Fréttablaðið - 25.05.2006, Qupperneq 44

FIMMTUDAGUR 25. maí 2006 7
Grasafræðingarnir og kristmunkarnir
sem fylgdu leiðöngrum hinna
spænsku konkvistadora, sigurherr-
anna, um Mið- og Suður-Ameríku á
öndverðri sextándu öld sinntu lítið
bardögum og erjum við frumbyggja
þessara slóða. Mörgum þeirra þótti
jafnvel full hart fram gengið að varnar-
lausu og oftastnær vingjarnlegu og
elskulegu fólkinu sem þarna hafði
ríkjum ráðið og þróað menningu
sína í aldaraðir. Meðan konkvistador-
arnir hrifsuðu og heimtuðu, drápu
friðsamt fólkið, rændu og rupluðu
öllu sem þeim sýndist hagnaðarvon
í, gengu grasagrúskararnir um og
söfnuðu sýnishornum af öllum gróðri
sem þarna var að finna í ræktun. Þeir
gerðu sér far um að vingast við fólkið
og fá hjá því vitneskju um hvernig
og til hvers hver tegund væri ræktuð
og brúkuð. Ekki var þó forvitnin,
vísindaþráin og þjóðfræðin þeirra
aðalmarkmið, heldur voru þeir gerðir
út af mikilli nytjahyggju spænsku
hirðarinnar, sem krafðist þess að allt
sem að gagni gæti komið úr hinum
sigruðu lendum „Nýja heimsins“ væri
skoðað, skráð og skilgreint. Nytja-
plöntur ekki síst. Meira að segja var
settur á stofn sérstakur grasagarður á
Kanaríeyjum, Jardin de Aclimatación
á Tenerífe, til að taka við hinum
grænu gersemum og venja þær við
andrúmsloft nýrra heimkynna. Með
þessum hætti bárust t.d. kartöflur,
tóbak, tómatar og fleiri tegundir fyrst
til Evrópu. En það var ekki bara ein-
blínt á þær plöntur sem hægt var að
næra búkinn á. Augu og andi fengu
líka sína næringu, því mikill fjöldi
skrautjurta fylgdi með. Þar á meðal
tóbakshornið.
Vinsælar um allan heim
Nú eru tóbakshorn eða petúníur
líklega þau sumarblóm sem njóta
mestra vinsælda meðal þjóða heims-
ins. Það er sama hvorum megin mið-
baugs er komið um sumartímann. Alls
staðar flæða fossarnir af þessum stóru
og litríku blómlúðrum niður húsveggi,
blómaker og milligerðir af öllu tagi.
Tóbakshorn nútímans eru samt ekki
alveg eins og þau sem kristmunkarnir
fluttu með sér. Aztekar og Mayar í
norðri og Inkar í Andesfjöllum höfðu
ræktað nokkrar mismunandi og stað-
bundnar tegundir. Vísindaheiti þeirra,
Petunia, er komið úr brasilísku indí-
ánamáli, af „pétun“ sem þýðir einfald-
lega tóbak. En enda þótt tóbakshorn
og tóbaksplöntur séu náskyldar og
furðu líkar tilsýndar er ekkert nikótín
að finna í þeim fyrrnefndu. Báðar til-
heyra þær þeirri plöntuætt sem gefur
okkur kartöflur, tómata, eggplöntur og
paprikur. Lítið gerðist samt í ræktun
tóbakshorna fyrr en í byrjun liðinnar
aldar. Þá var byrjað að æxla saman
frumtegundunum til að fá fram stærri
blóm og afleiðing þess kynbótastarfs
skilaði sér í ótal tilbrigðum í litum og
lögun tóbakshornablómanna.
Súrfíníur – seigar og sækja á
Hámarki þessa kynbótastarfs má svo
segja að hafi verið náð með hinum
svokölluðu „Súrfíníum“ sem eru
einkar blómstórar, blómsælar og fást
í mörgum hreinum litbrigðum, hvítar,
rauðar, bleikar, gular og fölbláar. Í
blómsæld og framkomu standa þær
mun framar eldri gerðum af tóbaks-
hornum. Nýlega hafa komið fram fyllt
súrfíníuafbrigði sem minna á rósir.
Súrfíníurnar eru mun breiðvaxnari og
meiri um sig en gömlu tóbakshornin
og miklum mun blómviljugari. Þær
elska sól og yl en eru samt furðu
kuldaþolnar. Samt verður að verja þær
gegn frosti og í köldum og votviðra-
sömum sumrum geta þær orðið æði
niðurlútar. Hafið þær í góðu skjóli
gegn vindi og úrkomu. Súrfíníunum
er eðlilegast að vaxa lárétt og koma
best út í hengipottum eða þar sem
greinarnar flæða niður, fullar af blóm-
um. Þær þurfa ekki stóra potta, en
nauðsynlegt er að gefa þeim venju-
legan skammt af pottablómaáburði
vikulega. Vökvið þegar moldin er þurr
viðkomu og þá gjarnan með volgu
vatni. Klípið sölnuð blóm af um leið
og þau sjást. Það þéttir plönturnar og
eykur blómgunina.
Tóbakshorn – konkvistadorar og
kristmunkar
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM POTTAPLÖNTUR
ECC Skúlagötu 63 – Sími 511 1001
GASGRILL smíðað úr ryðfríu stáli • Fjórir massívir brennarar úr pottjárni 18,4KW/h
• Grindur yfir brennurum úr áli • Grillteinn og rafmagnsmótor • Ábreiða • Hágæða
elektronískur kveikjari • Tvö sett af grillgrindum annarsvegar úr krómuðu stáli og
hinsvegar úr pottjárni (ein heil plata) • Skápur fyrir gaskútinn og tvær stórar skúffur • 4
hjól 2 með bremsu • Skúffa í fullri stærð undir brennurum sem tekur við fitu • Skúffa á
hliðarborði til að geyma t.d. krydd og drykki • Hitamælir á loki • Grillflötur 78 x 46cm •
Utanmál með lokið niðri H:124cm B:159cm D:59cm • Afhent samsett ef óskað er.
Kynningarverð 99.900
Það eru ekki aðeins vírusar og
óprúttnir hakkarar sem geta
kostað þig fúlgu fjár gegnum
netið.
Internettengingum fjölgar dag frá
degi. Á mörgum heimilim eru þráð-
laus net sem vissulega eru þægileg
þegar allir fjölskyldumeðlimir eru
komnir með fartölvur. Þráðlaus net
eru ekki örugg og sé þeim ekki læst
getur hver sem er tengst þeim án
þess að borga kostnaðinn sem af
hlýst.
Algengast er að niðurhal sé tak-
markað. Sé farið yfir það mark þarf
að borga fyrir alla gagnaflutninga
og lendir sá kostnaður á þeim sem
skráður er fyrir netinu, hvort sem
hann ber ábyrgð á niðurhalinu eða
ekki. Fjölmörg dæmi eru þess að
reikningurinn hafi ekki verið í nein-
um tengslum við notkunina en þá
hefur nágranninn nýtt sér netið
óspart.
Lítið mál er að læsa neti og þá er
ekki hægt að tengjast því nema með
sérstökum kóða. Kóðinn er sleginn
einu sinni inn og eftir það hefur við-
komandi tölva aðgang að netinu.
Vertu viss um að þitt net sé læst svo
óprúttnir aðilar misnoti ekki aðstöð-
una. - tg
Lítið mál að læsa neti
Sé þráðlaust net óvarið kemst hver sem er inn á það. NORDICPHOTOS/GETTY IMAGES