Tíminn - 06.02.1977, Blaðsíða 18

18
Sunnudagur 6. febrúar 1977
menn og málefni
AAikill sigur
réttargæzlunnar
Frá blafiamannafundinum, þar sem skýrt var frá nifiurstöfium rannsókna á hvarfi Geirfinns Einarssonar.
Fyrir enda borösins sitja örn Höskuldsson, sakadómari, Halldór Þorbjörnsson, yfirsakadómari, Karl
Schutz og Pétur Eggerz, ambassador, sem veriö hefur túlkur og aöstoOarmafiur þýzka rannsóknarlögreglu
mannsins þann tfma er hann vann afi lausn málsins. — Timamynd Róbert.
Kviksögurnar
um Geir-
finnsmálið
Fyrir réttu ári hvildi Geirfinns-
máliö svonefnda eins og mara á
þjófiinni. Ungmenni þau, sem nú
hafa játafi á sig moröiö, höföu þá
látiö uppi, aö þau heföu vitneskju
um þaö, og jafnframt bent á fleiri
menn sem aöila aö þvl. Getgátu-
menn gáfu þeim sögum vængi, aö
hér væri risinn upp glæpahringur,
sem fengist viö hvers konar ólög-
mæta starfsemi, eins og smygl og
fikniefnasölu, og kynni þaö aö
hafa ráöiö örlögum Geirfinns
Einarssonar, aö hann heföi dreg-
izt inn i eitthvert slikra mála og
þvi þóttráölegast aö ryöja honum
úr vegi. Þeim sögum var meira
aö segja komiö á kreik, aö einn
stjórnmálaflokkanna og ráöa-
menn hans væru a.m.k. óbeint
bendlaöur viö máliö. Allur þessi
söguburöur stuölaöi aö þvi aö
skapa óhug og vantrú til dóms-
málakerfisins, sem haföi reynzt
vanmáttugtumaö upplýsa máliö.
Sem betur fer, hefur þetta allt
snúizt á betri veg. Starfsmenn
sakadóms Reykjavikur, sem unn-
iö hafa aö rannsókninni, hafa
unniöfrábærtstarf. Þeim varþaö
aö þakka, aö „komizt var á spor-
iö,” sem leiddi til þess, aö máliö
upplýstist. Þó er ekki vist, aö gát-
an heföi ráöizt, ef Ólafur Jó-
hannesson dómsmálaráöherra
heföi ekki átt frumkvæöiö að þvi,
aö reyndur þýzkur rannsóknar-
lögreglumaöur var fenginn þeim
til ráöuneytis og aöstoöar og jafn-
framttryggt nægilegt starfsliö til
aö vinna aö rannsókninni. Þessi
starfshópur hefur vissulega unniö
vel og á skiliö miklar þakkir.
Honum er þaö aö þakka, aö þetta
hörmulega mál, sem áöur var
huliö alls konar grunsemdum og
kviksögum, hefur nú veriö upp-
lýst.
Sigur réttar-
gæzlunnar
Áreiöanlega er þetta mikill létt-
ir fyrir þjóöina. Rannsókn Geir-
finnsmálsins sýnir, aö dómskerf-
inu má treysta, þegar fullnægj-
andi er búiö aö þvi. Þaö er enn-
fremur upplýst, aö hér var ekki á
ferö viötækur glæpahringur, sem
gæti orðiö upphaf eins konar
glæpaaldar 1 landinu, eins og
margir voru farnir aö óttast.
Geirfinnsmálið er þó eigi aö siöur
sönnun þess, aö nauösynlegt er aö
vera á veröi, þvi aö alltaf geta
komiö til sögu ólánsmenn i þess-
um stil. Þó er þaö, aö máliö upp-
lýstist, slikum mönnum til mikill-
ar viövörunar.
Menn geta áreiöanlega gert sér
i hugarlund, hvernig nú væri
ástatt, ef máliö heföi ekki veriö
upplýst. Þá heföu kviksögurnar
fest rætur og saklausir getaö ver-
iö dæmdir af almenningsálitinu.
Trúin á réttarfarskerfiö heföi
oröiö fyrirmiklu áfalli. t kjölfariö
heföi getaö fylgt upplausn og aga-
leysi. Uppljóstrun Geirfinnsmáls-
ins er sannarlega mikill sigur fyr-
ir réttargæzluna, álit hennar og
tiltrú.
