar rikisins fer hækkandi, en
hlutur opinberra framkvæmda
minnkar. Rýrnandi fram-
kvæmdamáttur fjárveitinga til
opinberra framkvæmda er mik-
iö vandamál, sem ekki verður
leyst til frambúðar nema dregið
verði úr verðbólgu og þar af
leiðandi verðrýrnun peninga.
Ef viðskiptaárferði fer nú
batnandi, sem flest bendir til,
eru góðir möguleikar á þvi, aö
bæta megi gjaldeyrisstöðu
landsins og afkomu rikissjóðs.
Ég held einnig, að ástæða sé til
bjartsýni i sambandi við land-
helgis- og fiskveiðimál, en sú
bjartsýni byggist auðvitað á
þvi, að lokaþáttur hafréttarráð-
stefnunnar verði okkur i hag og
að okkur heppnist að koma á
skynsamlegri nýtingu fiskimið-
anna við landið.
Ég sé enga ástæðu til annars
en horfa björtum augum til
framtiðarinnar.
Möguleikar Islendinga til
hagsældar og heilbrigðs menn-
ingarlifs eru ótrúlega miklir, ef
menn bera gæfu til að standa
saman og dreifa ekki kröftum
þjóðarinnar i sundurlyndi og ó-
raunsæja kröfugerð. Sundur-
lyndi og óraunsæ kröfugerð eru
niðurrifsöfl, sem þjóðlega sinn-
aðirmenn úr öllum flokkum og
öllúm stéttum ættu að snúast
gegn með jákvæðu hugarfari i
anda uppbyggingar- og umbóta-
stefnu. Þótt þjóðin eigi við tima-
bundna erfiðleika að etja, þá
eru vandamál hennar ekki
meirien svo, að þau má leysa,
ef þjóðin sýnir einhug. 1 þvi
sambandi veltur mest á þvi, að
áhrifaöfl þjóðfélagsins, þ.e.
stjórnmálaflokkar og stéttar-
samtök, vinni saman af
ábyrgðartilfinningu og vilja til
þess að leysa efnahagsleg
vandamál með tiltækum úrræð-
um á grundvelli heildarhags-
muna þjóðarinnar. Að visu eru
til þeir menn, sem boða þá
kenningu, aö ekki fyrirfinnist
neitt það meðal Islendinga, sem
kallast „heildarhagsmunir”
þjóðarinnar. Þótt slik hugsun sé
alger minnihlutaskoðun hér á
landi, þá á hún ^talsveröan
hljómgrunn hjá vissum áhrifa-
mönnum og hennar gætir óeðli-
lega mikið i samskiptum rikis-
valds og hagsmunasamtaka.
Ekki hvarflar að mér aðjialda
þvi fram, að hin alþjóölega
kenning um stéttarbaráttu sé
ekki virðingarverð stjórn-
málaskoðun, þar sem hún
á við, en hér á landi er hún fyrst
og fremst tæki i höndum valda-
streitumanna og skrumara, ef
undan eru skildir nokkrir
menntaskólakrakkar, sem i
góðri trú hafa bundið tryggðir
við kenningar Karls Marx.
Þessir menn slá um sig með
vígorðum, sem þeir hafa ein-
hvers staðar orðið sér úti um,
m.a. þvi, að það sé smáborgara-
leg bábilja að boða fólki þjóöar-
einingu og jákvætt samstarf
stéttarsamtaka og rikisvalds.
Það er ástæða til að vara al-
menning við þess háttar slag-
orðum. Þau eru ekki likleg til
þess að verða islenzku sam-
félagitil farsældar. Ég endurtek
þvi þá skoðun mina, sem er
ijarni framsóknarstefnunnar,
að islenzku þjóðinni riði ávalit
mestá þjóðarsamstöðu og þjóð-
areiningu. Þjóðareining verður
þvi aðeins til, að áhrifaöfl innan
og utan Alþingis leitist viö að
vinna saman að heUdarvelferö
þjóðfélagsins og deili þannig
meö sér völdum og áhrifum, aö
lýðræðiog þingræði fái notiðsin
á þann hátt sem stjórnarskráin
ætlast til ogyfirgnæfandi meiri-
hluti landsmanna styður.

Tryggið hey yðar og búfé.
SAMVINNUTRYGGINGAR GT.
ÁRMULA 3
SlMI 38500