Tíminn - 11.09.1977, Side 2
2
Sunnudagur 11. september 1977
Fórnarlömb í
umferðinni
Hnigmm turnnglustofnsins
Eftir E. Jane Ratcliffe
í nokkur ár hef ég hjúkrað
turnuglum, sem hfa fundizt
særðar á hraðbrautum og
sveitavegum. Annað hvort hef
ég fengið þessa fugla i hendur
eöa hinn framúrskarandi dýra-
læknir, Brian Coles, sem hefur
aö jafnaði röntgen-myndaö þá
fyrir meðferðina. Brotin bein
hafa annað hvort verið spelkuð
eða negld, og siðan hefur
fuglunum verið komiö i mina
umsjá. 1 kjölfariö fylgja frekari
röntgen-myndanir og fylgzt er
nákvæmlega með batanum þar
til turnuglan er heil heilsu.
Eftir að uglurnar hafa æft sig
nægilega i stóru fuglabúri og
eftir aörar nauösynlegar undir-
búningaðgerðir er þeim sleppt
með góðum árangri. Ef það
reynist ómögulegt að skila þeim
aftur til sinna upprunalegu
svæða, eru þær i staðinn settar i
velvalda hlöðu i landi sam-
vinnubænda.
Ein mjög athyglisverð niöur-
1975 var fyrsta ár þeirra sam-
an. Þau pöruðu sig og hún verpti
þrem eggjum og ól ungana þrjá
upp með góðum árangri. Er
ungarnir þrir höfðu náö nægi-
legum aldri voru þeir paraöir.
Eftir að þeir höfðu verið merkt-
ir var þessum hjónum valinn
góður staöur fyrir turnuglur,
eins langt i burtu frá vegum og
mögulegt var. Ariö 1976 geröu
foreldrar þeirra enn betur og
ólu upp fjóra unga. Einu af
pörunum frá 1975 var komið fyr-
ir i hlöðu, sem er komin i eyði i
norðaustur Kúmbriu, og þar ólu
þau upp fjóra unga þrátt fyrir
mjög þurrt sumar. Við athugun
á fæðu unganna kom i ljós, að
þeir höfðu aðallega verið nærðir
á snjáldurmúsum, en sjaldnar á
hagamúsum með stuttan hala.
Undanfarin ár hafði svæðið
kringum hlööúna veriö krökkt
af hagamúsum, en þeim fækk-
aði til muna i þurrkunum. Það
varð til þess að foreldrarnir fóru
Unginn æfir flug og veiöar
I fuglabúrinu.
Itöntgenmynd af kvenugiunni
særðu. Þar sést að hún er brotin
á hægra axlarbeini.
Árið 1976 reyndist turn-
uglum erfitt á Bretlandi. I
tíu ár þar á undan hafði
f jöldi þeirra staðið í stað, en
þaráður hafði þeim fækkað
vegna DDT og annarrar
óhollustu. Aðalorsökin var
þó skortur á hentugum
steinhlöðum til hreiður-
gerðar. En síðastliðið ár,
skrælnaði grasið í löngu og
heitusumrinu. Þaðhafði þá
afleiðingu að hagamúsunv
sem eru aðalfæða turnugl-
anna, fækkaði til muna.
Uglurnar neyddust til að
afla sér fæðu á f jarlægum
stöðum, þar á meðal með-
fram hraðbrautum og veg-
um. Af því leiddi að uglurn-
ar lentu í hörmulega mörg-
um umferðaslysum.
Hér sjást foreldrarnir, sem særðust illa á hraðbrautum Englands, ásamt ungunum fjrtrum
frá þvi I fyrra.
Kvenuglan, sem lent hafði I slysinu, ungaði þessum þrem ungum
út árið 1975. Siöar voru þeir paraðir og skömmu seinna var þeim
sleppt. Einni kvenuglunni var slöan komið fyrir, ásamt maka
sínum, í afskekktri steinhlöðu. Þar rtl hún þrjá unga f fyrra.
staöa, sem ég hef komizt að við
athuganir á slysunum er sú, að I
meira en tvisvar sinnum fleiri
tilfellum vængbrota eöa vængja
sem hafa gengiö úr liði, hefur
verið um hægri vænginn að
ræða. Þaðermín skoöun að það
sé vegna hins lága, og hæga
flugs er þær fara frá einni vega-
brúninni yfir á aðra í leit aö
hagamúsum. Er þær fara yfir
yztu akreinina, eru þær aðeins
þrjú til fimm fet frá jöröu og
verða því fyrir bilum og brjóta á
sér hægrí vænginn. En þegar
þær eru komnar yfir innstu ak-
reinina, hafa þær náð þaö mik-
illi hæð, að þær eru yfir öllum
bílum, þó aö þær geti oröiö fyrir
mjög háum bilum. Þær setjast á
lágu varnargirðingarnar á um-
ferðaeyjunum og leita sér fæöis
grasinu. Þegar bifreiðar aka
nærri þeim eru þær oftast of
seinar að hefja sig til flugs.