En þaö er ekki nóg aö fagna
þessum sigri, heldur veröur aö
fylgja honum eftir. Þetta hefur
dómsmálaráöherra skiliö manna
bezt. Hann hefur ekki aöeins lagt
fram góöan skerf til þess aö Geir-
finnsmáliö upplýstist, eins og áö-
ur er vikiö aö. Hann hefur haft
forgöngu um aö rannsóknarstarf-
iö veröi stórlega eflt með stofnun
sérstakrar rannsóknarlögreglu
rikisins. Nú er þaö fjárveitinga-
valdsins aö sjá ujn, aö þessi nýja
stofnun fái nægilegt starfsfé til aö
geta valdiö verkefni sinu. Þeirra
oröa hins þýzka sérfræöings, sem
svo miklu góöu hefur komiö hér
til vegar, skyldu menn einnig
minnast, aö hann heföi sjaldan
kynnzt eins duglegum lögreglu-
mönnum og hérog aldrei eins lágt
launuðum. Til lengdar helzt ekki
á góöum starfsmönnum, nema
þeir séu launaöir aö veröleikum.
AAerk ræða
um dómsmál
Bænarskráin, sem Gylfi Þ.
Glslason flutti á Alþingi fyrsta
þingdaginn eftir jólaleyfiö, gaf
Ólafi Jóhannessyni dómsmála-
ráöherra tilvaliö tækifæri til aö
rekja gang þeirra dómsmála,
sem mest höföu veriö á dagskrá
aö undanförnu.
Ráöherra vék fyrst að morö-
málunum. 011 morö, sem hefur
orðiö uppvist um á siöasta ári,
hafa veriö upplýst. Til viöbótar
hafa svo Guömunarmáliö og
Geirfinnsmáliö veriö upplýst.
Þá vék ráöherra aö nýjustu
málunum, sem hafa veriö til um-
ræöu. Afplánunarmálinu svo-
nefnda og Guöbjartsmálinu. Þaö
væri rétt, aö hann heföi veitt Hall-
grími Jóhannessyni hlé á afplán-
un tiltekinn tima til þess aö hann
gæti veriö hjá konu sinni og ungu
barni, er illa stóö á. Þetta væri
fullkomlega löglegt og heföi
margoft veriö gert undir svipuð-
um aöstæöum. Hér væri um
mannúöleg sjónarmiö aö ræöa og
yröi þeim fylgt áfram meöan
hann væri dómsmálaráöherra.
Um Guðbjartsmáliö væri þaö aö
segja, aö þaö væri oröiö tvö mál.
Annaö máliö væri handtökumál-
iö, en bllstjóri sá, sem ók Guö-
bjarti, heföi kært vegna meintrar
ólögmætrar handtöku. Slik mál
væri skylt aö rannsaka, en Hauk-
ur Guömundsson heföi dregizt inn
i þaö og veriö lögum og venjum
samkvæmt leystur frá störfum á
meðan og greidd hálf laun. Ekk-
ert væri óeölilegt viö þessa máls-
meðferö. Hitt máliö væri svo mál
Guöbjarts Pálssonar sjálfs, en
þaö væri nú i rannsókn hjá ágæt-
um og röggsömum dómara.
Næst vék ráðherrann aö mál-
um, sem talin eru lúta aö fjár-
málalegu misferli. 1 Klúbbmálinu
svonefnda væri búiö aö fella
undirréttardóm og væri máliö
komiö til úrskuröar hæstaréttar.
Málflutningur væri aö hefjast i
Jörgensens-málinu, en þaö væri
elzt þessara mála og væri ekki
sizt forsaga þess lærdómsrik.
Grjótjötunsmáliö væri komiö til
rikissaksóknara til úrskuröar.
(Þaö hefur nú veriö úrskuröaö
þar). Vátryggingarfélagsmáliö,
sem er flókiö og viöamikiö mál,
hefur veriö á döfinni siöan 1972,
en er nú komiö til saksóknara, og
veröurafgreitt þaöan innan nokk-
urra mánaöa. Rannsókn i Al-
þýöubankamálinu er einnig lokiö
og er þaö nú hjá saksóknara.
Þetta er stórt mál og getur tekiö
tima aö afgreiöa þaö, þar sem
þaö er nýrrar tegundar og gæti
þvf oröiö fordæmismál.
Seinvirk,
en vönduð
t lok ræöu sinnar, vék dóms-
málaráöherra aö ávisanamálinu
svonefnda og deilum, sem heföu
risiö milli rannsóknardómara og
sakadómara um þaö, hvort tak-
marka ætti máliö meö því, aö
falla frá ákærum á einhvern
þeirra 17 manna, sem Seðlabank-
inn heföi kært. Ráöherrann sagöi
þaö skoöun sina, aö ekki ætti aö
takmarka rannsóknina, heldur aö
láta mál allra umræddra manna
ganga til dóms og fá þannig full-
komlega úr þvi skorið, hvort þeir
hafa unniö til sektar eöa ekki.
