Tíminn - 11.09.1977, Side 19

Sunnudagur 11. september 1977
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfuiltrúi: Jón Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og
auglýsingar Siðumúla 15. Simi 86300. Verð I lausasölu kr.
70.00. Askriftargjald kr. 1.300 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Hjalteyri og Vísir
Oft leikur það á tveim tungum, hvort taka á um-
ræður Vísis um þjóðmál alvarlega. Fjarstæður
blaðsins eru oft og einatt með ólikindum. Sú er
raunin nú þegar leiðarahöfundur Visis ræðir um
Hjalteyri og það sem hefir verið og er nú að gerast
þar. öllu er öfugt snúið og efnt til skyndiupphlaups
og árása á samvinnuhreyfinguna. Þetta gefur
tilefni til að rifja upp nokkur atriði frá liðnum tim-
um.
Á Hjalteyri var á sinum tima allmyndarleg
atvinnustarfsemi. Forystan var i höndum einka-
fyrirtækis, sem hafði aðalstöðvar sinar i Reykjavik,
en hafði auk þess komið sér fyrir á nokkrum stöðum
úti á landi, þar sem það taldi aðstöðu góða. Starf-
semin þar var einkum tengd sildarvinnslu, en i
Reykjavik voru ýmsir aðrir þættir meginuppistað-
an. Þegar sildin hvarf lamaðist atvinnulif það sem
henni var tengt. Hjalteyri varð fyrir áfalli. Það
sama gilti um mörg önnur þorp og byggðarlög fyrir
vestan — norðan — og austan. I kjölfarið fylgdu
erfiðir timar, en smátt og smátt hófst viðast hvar
varnar- og uppbyggingarbarátta, sem ennþá stend-
ur yfir. Viða eru það samtök einstaklinga, sveitar-
félög og kaupfélög, sem eru hinn nýi leiðandi kraft-
ur atvinnulifsins. Umtalsverður árangur þessarar
baráttu blasir nú við. Atvinnuleysi er horfið. Fólk er
hætt að flytja i hópum til Reykjavikur og i stað þess
vilja margir gjarna lifa og starfa i þeim byggðar-
lögum, sem áður áttu i vök að verjast en eru nú á
uppleiðT
A þessu eru þó ýmsar undantekningar.
Hjalteyri er glöggt dæmi um það. Staðurinn hefur
sofið Þyrnirósarsvefni og algjör kyrrstaða eða
hrörnun sett mark sitt á hann. Forystan brást. Of
lengi var beðið eftir þvi, að einkafyrirtækið, sem
rikjum réði, sýndi lifsmark - og segja má einnig, að
of lengi hafi Landsbanki Islands dregið að hafa af-
skipti af málum Hjalteyrar. Þannig er ljóst, að
einkarekstursformið og forystan bilaði þegar sizt
skyldi.
Nú þarf hins vegar að hefja nýja sókn til hagsbóta
fyrir þetta litla byggðarlag. Fólkið þar vill að
sveitarfélagið eignist sjálft land og mannvirki, sem
enn standa uppi á Hjalteyri. Eðlilegt sýnist, að
Landsbankinn láti það það sjónarmið ráða miklu
við afgreiðslu sina á málefnum Hjalteyringa. Það
er óþarfi að fara að prófa leið einkareksturs þar
öðru sinni og það einmitt þegar ibúarnir sjálfir vilja
að farnar séu aðrar leiðir.
Þegar hreppsnefnd sveitarfélagsins óskar eftir
þvi, að Kaupfélag Eyfirðinga kanni á hvern hátt
það geti liðsinnt Hjalteyringum við eðlilegt og
nauðsynlegt uppbyggingarstarf, lætur Visir það
heita að kaupfélagsvaldið sé ,að kaupa mannslif
fyrir litið.’ Blaðið er angrað yfir þvi, að settar eru
fram hugmyndir un útgerð, fiskvinnslu og iðnað.’