Fyrir þrem árum var komið
með mjög særða kvenuglu til
Hr. Coles i meöferö. Röntgen-
myndin sýndi brest i neðri brún
hægri axlarbeins. Brotið var
neglt og sex vikum siðar var
naglinn fjarlægður úr uglunni,
en hún var þá komin i
hjúkrunarbúr mitt. Þessi væng-
ur varð albata, en sprunga i
vinstri vængnum varð aldrei
góð. En af þvi að hún var að
öðru leyti viö beztu heilsu og fal-
legasta turnugla, var henni
haldið, til aö hún yki kyn sitt.
Henni til samlætis átti aö vera
særður karlfugl.
aö leita lengra til aö afla sér og
ungum sinuin fæðu. Þessu var
ekki veitt nein sérstök athygli á
þessum tima, þar eð þetta telst
eðlilegt i enda eldisins. En 4.
nóvember i fyrra, þrem
mánuöum eftir aö kvenfuglinn
hafði sézt á eldisstöðvum sín-
um, fannst hún i tiu milna fjar-
lægð nálægt Killington kross-
götunum. Það kom i ljós, aö hún
var ein af minum fuglum og við
skoðun og röntgenmyndatöku
sást mikiö brot neðarlega á
axlarbeininu, nálægt olnboga-
liðnum sem fariö hafði úr liöi.
Nákvæmlega 12 mánuðum
eftiraðég haföisleppt henni var
hún komin aftur i mina umsjá,
en á þeim tima hafði hún ungaö
út og alið upp fjóra unga, haldið
við fjölskyldu sinni, og lent svo i
árekstri við eitt af drápstækjum
mannsins, bilinn. En meö sér-
fræðilegri meöferð og hjúkrun
vonum við aö hún muni geta
flogið á ný.
Hún hlýtur að hafa flogið
langar vegalengdir frá hlöð-
unni, yfir fjöll og dali, þangað til
hún komst að hraðbrautinni,
sem hún var að fljúga meðfram
til aö leita fæðu. Nokkurn spöl
frá staðnum þar sem hún fannst
var önnur turnugla, en sú var
dauð.
Nokkrum vikum fyrir þennan
fund fundust fimm dauöar turn-
uglur á þessu sama svæði. Það
er enginn vafi á þvi að þær hafa
komið að þessari hraðbraut til
að leita hagamúsa, þar sem þær
hafa ekki fundið þessar haga-
mýs nærri hreiðrunum, og þvi
leitað á aðrar slóöir, þrjár til
fjórar milur i burtu. Þessi si-
endurteknu slys hefðu getaö
orðið til þess að útrýma turn-
uglunum á þessu svæði. Tveim
árum áður voru taldar 8 auðar
turnuglur á 12 vikum á litlu
svæði meðfram M6 hraðbraut-
inni norður af Pernith.
Fjöldi dauösfalla meðal turn-
ugla á svo stuttum vegarkafla
er vægast sagt hörmuleg. Sama
má einnig segja um þær tölur af
dauöum fuglum sem fundizt
hafa á sveitavegum i Kúmbriu
þar sem umferö er fremur litil.
Ef fjöldi dauðra turnugla er
eitthvað svipaöur á öörum veg-
um landsins, þá er þaö voðinn
einn sem biður turnuglustofns-
ins. Þó svo uglurnar byggi sér
hreiður viðs vegar um landið, er
fjöldi þeirra mjög takmarkaöur
og þurfa þær þvi alla þá umönn-
un og athygli sem möguleg er.
Að siðustu hvetur höfundur
greinarinnar bændur til að hafa
aflögu óræktað land og aöstöðu
til hreiðurgerðar i hlöðunum.
Eins og segir i kafla bókarinnar
„Uglur heimsins” eftir Ian
Prestt og Reginald Wagstaffe,
hafa bændur i Evrópu álitið
turnuglur mikiivæga banda-
menn, vegna þess að þær lifa á
músum og rottum. Þeir hafa
margir búið til sérstakar huröir
á hlöður sinar til að hvetja þessa
fugla til að byggja hreiður i
hlöðum sinum.
Siðast en ekki sizt ættum viö
að liuga vandlega að þvi hve
hratt sveitin er að hverfa undir
vegi eða aðrar byggingar, Við
ættum áð hvetja umhverfisráð
til að bera meiri umhyggju fyrir
náttúrulegu umhverfi og sýna
verndun þess meiri áhuga! A
þessu náttúrulega umhverfi
byggir maðurinn og allt dýralif
tilveru sina.
GV (þýtt)