Eftir þetta yfirlit, vék ráöherr-
ann nokkrum oröum aö þeim
árásum sem dómstólar heföu
oröiö fyrir aö undanförnu. Hann
kvaöst viöurkenna, aö málsmeö-
feröin væri allt of þunglamaleg og
þyrfti a ö veröa skilvirkari og taka
skemmri tima. „En ég held”,
sagöi ráöherrann, „aö hún sé
vönduö og aö menn geti treyst
þvi, aö saklausir menn veröi ekki
dæmdir hér á landi og þaö er
höfuöatriöiö.” Þaö væri illt verk
aö reyna aö veikja traust manna
á réttarkerfinu og dómstólakerf-
inu. Hitt væri nauösynlegt, aö
reyna aö styrkja dómstólana og
gera þeim auöveldara aö leysa
hin ábyrgöarmiklu störf þeirra af
hendi. ,,Þaö er veröugt markmiö
aö keppa aö,” sagöi ráöherrann.
„Ég tel mig hafa verið aö vinna
aö þvi.”
Á villigötum
Fyrir nokkru birtist I VIsi at-
hyglisverö grein eftir Hörö
Einarsson hæstaréttarlögmann,
sem staöiö hefur framarlega i
félagsstarfi Sjálfstæöismanna i
Reykjavik. Hann ræöir þar eink-
um ásakanir, sem hefur verið
beint aö undanförnu gegn þeim
Einari Agústssyni og Ólafi Jó-
hannessyni i sambandi viö af-
plánunarmál Hallgrims Jó-
hannessonar. Hér aö framan er
vitnaö til ummæla, sem ólafur
Jóhannesson lét falla um þetta
mál á Alþingi. Heröi Einarssyni
farast svo orö um þá ákvöröun
Ólafs aö veita hlé á afplánun
vegna veikinda á heimili, aö hún
sé I „samræmi viö framkvæmd
margra dómsmálaráöherra, m.a.
framkvæmd þeirra fyrirennara
Ólafs i dómsmálaráöherrastarfi,
sem enginn bregöur nú um óhlut-
vendni.” Einari Ágústssyni sé
hins vegar gefiö þaö aö sök, aö
hann hafi fariö þess á leit aö af-
plánun væri frestaö i tvo daga,
vegna sérstakra aöstæöna Hall-
grims. Höröur Einarsson segir,
aö ekkert sé viö þessi afskipti
Einars aö athuga og færir fleiri
ástæður þvi til sönnunar. Höröur
segir i greinarlokin, aö þaö sé
uggvekjandi, aö þaö séu slikar
ásakanir og brigzl, sem beri nú
einna mest á I umræðum um is-
lenzk þjóöfélagsmál. Hann kallar
lika grein sina: Stjórnmálabar-
átta á villigötum.
Afskipti Einars
Höröur Einarsson færir eftir-
greind rök fyrir þvi, aö umrædd
afskipti Einars Agústssonar hafi
ekki veriö neitt athugaverð:
„I fyrsta lagi er ekki annaö aö
sjá en viökomandi yfirvald hafi
veriö búiö aö ákveöa aö veita
einnar viku viöbótarfrest á af-
plánuninni, sem ekki var liðinn,
þegar Einar Agústsson baö um
tveggja daga frestinn.
I ööru lagi var Einari Ágústs-
syni, þó aö hann sé utanrlkisráð-
herra, þaö fullheimilt sem hverj-
um öörum borgara, er vildi veita
ólánsmanni nokkurt liösinni, aö
snúa sér til þess yfirvalds, sem
meö málefni hans haföi aö gera I
þvi skyni aö biöja honum tíma-
bundinnar vægöar, ef þaö ekki
skaöaöi almannahagsmuni. Og þó
aöyfirvaldiö heföioröiö viö beiöni
utanrikisráöherra, heföi ekkert
þurft aö vera viö þaö aö athuga.
Viökomandi yfirvaldi var þaö i
sjálfsvald sett hvort þaö sinnti
beiðninni eöa ekki, en á þaö virö-
ist ekki einu sinni hafa reynt i
þessu tilviki. Þeir menn, sem ekki
hafa bein I nefinu til aö segja hik-
laust „nei” viö ráöherrabeiöni,
semþeir telja óeölilega, eiga ekki
aö sitja i ábyrgöarstöðum, sizt af
öllu I dómarasætum.
1 þriöja lagi hefur þvi ekki einu
sinni verið haldiö fram, aö af
hálfu Einars Agústssonar hafi
nokkrum þrýstingi veriö beitt, er
hann bar fram erindi sitt, heldur
aöeins, aö hann hafi boriö fram
tilmæli.
