Tíminn - 11.09.1977, Side 9

Sunnudagur 11. september 1977
9
Margar vikur eru nú liönar
siöan ritiö Múlaþing barst
undirrituöum i þvi skyni aö um
þaö yröu skrifuö nokkur orö hér
i blaöiö. En sumariö er fremur
tlmi útiveru en skrifta og lest-
urs, og þvf skal ekki beöiö
neinnar afsökunar á þeim
drætti, sem hér hefur oröiö á
framkvæmdum. Þaö er miklu
meiri ástæöa til þess aö vekja
athygli fólks á góðu lestrarefni
þegar „haustar á heiðum,”
heldur en þegar sumarannir
standa sem hæst.
Það erkunnara en frá þurfi að
segja, enda hefur oft veriö á þaö
minnt, að rit, slik sem Múla-
þing, gegna sérstöku, menn-
ingarsögulegu hlutverki. Múla-
þing er ársrit Sögufélags
Austurlands, og þess vegna
liggur I hlutarins eöli, aö þar sé
skráö sú saga, sem hefur gerzt
eöa er aö gerast I Múlasýslum.
Arsrit Sögufélags Austurlands
er trútt þessu hlutverki. Þetta
nýjasta hefti Múlaþings flytur
okkur margvislegan fróöleik úr
fortiöinni, en nútimanum er
ekki heldur gleymt. Þar er sagt
fráhinu unga Héraösskjalasafni
Múlasýslna og þvi, þegar Anna
Guðný Guðmundsdóttir, ekkja
Halldórs Asgrimssonar fyrrv.
alþingismanns, „gaf hinu fyrir-
hugaöa safni allan bókakost
þeirra hjóna, um 5000 bindi,
með gjafabréfi dagsettu 17.
april 1973.” Og þar er enn frem-
ur birt ræða Hjörleifs
Guttormssonar, sem hann flutti
vib opnun þjóöminjasýningar
SAL 19. júni 1976.
Annars er þaö sannast aö
segja, — og fljótsagt — aö efni
þessa heftis er ákaflega fjöl-
þætt, enda eiga þrettán höfund-
ar greinar þar, og sumir fleiri
en eina, en alls eru greinarnar
sautján, og eru þá ekki taldar
með svokallaðar „stuttar frá-
sagnir,” sem eru dreifðar
neöanmáls á nokkrum blaðsiö-
um, hingað og þangaö. (Bls. 11,
89, 120 og 153).
Eins og að likum lætur, þá er
dálitiö misjafn sauöur i svo
mörgu fé sem hér, en undir-
rituðum er ekki nein launung á
þvi, að honum dvaldist lengst
viö lestur greinarinnar Vonið á
hann, gott fólk. Þar skrifar
Sigurður óskar Pálsson um sira
Eirik Sölvason í Þingmúla og
annál hans. Sigurður segir, að
þessi samantekt sin sé „ekki
Sagnfræðirit
af Austurlandi
byggðá fræðimennsku, hvað þá
visindalegri könnun heimilda,”
— og má vera að rétt sé. En ef
eitthvað skortir á fræðimennsk-
una, (sem höfundur þessa
greinarkorns hefur reyndar
öngva ástæöu til aö ætla), þá er
hitt vist, aö skemmtunin er
þeim mun meiri.
Siguröur leiöir okkur á vit sira
Eiriks Sölvasonar, þar sem
„hann stendur álútur yfir púlti
sinu i stofuhúsi þröngu og köldu
i skini flöktandi kertaljóss, og
blaðar I litlu kveri i áttblöðungs-
broti.”