Slik er blinda heildsalablaðsins. Atvinnuleysi og
kyrrstaða er að þess dómi betra hlutskipti litlu
byggðarlagi en ósk fólksins um stuðning frá
nágrönnum, sem hafa með samstillingu og i sam-
vinnu lyft mörgum Grettistökum.
Þegar nú Hjalteyringar óska eftir þvi, að þeim sé
veitt lið, eiga þeir að geta treyst þvi, að þeir mæti
velvilja og skilningi. Viðbrögð stjórnar KEA við
málaleitan Hjalteyringa um stuðning er i þeim
anda. Vonandi fetar Landsbanki íslands og aðrir
aðilar, sem til verða kvaddir i sömu slóð. Það er
ástæðulaust að láta óvildar-og öfundarskrif Visis
um samvinnuhreyfinguna trufla eðlilega lausn þess
vandamáls, sem Hjalteyringar eru nú
að glima við og sem má að verulegu leyti rekja til
fallvaltleika stefnu einkarekstursmanna. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Tekst Callagan
að halda velli?
Sitthvað bendir nú í þá átt
hefur þó ekki tekizt aö draga
úr atvinnuleysinu, heldur hef-
ur þaö fremur aukizt. Astæöan
er m.a. sú, aö aukin hagræö-
ing hjá fyrirtækjum veldur þvi
oft að starfsmönnum er fækk-
að.
Þá hefur viöskiptahallinn
minnkað, en meiri vonir eru
þó bundnar viö það, aö hann
minnki meira og helzt hverfi
alveg á næstu misserum.
MeginorsiSt þess, er aö ollu-
vinnslan á Norðursjónum hef-
ur hafizt fyrr og aukizt hraðar
en áætlaö hafði verið. Brátt
munu Bretar ekki þurfa aö
eyða neinum erlendum gjald-
eyri til oliukaupa og breytir
þaö stórlega efnahagslegri
stöðu þeira. M.a. eykur þetta
trú á efnahagslega afkomu
þeirra. Þaö þykir nokkurt
dæmi um þetta, að siöustu
mánuöina hefur erlent fjár-
magn streymt til Bretlands I
sivaxandi mæli og jafnvel I
striöari straumum en sumir
Bretar kæra sig um, þvi aö
þetta getur leitttil hækkunar á
sterlingspundinu, en það væri
óhagstættýmsum greinum út-
flutningsframleiöslunnar.
MARGARET THATCHER,
formaöur brezka thaldsflokks
ins, er nú stödd iBandarikjun-
um og hyggst ræöa þar viö
ýmsa forustumenn m.a. Cart-
erforseta. Hún sagöi viö upp-
haf fararinnar, aö hún færi til
Bandarikjanna sem næsti for-
sætisráöherra Bretlands, þvi
að hún vildi hafa kynnzt sem
bezt mönnum og málefnum
þar vestra áður en hún tæki
viö stjórnartaumunum i Bret-
landi, en þaö væri ekki langt
undan. Hún heföi þvi ákveöiö
að ljúka þessari kynningar-
ferö sem fyrst.
Þótt skoöanakannanir og
undangengnar aukakosningar
bendi enn til þess, að íhalds-
flokkurinn muni vinna mikinn
sigur i næstu almennu þing-
kosningum, eru sumir frétta-
skýrendur þó farnir aö efast
um þaö. Margt bendir til, aö
hin pólitiska vindátt I Bret-
landi sé aö breytast. Slikt hef-
ur gerzt oft áöur skyndilega i
Rretlandi. Kjörtimabilinu lýk-
ur ekki fyrr en haustið 1979, og
þvi getur stjórn Callaghans
setið I næstum tvö ár, ef henni
sýnist svo. Samkvæmt venju
mun hún þó ganga til kosninga
fyrr, eöa haustiö 1978 eöa vor-
ið 1979. En á þeim tima getur
margt breytzt og ýmislegt,
sem nú er aö gerast bendir
frekar i þá átt, aö þróunin
veröi rikisstjórninni og Verka-
mannaflokknum hagstæö. Þaö
er þvi ekki eins vist ogMarga-
ret Tathcher vill vera láta, aö
hún verði næsti forsætisráö-
herra Bretlands.