1 fjóröa lagi ætti svo ekki aö
skaða, aö menn leiddu almennt
hugann aö þvi, hvort nokkuö sé
viö þaö aö athuga, aö stjórnmála-
menn frekar en aörir reyni aö
greiöa götu náunga sins. 1 þessu
efni er aö visu sem oft endranær
vandrataö meöalhóf, og stjórn-
málamenn veröa sérstaklega aö
gæta þess, aö ekki veröi af þeirra
hendi um óeölilega ivilnun eöa
mismunun aö ræöa. Og vissulega
erþaömanneskjulegri framkoma
aö rétta þeim samborgurum
hjálparhönd, sem i erfiðleikum
eru staddir, heldur en aö nota
áhrifastööur sinar til aö níöast á
samborgurum sinum. Hinum
mörgu litilmögnum i þjóðfélaginu
— og oft jafnvel öörum — hvar i
stjórnmálaflokki sem þeir
standa, veitir sannarlega oft og
tiöum ekki af þvi aö geta leitaö
liösinnis hjá þeim, sem meira
mega sin”.
Tekjuskatts-
frumvarpið
Rétt fyrir jólin lagöi rikis-
stjórnin fram á Alþingi frumvarp
til nýrra tekjuskattslaga, sem
Matthias Mathiesen haföi látiö
undirbúa. Frumvarp þetta felur i
sér margar breytingar frá nú-
gildandi lögum. . Margar þeirra
eru vafalitiö til bóta, en aörar
ekki. Sökum þess, aö rétt þótti aö
leggja þaö fram fyrir jólin,
vannst rikisstjórninni ekki timi til
aö taka afstööu til ýmissa þátta
þess og heldur ekki þingmönnum
stjórnarflokkanna. Frumvarpiö
var þvi flutt meö fyrirvara um
mörg atriöi bæöi af hálfu rikis-
stjórnarinnar sjálfrar og þing-
flokkanna. Þess vegna er enn
ósýnt hver veröa afdrif margra
þeirra breytinga, sem felast i þvi.
Ýmsir kunna að telja þaö óeölileg
vinnubrögö, aö rikisstjómin og
flokkar hennar hafi ekki fast-
bundið öll meginatriöi frum-
varpsins áöur en þaö er lagt
fram, en slikt væri þó hvorki
lýöríeöislegt eöa þingræöislegt.
Þegar um slik stórmál er aö
ræöa, er eðlilegt aö almenningisé
gefinn kostur á að kynna sér
meginþætti þeirra og segja álit
sitt á þeim áöur en þeim hefur
veriö ráöiö til lykta og þingmenn
geti haft hliðsjón af þvi áöur en
þeirtaka endanlegar ákvaröanir.
Einnig er rétt, aö stjórnarand-
staöan fái nægan tima til aö
kynna sér málavexti, en æskilegt
er aö um mál, eins og beina
skatta, geti náöst sem viötækast
samkomulag, svo aö ekki sé veriö
að hringla meö þau viö hver
stjórnarskipti. Þess vegna var
vafalitiö rétt ráöiö aö leggja
frumvarpiö fram fyrir jólin, þótt
mörg atriöi þess séu enn ekki
endanlega ákveöin. Þetta hefur
lika þegar borið þann árangur, aö
komiö hafa fram ýmsar athyglis-
veröar athugasemdir og ábend-
ingar og er vafalitiö von á fleiri.
Skattar og
láglaunafólk
Umræöur þær, sem uröu um
skattamálin á siöastliönu sumri
eftir aö skattskrámar voru birt-
ar, sýndu ótvirætt aö mikil þörf er
á lagfæringum á tekjuskattslög-
unum. Þrátt fyrir allar aögerðir
af hálfu löggjafans og skattayfir-
valda, hefur meira og meira sótt i
það horf, aö tekjuskatturinn væri
fyrst og fremst skattur á launa-
mönnum. Erfiöleikarnir viö aö
koma I veg fyrir þaö viröast alltaf
aukast. Ólafur Jóhannesson for-
maöur Framsóknarflokksins,
hefur flestum fremur vakiö
athygli á þessari staöreynd. 1
nýja skattafrumvarpinu er enn
reynt aö ráöa nokkra bót á þessu,
enþauákvæöi frumvarpsins, sem
miöa aö þvi, hafa sætt hvaö
mestri gagnrýni. Þáö er þvi hætta
á, aö áfram leggist tekjuskattur-
inn einkum á launamenn.
Framhjá þessari staöreynd er
ekki lengur hægt aö ganga. Meö
þessu er ekki veriö aö segja aö
tekjuskattinn eigi aö leggja
niöur, en i heild veröur aö haga
skattakerfinu þannig, aö launa-
menn séu ekki verr settir en aör-
ir. Bæöi af þeirri ástæöu og fleiri
er vafalitiö kominn timi til, aö
róttæk athugun veröi gerö á öllu
skattakerfinu, sem aö verulegu
leyti varö til, þegar þjóöfélags-
hættir voru aörir en nú. Þaö þarf
vel aö athuga, hvernig skattbyrð-
amar ná sem réttlátlegast til
allra. Þ.Þ.