Tíminn - 11.09.1977, Qupperneq 26

26

Sunnudagur IX. september 1977
Séð til Þorgerftarfjails yfir réttina. Geitafellshnúkur er
til vinstri.
Hraunsrétt I Aöaldal.
Gangnafé úr Þeistareyjalandi á leið til Hraunsréttar.
Knstján Jóhannesson:
Hrauns-
rptt
í Aðaldal
Taliö er af fróðum mönnum að
Hraunsrétt i Aðaldal, sem nú er,
hafi verið byggð um 1830. Aður
hafi rétt verið heima viö túniö i
Hrauni. Eitt er vist að sunnarlega
1 Hraunstúni við hraunjaöarinn
sést fyrir gömlum grasi- og
mosagrónum hleðslum. Viröist
réttin (almenningur) hafa veriö
litil og dilkar smáir og ekki allir
áfastir viö réttina, heldur
kippkorn frá henni. Bendir það til
þess að fé hafi veriö færra i þá
daga. Hvergi er vitað til aö skila-
rétt hafi verið annars staöar i
Aðaldal.
Arið 1830, þegar talið er aö
núverandi Hraunsrétt hafi verið
byggö, voru byggðirnar Aðal-
dælahreppur og Reykdælahrepp-
ur (sem nú eru) eitt sveitarfélag
og hét Helgastaöahreppur.
Sagt er aö búendur i Helga-
staðahreppi, eða sennilega
sveitarstjórn fyrir þeirra hönd,
hafi samið við Jóhann Asgrims
son, föður Sigurbjörns skálds i
Fótaskinni (nú Helluland) að
byggja réttina (almenninginn)
gegn þvi aö fá haustlamb að verk-
inu loknu frá hverjum búanda
hreppsins. Viröist það nú ekki
réttlátt aö hver greiddi lamb,
hvort það var riki bóndinn eöa sá
fátæki.
Sigurbjörn I Fótaskinni, sonur
Jóhanns, er byggði Hraunsrétt,
var fátækur bóndi og fluttist til
Ameriku með fjölskyldu sina.
Hans dóttir var Jakobfna Johnson
hin þekkta skáldkona bæði á
tslandi og i Vesturheimi.
Sagt er, aö Sigurbjörn hafi
kveöið þessa visu er hann fór til
Ameriku:
Gnauöar mér um grátna kinn
gæfumótbyr svalur.
Kveð ég þig f siöasta sinn
sveit min, Aöaldalur.
Hraunsrétt er 1 grasigrónum
hraunkrika suður frá bænum
Hrauni i Aðaldal, er þar sérkenni-
legt og fagurt landslag og skjól-
gott fyrir norðan- og austanátt.
Norðan við réttina er grasigróið
svæði, sem nú er búiö aö girða af.
Austan við réttina er hár hraun-
kambur eða hraunhóll. Er þaðan
gott útsýni yfir réttina og það sem
gerist þar. A þeim útsýnisstað er
oft margt fólk, einkum kvenfólk
og börn. Suð- og suövestur frá
réttinni er aö miklu leyti gróið
land alla leið suður að Laxá.
Vestan- og norövestan við réttina
er svart hraun yfir að lita, þó eru
þar skjólgóðir bollar og smá-
hvammar grasi grónir þegar
þangað er komið.
Eins og fyrr segir er talið að
Hraunsrétt hafi veriö byggö um
1830, nánar ekki tiltekiö, og finnst
mér llklegt að hún hafi ekki verið
byggð á einu ári. Hún er þaö mik-
ið mannvirki. Þótt efni I hana hafi
verið nærtækt aö miklu leyti, þá
hlýtur að hafa þurft að flytja grjót
til og það hefur ekki verið mögu-
legt, nema á sleðum og hestum að
vetrinum. önnur nothæf tæki
voru ekki til á þeim árum.
Stærð Hraunsréttar er 90x20
metrar eöa 1800 fermetrar al-
menningurinn. Er honum skipt
um miöju, með tvihlöðnum
hraungrýtisvegg axlarháum og
eru tvennar breiðar dyr á milli,
sinar við hvorn hliðarvegg. Dilk-
ar voru 34 aö tölu. Þá hlóöu bænd-
ur sjálfir, stærö þeirra eru alls
5432 fermetrar. Almenningurinn
og dilkar þvi 7232 fermetrar. Allir
réttarveggir eru tvihlaönir úr