BREZKT efnahagslif hefur
sýnt ýmis batamerki aö
undanförnu. Þannig hefur
verulega dregiö úr veröbólg-
unni og horfur eru taldar á, aö
það geti haldizt áfram. Sam-
vinna rikisstjórnarinnar við
verkalýössamtökin um aö
halda kaupgjaldinu niðri, er
þvifarinað beraárangur, þótt
um skeið leiddi þetta til veru-
legrar kjaraskerðingar, þvi aö
kaupgjaldiö hækkaöi meira en
verölagið. Margir trúa þvi, aö
þetta heföi ekki tekizt, ef
Ihaldsflokkurinn heföi fariö
meö völd undanfarin ár. Hitt
er ekki siöur mikilsvert, aö
trúin á efnahagslifiö viröist
farin aö aukast. Verðbréf i at-
vinnufyrirtækjum hafa hækk-
að verulega aö undanförnu og
jafnframt undirbúa þau meiri
fjárfestingar en áöur en þaö
ætti aö örva athafnalifiö. Enn
Callaghan
ÞAÐ styrkiráreiöanlega stööu
stjórnarinnar aö Callaghan
fékk fullan stuöning við launa-
málastefnu sina á nýloknu
þingi brezku verkalýössam-
takanna. Þar var samþykkt
með verulegum meirihluta aö
styöja þá fyrirætlun rikis-
stjórnarinnar, aö laun hækk-
uðu ekki meira en 10% næstu
12 mánuöina. Ýmsir draga þá
ályktun af þessu timatak-
marki að stjórnin ætli sér aö
fara með völd a.m.k. 12 næstu
mánuðina, en aö sjálfsögöu
getur hún efnt til kosninga
fyrr, ef hún áh'tur þaö hag-
stætt. Callaghan flutti ræöu á
þingi verkalýössamtakanna,
sem var yfirleitt vel tekiö,
enda er hann laginn ræöumaö-
ur. Þegar hann mælti meö þvi
aö þingiö veitti launastefnu
rikisstjórnarinnar stuöning
sinn, var gripiö fram i fyrir
honum i háöstöni af einum
andstæöinga hans og sagt:
Vitanlega færð þú þetta sam-
þykkt. Hann svaraöi þvi óö-
ara: Þaö væri verra fyrir ykk-
ur en mig, ef þiö geröuö þaö
ekki. Slik tilsvör kunna Bretar
vel aö meta. Yfirleitt viröist
Callaghan hafa unnið sér þaö
álit siöan hann varö forsætis-
ráöherra, aö hann sé seigur og
laginn og fastur fyrir. Þetta
eru eiginleikar, sem Bretar
vilja aö stjórnmálamenn hafi
til að bera.
Næst Callaghan kemur nú
sennilega Denis Healey fjár-
málaráöherra, hvaö álit
snertir. Hann beitir sér nú fyr-
ir ýmsum aögeröum, sem
benda til batnandi efnahagsá-
stands. Vextir á útlánum hafa
nýlega verið stórlækkaöir.
Tollur á te hefur veriö lækkaö-
ur, en te er mikiö notaö i Bret-
landi. A þingi i haust er svo
búizt viö skattalækkunum.
Til þess, aö rikisstjórnin geti
setið áfram, þarf hún á stuön-
ingi Frjálslynda flokksins aö
halda. Vafalitiö þykir, aö hún
fái hann, þar sem óhagstætt
væri fyrir flokkinn aö fá kosn-
ingar nú, en staöa hans gæti
breytzt ef efnahagsástandið
héldi áfram aö batna og hann
gæti sýnt fram á, að hann ætti
sinn þátt i þvi. þ Þ