Tíminn - 11.09.1977, Qupperneq 20

20
Sunnudagur 11. september 1977
Þaö geröist hér einn daginn,
ekki alls fyrir löngu, aö góökunn-
ingi okkar hérna á Timanum,
Magnús Sveinsson kennari, heim-
sóttiokkur,þarsem viösátum viö
ritvélarnar og kepptumst viö aö
skrifa nú eitthvaö gott og upp-
byggilegt handa blessuöum les-
endunum. Slikar heimsóknir geta
stundum oröiö lengri en ætlaövar
ifyrstu, og hérfór þaö svo.aö viö
Magnús settumst á tal og tókum
aö spjalla um gamla daga. Fyrst
barst taliö aö upphafi og æskuár-
um Magnúsar.
í
FYLGD
MEÐ
GÓÐU
FÓLKI
Langaði að verða lækn-
ir, — en var of fátækur
—• Ég fæddist, sagöi hann, aö
Hvitsstööum I Alftaneshreppi I
Mýrarsýslu, 6. september 1906.
Foreldrar minir voru Sveinn
Helgason og siöari kona hans,
Elisabet Guörún Jónsdóttir. Faö-
ir minn var nokkuö viö aldur,
þegar ég fæddist, en hann var
fæddur áriö 1841 , og var þvi
hálfnaöurmeö sjöunda tug æviár-
anna, þegar ég kom I heiminn.
— Nauzt þú þá ekki fööur þins
stutt?
— Ég var hjá foreldrum min-
um, þangaö til ég var tæpra sjö
ára. Þá var heilsu fööur mins
fariö aö hraka til muna, svo ég
var tekinn i fóstur aö Valshamri
sumarið 1913, og þar var ég til
tuttugu og tveggja ára aldurs, aö
ég fór I Hvitárbakkaskólann.
Þegar ég var um fermingu, og
lengi siöan haföi ég mikinn hug á
þvi aö komast i langskólanám.
Mig langaöi að verða læknir, en
auövitaö vissiég, aö fyrst yröi ég
aö komast i menntaskóla og ljúka
hinni almennu skólagöngu, áður
en lengra væri haldiö. En þaö
voruallsekki neintöká sliku, svo
þetta varö aldrei annaö en
draumur.
— Þú hefur auövitaö alizt upp
viö fátækt, eins og flestir ung-
lingar á þessum árum?
— Faðir minn var talinn meö
efnuöustu bændum sveitarinnar
allt fram um aldamót, enda var
fyrra hjónaband hans bamlaust,
og heimiiishald þess vegna til-
tölulega létthjá honum. Hins veg-
Magnús Sveinsson.
tveggjaára, þegarégkomstloks i
skóla.
Eftirminnilegir
einstaklingar
—■ Nú hefur löngum veriö mjög
auöugt mannlif i Borgarfjaröar-
héraöi. Manst þú ekki eftir sér-
stæöum og merkiiegum einstak-
lingum frá æskuárum þinum?
— Eg heyrði talaö um tvo
menn, sem 'báðir voru nokkuð
tiðir gestir á þessum slóöum, en
hvorugan þeirra sá ég svo á ég
muni aö lýsa þeim. Þaö voru
þeir Eyjólfur ljóstollur og Sim-
on Dalaskáld. Eyjólfur var i
raun og veru heimilisvinur for-
eldra minna. Hann hafði aö ein-
hverju leyti alizt upp i Alftár-
tungu, sem er i sömu sókn, og var
alla tiö góöur kunningi föður mins
og fyrri konu hans, Ingibjargar
Erlendsdóttur. Eyjólfur var
ágætlega hagorður og orti um föö
ur minn og Ingibjörgu þrjár góð-
ar vísur, sem hann skrifaöi sjálf-
ur upp. Löngu seinna fékk ég
þessar visur hjá hálfbróöur min-
um, og þær eru nú geymdar i
handritadeild Landsbókasafns-
ins. — Mér finnst þaö ekki litill
fengur aö eiga kveöskap eftir
Eyjölf, skrifaöan með hans eigin
hendi.
Ég mun hafa verið kominn um
fermingu, þegar Ingimundur
Sveinsson var þarna á ferö. Hann
var bróöir Jóhannesar Kjarvals,
og gekk undir nafninu Ingimund-
ur fiöla, eins og alkunnugt er, og
munu flestir landsmenn, sem
komnir eru til vits og ára, kann-
ast við þaö kenningarnafn hans.
Hann lék frábærlega vel á fiðlu,
svo aö á oröi var haft. Ég man vel
eftir Ingimundi, og meðal annars
einu sinni niöri i Borgarnesi.
Hann stóö þá utan viö gamla
gistihúsið I kaupstaönum, — en
þar mun hann hafa dvalizt — og
lék áfiöluna sina. Fólk , sem statt
var innan 'dyra 1 gísflhúsinu,
greiddihonum skemmtunina meö
þvi aö láta fimmeyringum og
fleiri smápeningum rigna úr
gluggum gistihússins og niöur á
götuna til Ingimundar. Einhver
safnaði þessum aurum saman
fyrirlngimund og fékk honum, en
hann tók við, glaöur I bragöi.
Þetta voru listamannalaun hans,
Hvítsstaöir á Mýrum i tlö Sveins Helgasonar. liúsaskipan eins og hún
var uni slöustu aldamót. Járnvariö timburhús, stór stofa og eidhús
niöri, en portbyggö baöstofa uppi. Austan viö húsiö (til hægri á mynd-
inni) er gamia hlóöaeldhúsiö, sem lengi var notaö. Þar var soöiö slát-
ur, reykt kjöt o. fl. Um Hvitsstaði segir svo i Fóstbræöra sögu: Bærinn
var áður kaliaöur á Mel. Helgi hviti, sem lengibjó á Hvitsstööum, færöi
hús sin þangaö sem nú er bærinn. Hiö nýja bæjarstæöi var siöan kcnnt
viö llelga og kallað á Hvitsstööum. W
ar eignaðist hann dreng með
stúlku, sem var á heimilinu hjá
honum. Hún hét Astriöur Er-
lendsdóttir og var frá Jarölangs-
stööum. Þessi sonur fööur mins
og Astriöar var skiröur Sveinn.
Hann stofnaði siöar Sveinsstaöi i
Álftaneshreppi.
Nokkru eftir aldamótin kvænt-
ist pabbi móöur minni. Hann var
þá tekinn aö reskjast, og hún var
þrjátiu og þremur árum yngri en
hann. Þau eignuðust átta börn, og
þá leiddi þaö af sjálfu sér, aö
efnahagurinn þrengdist. Segja
má, aö efni fööur mins hafi verið
að mestu þrotin, þegar hann féll
frá.
Fósturforeldrar minir voru
ekki heldur efnað fólk, en áttu þó
vel td hnifs og skeiðar. Matar-
skorti kynntist ég aldrei, hvað þá
sulti. En efni til annarra hluta
voru af mjög skornum skammti,
og eins og ég sagði áöan, þá var
aldrei neinn vegur að kosta mig
til langskólanáms. Þó taldi ég
hugsanlegt aö komast í Hvitár-
bakkaskólann, en þegar ég ætlaöi
a6 drifa mig þangaö, áriö 1927, þá
veiktist fósturmóöir min, svo að
heimanför min dróst enn um eitt
ár. Ég var oröinn tuttugu og
i