Og hver er hann þá, klerkur-
inn, sem er aö blaöa i gamla
annálnum sinum og lofarokkur,
nútimamönnum, aö lesa yfir öxl
sér? Hann hefur fæðzt á
Skjöldólfsstöðum á Jökuldal
„laugardaginn fyrstan I sumri”
áriö 1663, en annállhans nær frá
árinu 1672 (auk þess aö hann
getur fæðingarárs sins i upp-
hafi), og tilársins 1729. Vist gæti
knappur annáll hins orövara
klerks á Austurlandi oröiö dálit-
ið þurr lesning, ef ekki kæmu til
innskot Siguröar Ó. Pálssonar á
milli annálsgreinanna. Og nú
skulum viö gefa SigurK oröiö
um stund:
„Þessi tíðindi er viöa að finna
i annálum svo og I alþingisbók-
um. Stóridómur i ægiveldi sinu
vakir yfir gerðum manna.
Hungraöri, kúgaöri og fávisri
alþýðu þessa hrjáða lands skal
kennt að vita skil góös og ills,
öxin glymur og Drekkingarhyl-
ur fær sinn skerf.... En austur 1
Þingmúla situr hinn frómi og
orövari klerkurog hristir höfuö-
iö yfir þessum ódæmum, en
dettur ekki i hug aö færa þau til
bókar, nema undir rós: „Stór-
mæli mikil og hræðileg I landinu
viöa.”
Já, vist var öldin döpur og
margt sem amaði aö, bæöi af
manna völdum og náttúrunnar.
En þegar við lesum i annálum
frá þessum tima, aftur og aftur,
aö útigangspeningur hafi goldiö
mikiö afhroö, (og var sizt aö
undra), og svo i annan staö, aö
þennan eöa hinn veturinn hafi
allt bjargazt, af þvi aö veturinn
áöur haföi svo margt fé fallið,
aö nú var ekki fleira eftir á bæj-
um en svo, aö „hús og hey
geymdu,” — þá hljótum viö aö
viðurkenna, aöhér er þjóð, sem 1
kann ekki að lifa i landi sinu, en
setur skepnur sinar, og þar meö
sjálfa sig, á guö og gaddinn, æ
ofan i æ, þrátt fyrir aö reynsían
sýni þaö, svo að segja á hverju
einasta ári, aö hér getur fé ekki
gengið sjálfala vetrarlangt.
Hér skal nú vikið frá þessari
grein Siguröar Óskars Pálsson-
ar, en rétt er að lokum aö geta
þeirrar heimildar, sem höfund-
neinn dóm um þessa grein sira
Agústs, til þess skortir undir-
ritaöan þekkingu á sögu Val-
þjófsstaöar.
Siðari grein sira Agústs
Sigurössonar i þessu Múlaþingi
heitir „Sira Vigfús Ormsson.” 1
þessari grein leitast sira Agúst
viö aö sýna fram á, að sira Vig-
fúsihafi veriö „á annan veg far-
ið, manngerö hans og breytni,”
enráöa má af gamalli visu, sem
lengi hefur veriö kunn á Austur-
landi, og ert.a.m. prentuö iÆtt-
um Austfiröinga eftir sira Einar
Jónsson á Hofi. En sira Agúst
lætur sér ekki nægja aö renna
undirþaðstoöum.aösira Vigfús
Ormsson hafi veriö annar og
betri maöur en visan segir,
heldur finnur hann höfundi
bókmenntir
ur tilfærir sjálfur I formála
greinar sinnar. Hann segir:
„Aöalheimildin er auövitaö
annáll slra Eiríks svo og formáli
prófessors Jóns heitins Jó-
hannessonar að honum I útgáf-
unni frá 1958 i islenskum annál-
um (Annálar 1400-1800, V.3.)”.
Næst ber aö nefna greinar
sira Agústs Sigurössonar. Hin
fyrri heitir „Valþjófsstaður i
Fljótsdal — gripið niður i
kirkjusögu fram til 1789. —”
Þaö er löngu kunnugt, aö sira
Agúst Sigurösson býr yfir gifur-
lega viötækri og yfirgripsmikilli
þekkingu á sögu islenzkra
kirkjustaöa, og mál hans og still
eru þannig, að jafnan er gaman
aö lesa það sem hann skrifar.
En hitt liggur i augum uppi, aö
hér veröur ekki reynt aö fella
hennar margvislegar málsbæt-
ur, og enn fremur sira Einari,
sem skráöi visuna hjá sér. Sira
Agúst telur óvist, að Einar pró-
fastur á Hofi heföi látiö visuna
fljóta meö.ef honum heföi enzt
aldur til þess aö búa verk sitt til
prentunar, og segir jafnframt,
að þeim sem þaö verk unnu
löngu eftir daga sira Einars,
hafi verið „ókleift aö velja og
hafna,” þegar um var aö ræöa
minnispunkta, sem hinn látni
sæmdarklerkur hafði geymt hjá
sér. Vitaskuld er þaö umdeilan-
leg staðhæfing, aö þeim hafi
veriö „ókleift aö velja og
hafna,” en mjög er viröingar-
vert, hversu sira Agúst leggur
sig fram i þessari grein aö
bregða hinu betra og draga
fram þá hluti, sem eru mönnum
fremur til sæmdar en hnjóös.
Hér veröur látið nægja að
geta um fátt eitt sem þetta hefti
Múlaþings hefur aö færa, enda
var þess áöur getiö, aö þar
kennir næsta margra grasa.
Benedikt Gislason frá Hof-
teigi skrifar grein, sem hann
nefnir „Björn á Eyvindará.”
Þetta er vel rituö grein, eins og
vænta mátti, en ekki treystir
undirritaður sér til þess aö rök-
ræöa þaö sem þar er skráö, og
liggja til þess gildar ástæöur:
þekkingarleysi á efninu.
Steinn Stefánsson skólastjóri
skrifar mjög fróölega grein:
„Þættir úr skólasögu Seyöis-
fjarðar”, og dr. Richard Beck
skrifar um séra Eyjólf Jónasson
Melan.
Enn fremur eru hér birtar
nokkrar frásagnir af svaðilför-
um, og er hrakningasaga Jóns
fótalausa þeirra merkust.
Trúlega sakna einhverjir
þess, að i þessu hefti Múlaþings
erekkineittumsjósóknfyrr eöa
nú, þegar undan er skilinn hinn
eftirminnilegi róöur Jóns fóta-
lausa og félaga hans. Og mér
fyrir mitt leyti þykir skaöi, aö
ekki skyldi vera birt mynd eöa
myndir frá Valþjófsstaö, svo
góö skil sem staðnum eru gerö I
rituðu máli Múlaþings.
Ekki er hægt aö ljúka þessu
rabbi um Múlaþing án þess aö
minnast á „ritstjóraþanka”
Siguröar óskars Pálssonar
fremst i heftinu. Hann lýsir þvi
þar á ákaflega yfirlætislausan
og sannfærandi hátt, hversu
gifurlega vinnu þaö kostar aö
gefa út slikt rit, og segir rétti-
lega, aö eigi „útgáfa Múlaþings
i framtiðinni aö veröa tóm-
stundagaman þeirra, er aö rit-
inu standa, veröi aö skipta þvi
gamni á milli ekki færri en
þriggja manna....” Þessi hóg-
væru orö ritstjórans ættu aö
veröa velunnurum Múlaþings
æriö umhugsunarefni.
Hér veröur ekki reynt aö
segja Austfiröingum, hvemig
þeir eigi að tryggja útkomu
Múlaþings á komandi árum.
Þeir eru fullfærir um aö finna
ráð til þesssjálfir. En vist er, aö
margir, —og ekki Austfiröingar
einir — telja miklu skipta, aö
Múlaþing haldi áfram aö koma
út af eigi minni myndarskap en
verið hefur hingaö til.
-VS.
UTSALA — UTSALA — UTSALA — UTSALA
5
ð
I—
O
5
í
5
rúllur
Seljum næstu daga heilar og hálfar rúllur af
gólfteppum
á mjög hagstæðu verði —
85 rúllur eru í boði
Lrtið við í Litaveri
því það hefir ávallt
borgað sig
lllfi
w
Hreyfilshúsinu, Grensásvegi 18
C'
H
0)
>
£
O
I
l
03
>
5
UTSALA — UTSALA — UTSALA — ÚTSALA